Saksonia
| Saksonia Freistaat Sachsen |
|||||
|
|||||
 |
|||||
|
|||||
| Państwo |  Niemcy |
||||
| Stolica | Drezno | ||||
| Kod ISO 3166-2 | DE-SN | ||||
| Premier | Stanisław Tilich (CDU) | ||||
| Powierzchnia | 18 415,51 km² | ||||
| Populacja (31.10.2015) • liczba ludności |
4 073 646[1] |
||||
| • gęstość | 221 os./km² | ||||
| Szczegółowy podział administracyjny | |||||
| Liczba miast na prawach powiatu | 3 | ||||
| Liczba powiatów | 10 | ||||
| Liczba urzędów | 98 | ||||
| Liczba gmin | 484 | ||||
| Liczba przedstawicieli w parlamencie | |||||
| Liczba przedstawicieli w Bundesracie | 4 | ||||
Położenie na mapie Niemiec |
|||||
| Strona internetowa | |||||
Portal  Niemcy |
|||||
.svg)
Saksonia, Wolny Kraj Saksonia[2] (łac. Saxonia; niem. Freistaat Sachsen; górnołuż. Swobodny stat Sakska; dolnołuż. Lichotny stat Sakska) – kraj związkowy w Niemczech graniczący z Polską, Czechami i z następującymi krajami związkowymi: Bawaria, Turyngia, Saksonia-Anhalt i Brandenburgia. Stolicą jest Drezno. Obecnie niewielki skrawek historycznej Saksonii znajduje się w Polsce, w województwie dolnośląskim (okolice Bogatyni). Reprezentuje ją premier Stanislaw Tillich.
Jej obszar do 1989 r. wchodził w skład Niemieckiej Republiki Demokratycznej. Została odtworzona w 1990 roku po zjednoczeniu Niemiec. Obejmuje ona w przybliżeniu obszar dawnego elektoratu a później Królestwa Saksonii. Pod względem powierzchni Saksonia jest dziesiątym, a pod względem liczby ludności, szóstym spośród 16 niemieckich krajów związkowych.
Wschodnia Saksonia obejmuje część Łużyc (niem. Lausitz). Obszar ten zamieszkują w charakterze mniejszości Serbołużyczanie, dlatego też wiele tablic informacyjnych jest dwujęzycznych (w języku niemieckim i górnołużyckim). Nauczanie odbywa się również w tym języku. Obecny premier Saksonii, Stanisław Tilich, jest pochodzenia serbołużyckiego.
Spis treści
Geografia[edytuj]
Poza stolicą innymi głównymi miastami Saksonii są: Lipsk, Chemnitz, Zwickau, Plauen i Görlitz. Główne rzeki to: Łaba, Mulda, Biała Elstera oraz tworząca polsko-niemiecką granicę Nysa Łużycka.
Obszar Saksonii wznosi się stopniowo z północy ku południu, przechodząc nad granicą z Czechami w góry. Od Bawarii do Łaby rozciągają się Rudawy, w których Łaba utworzyła imponujący przełom (tzw. Saska Szwajcaria). Na wschód od rzeki znajdują się niższe niż Rudawy Góry Łużyckie.
_01.jpg)
Historia[edytuj]
Archeologia[edytuj]
W okresie przedhistorycznym obszar współczesnej Saksonii zajmowała archeologiczna kultura łużycka ze środkowej i młodszej epoki brązu oraz wczesnej epoki żelaza. Swoim największym zasięgiem objęła ona niemal całe ziemie polskie, z wyjątkiem północno-wschodnich skrawków kraju, północno-zachodnią i środkową Słowację, północne i środkowe Morawy, północną i północno-wschodnią część Czech, Saksonię, Łużyce, wschodnią Turyngię oraz wschodnią Brandenburgię.
Założenie pierwszego państwa saksońskiego[edytuj]
Współcześni mieszkańcy Saksonii nie są dosłownie potomkami niemieckiego szczepu o tej samej nazwie, którego nazwa wywodzi się od germańskiego plemienia Sasów. Gniazdem rodowym Sasów była dzisiejsza Dolna Saksonia. We wczesnym średniowieczu termin „Saksonia” odnosił się do innego regionu, obejmującego dzisiejsze kraje związkowe Dolna Saksonia, Brema i północną część Nadrenii Północnej-Westfalii. Pierwsze księstwo Saksonii pojawiło się około roku 900 na terenie dzisiejszej Dolnej Saksonii i Nadrenii Północnej-Westfalii. Ówcześni władcy tego państwa byli cesarzami niemieckimi (Ottonowie) tworząc tzw. dynastię saską.
W roku 1137 władzę w Saksonii objęli Welfowie. Kraj osiągnął największe rozmiary za panowania Henryka Lwa, ale po jego śmierci Saksonia zaczęła słabnąć i w roku 1180 znaczne obszary na zachód od Łaby przeszły pod panowanie biskupów z Kolonii. Resztki przeszły pod panowanie pomniejszych dynastii niemieckich książąt i zostały podzielone w 1260 roku na Saksonię-Lauenburg i Saksonię-Wittenberg.
Powstanie drugiego państwa saksońskiego[edytuj]
Dzisiejsi Saksończycy to dokładnie Miśnieńczycy (Meißner). Ponieważ Miśnia począwszy od X w. była macierzą dzisiejszej Saksonii. W Miśni król niemiecki Henryk w roku 929 wybudował pierwszy gród, i tam rozpoczął osiedlanie niemieckich plemion na słowiańskich obszarach. W trakcie rozdrobnienia feudalnego Niemiec w regionie tym powstało wiele mniejszych i większych władztw feudalnych, z których w XV-XVI wieku najważniejsze stały się posiadłości Wettynów – Marchia Miśnieńska i Księstwo Saksonii-Wittenbergi. Z czasem ziemie pod panowaniem Wettynów zaczęto ogólnie nazywać „Saksonią”, jako że władcy tych terenów stali się elektorami Rzeszy (1356 rok), podczas gdy w tym czasie we właściwej Saksonii nie powstał żaden silny ośrodek polityczny.
Saksonia-Wittenbergia (obecnie Saksonia-Anhalt) została w 1423 roku podporządkowana marchii Miśnieńskiej (istniała ona od 1089 roku; rządzili nią Wettynowie). Powstało silne państwo, obejmujące Saksonię, Turyngię (której obszar Wettynowie opanowali w 1264 roku) oraz Saksonię-Anhalt, którego władcy byli elektorami. Mimo że państwo znajdowało się dość daleko od centrum dawnej Saksonii, było ono zwane Górną Saksonią, a z czasem po prostu Saksonią.
W 1485 roku dynastia Wettynów podzieliła się na dwie linie (ernestyńską, która zachowała prawa elektorskie, i albertyńską). Spowodowało to oddzielenie obecnej Turyngii od reszty państwa. Mimo to znaczenie rządzonej przez linię albertyńską zmniejszonej Saksonii wzrosło, zwłaszcza po odzyskaniu w 1547 roku praw elektorskich. W roku 1635 Saksonia powiększyła się o Łużyce, stanowiące dotąd część Królestwa Czeskiego.
Saksonia w XVIII wieku[edytuj]
W XVIII wieku Saksonia stała się jednym z bogatszych państw Rzeszy, a władcy Saksonii nosili również polską koronę. Istotą pomysłu wybrania Sasów na tron polski była idea ustanowienia polsko-saskiej unii. Saksonia stanowiła rywalkę Brandenburgii-Prus, a zarazem była krajem pragnącym uniezależnienia się od cesarstwa. Jednak próba odegrania mocarstwowej roli przez władcę Saksonii i Polski – Augusta II zakończyła się ostatecznie porażką. Wskutek wojen i podziałów dynastycznych Saksonia wielokrotnie zmieniała swój zasięg terytorialny i liczbę ludności. Po porażkach w kolejnych wojnach: ze Szwecją (III wojna północna, 1700-1721), z Prusami (wojna siedmioletnia, 1756-1763) oraz po klęsce Napoleona (1815), którego Saksonia była sojusznikiem, Saksończycy musieli pogodzić się z utratą 2/3 terytorium, a następnie powstaniem cesarstwa niemieckiego (1871), którego podstawą stały się Prusy.
W latach 1697-1763 kraj pozostawał w unii personalnej z Polską (zobacz: August II Mocny i August III). W XVIII wieku Saksonia była ważnym ośrodkiem kulturowym, ale została spustoszona w wyniku wojen (m.in. wojny północnej).
Saksonia w XIX, XX wieku i obecnie[edytuj]
Na początku XIX stulecia Saksonia stanęła u boku Prus przeciwko Napoleonowi, jednak po klęsce swego sojusznika w bitwie pod Jeną-Auerstedt (1806) Saksonia przeszła na stronę Francji. Elektor saski został za to nagrodzony tytułem królewskim, a w 1807 roku został dodatkowo księciem warszawskim (zobacz: Księstwo Warszawskie).
Po klęsce Napoleona, na kongresie wiedeńskim (1815) Saksonia została zmuszona do oddania swoich północnych terytoriów Prusom. Stworzono z nich pruską prowincję o nazwie Saksonia (niem. Provinz Sachsen). Prusy przejęły wówczas także większą część Łużyc. Saksonia utraciła takie miasta łużyckie jak Zgorzelec przyłączony do prowincji śląskiej i Chociebuż włączony do prowincji brandenburskiej.
W 1831 roku królestwo uzyskało konstytucję, a dwa lata później przystąpiło do Niemieckiego Związku Celnego. Podczas wojny prusko-austriackiej w 1866 roku Saksonia stanęła po stronie Austrii. Po klęsce swojego sojusznika musiała wstąpić do Związku Północnoniemieckiego. Pięć lat później (1871) stała się częścią Cesarstwa Niemieckiego. Po 1918 roku była krajem Republiki Weimarskiej, a potem III Rzeszy. W dwudziestoleciu międzywojennym dużymi wpływami cieszyli się tu socjaldemokraci i komuniści (tzw. czerwona Saksonia). Po 1945 stała się częścią radzieckiej strefy okupacyjnej. Niewielki skrawek Saksonii położony na wschód od Nysy Łużyckiej (Bogatynia i okolice) po wojnie przyłączono do Polski. W roku 1952 została zlikwidowana jako odrębna jednostka administracyjna. Z Saksonii pochodził długoletni przywódca SED i NRD Walter Ulbricht. Pod koniec lat osiemdziesiątych Saksonia była jednym z najbardziej niepokornych regionów NRD. To właśnie w Lipsku i Dreźnie odbywały się najliczniejsze demonstracje przeciwko reżimowi SED („Jesteśmy jednym narodem!”). Powróciła w 1990 roku jako kraj związkowy zjednoczonych Niemiec. Od zjednoczenia największymi wpływami cieszy się tutaj CDU, rządząca niepodzielnie landem od 1990 roku. Długoletnim premierem Saksonii był znany niemiecki chadek Kurt Biedenkopf, obecnie premierem jest Serbołużyczanin Stanisław Tilich.
Związki polsko-saskie[edytuj]
Historyk Aleksander Brückner w Encyklopedii staropolskiej zapisał:
- Do Polski przybywali Niemcy najpierw od X do XIV wieku, jako drużyna rycerska wstępująca na służbę Bolesławów i Kazimierzów; z Łużyc, Miśni i rychło polszczyli. Od nich wywodzi się wiele rodzin szlacheckich: Herburty, Kietlicze, Bibersteiny, Korcboki i.in. Drugi, nierównie znaczniejszy napływ Niemców, chłopów i mieszczan, dokonał się w XIII i XIV wieku.
Zwyczajowe prawo saskie rozpowszechnione na ziemiach polskich było używane w licznych miastach polskich (osadzanych na prawie magdeburskim) obok Weichbildu saskiego, z licznymi zmianami obowiązywała do chwili uchwalenia Konstytucji 3 Maja. Jedna z wersji tego prawa została złożona przez Kazimierza Wielkiego w sądzie wyższym prawa niemieckiego na Zamku w Krakowie, przez co stało się tekstem oficjalnym.
Ze śląsko-łużyckiej rodziny pochodził Bernard Pretwicz, który jeszcze za życia okrzyknięty został polskim bohaterem narodowym w uznaniu zasług wojennych w obronie południowych granic Królestwa Polskiego.
W XVIII wieku, podobnie jak Wielka Brytania i Hanower (1714-1837) w unii personalnej znalazły się również Saksonia z Polską (1697-1763, z przerwami). August II, elektor saski został wybrany na króla Polski, po wcześniejszej konwersji na katolicyzm. Sam pomysł elekcji Augusta wydawał się trafny. Polska i Saksonia, pozostające w unii personalnej, miały wspólnego przeciwnika – rosnące w siłę Prusy. Jednak podjęte przez Augusta II próby wzmocnienia władzy królewskiej w Polsce spotkały się z oporem szlacheckiego społeczeństwa Rzeczypospolitej i przeciwdziałaniom ościennych mocarstw.
August II Mocny dążył do ściślejszego powiązania Polski i Saksonii, w której był dziedzicznym elektorem. Polska była wówczas pod ogromnym wpływem Rosji, a August II dążył do zmniejszenia jej ingerencji w sprawy Rzeczypospolitej. Aby wzmocnić swą pozycję przystąpił do antyszwedzkiego sojuszu (z Rosją i Danią) by w nadciągającej wielkiej wojnie północnej zdobyć dla siebie dziedziczne posiadłości w Inflantach. Inicjatywę w wojnie niespodziewanie jednak zdobył młody król szwedzki, Karol XII, który pokonał kolejno wojska rosyjskie, saskie i duńskie i wkroczył do neutralnej formalnie Rzeczypospolitej. W Polsce, w bitwie pod Kliszowem (1702) rozbił armię sasko-polską i po kilku latach zmagań doprowadził do detronizacji Augusta II i powołania na tron zależnego od siebie Stanisława Leszczyńskiego. Jednak klęska wojsk szwedzkich pod Połtawą (1709) położyła kres przewadze szwedzkiej w Rzeczypospolitej i utorowała Augustowi II drogę powrotną do Warszawy. Elektor saski wrócił do zrujnowanego kraju, jednak jego pozycja międzynarodowa była zdecydowanie słabsza, a wpływy rosyjskie w Polsce jeszcze bardziej się umocniły. Podjęta wówczas przez króla próba zaprowadzenia za pomocą wojsk saskich reforma ustroju Rzeczypospolitej nie powiodła się, gdyż szlachta zareagowała zawiązaniem popieranej przez Rosję konfederacji tarnogrodzkiej, czego skutkiem była wojna domowa (1715-1717). W efekcie zajść związanych z sejmem niemym Rosja zyskała wpływ na politykę i gwarancję niezmienności ustroju Rzeczypospolitej.
Gdy po śmierci Augusta II (1733) większość szlachty obrała królem ponownie Leszczyńskiego, ościenne państwa (Austria i Rosja) wsparły syna Augusta II, który po obraniu go przez mniejszość szlachty wstąpił na tron jako August III. Jego panowanie przedłużyło unię polsko-saską o 30 lat. Chociaż król ten nie podejmował wielkich projektów politycznych i życie polityczne jego państw jawi się w historiografii jako jałowe, to spokojne czasy jego panowania umożliwiły odbudowę[potrzebny przypis] zrujnowanej wojnami jego poprzednika Rzeczypospolitej i wyrobiły wśród polskiej szlachty przywiązanie do dynastii Wettinów, które ujawniło się w projekcie Konstytucja 3 maja, która przywracając zasadę dziedziczności przekazała prawa do tronu polskiego dynastii saskiej. Konstytucja stanowiła, że po wygaśnięciu linii Fryderyka Augusta prawo obioru króla wraca do Narodu. Linia ta wygasła z bezpotomną śmiercią jego córki Marii Augusty Wettyn, którą konstytucja uznała za „polską infantkę”.
W drugiej połowie XVIII Drezno i Lipsk stały się ośrodkami konfederatów barskich, a następnie terenem przygotowań do insurekcji kościuszkowskiej, prowadzonych przez polską emigrację trzeciomajową z Hugonem Kołłątajem na czele. Po zajęciu przez wojska rosyjskie Jasnej Góry, również Kazimierz Pułaski, ze Śląska podążył do Drezna, gdzie przez kilka tygodni przebywał na dworze królewicza Karola, syna Augusta III Sasa. Już wówczas zamieszkiwali na stałe w Saksonii przedstawiciele niektórych rodów magnackich np. generał Aleksander Jakub Lubomirski, Józef Aleksander Jabłonowski, księżna Genowefa z Ogińskich Brzostowska oraz liczna grupa oficerów w służbie saskiej. Od 1771 w stopniu podchorążego w wojsku saskim odbywał służbę Jan Henryk Dąbrowski uczestnik insurekcji kościuszkowskiej, twórca Legionów Polskich we Włoszech.
Po wstrzymaniu działań przeciwko armii rosyjskiej w 1792 większość działaczy politycznych opuściła kraj, wyjeżdżając głównie do Saksonii, tam bowiem w Lipsku i Dreźnie powstawał ośrodek emigracyjny przeciwników konfederacji targowickiej. Do Lipska wyjechał również Tadeusz Kościuszko.
W 1806 powstało Królestwo Saksonii, kiedy książę-elektor saski Fryderyk August I (Fryderyk August III Sprawiedliwy) ogłosił secesję ze Świętego Cesarstwa Rzymskiego (tzw. Starej Rzeszy, (niem.) Alte Reich. Altreich) i jednocześnie przystąpienie do Związku Reńskiego uznającego protektorat Napoleona. W latach 1806–1815 królestwo saskie pozostawało w unii personalnej z Księstwem Warszawskim, król Saksonii Fryderyk August I był również Księciem Warszawskim.
Po stłumieniu przez Rosjan powstania listopadowego, Lipsk stał się miejscem schronienia polskich emigrantów. Wjazd Polaków do miasta odbył się w asyście honorowej wojska saskiego i gwardii mieszczańskiej. W Lipsku od listopada 1831 działał również „Związek Wsparcia dla Potrzebujących Polaków”, przy materialnym wsparciu infantki Marii.
W 1831 gościł w Dreźnie do 25 lipca, Juliusz Słowacki, który poeta znał dobrze, „a który wspominał tym milej, że w nim w 1831 spotykał się ze swą przyszłą dręczycielką”[3]. W Dreźnie powstaje też 2 pieśń poematu „Żmija”[4]
W 1832 udaje się do Drezna Adam Mickiewicz, który przyłączył się w Wielkopolsce do szeregów polskiej emigracji. Towarzyszyli mu Stefan Garczyński i Ignacy Domeyko. W Dreźnie powstaje oprócz drobniejszych utworów również rękopis III części „Dziadów” Mickiewicza.
W Dreźnie przez ponad 20 lat mieszkał i tworzył Józef Ignacy Kraszewski, wydalony przez margrabiego Wielopolskiego z Królestwa (od 3 lutego 1863 – do maja 1884). W Dreźnie powstały jego największe powieści „Rzym za Nerona” (1866), poprzedniczka „Quo vadis”, „Stara baśń” (1873), i „Trylogia saska” (1874-1877) będąca krytyką rządów królów polskich i elektorów saskich w ich dziedzicznej Saksonii. W 1960 roku Rada Narodowa Drezna utworzyła w dworku, w którym mieszkał pisarz Muzeum Kraszewskiego (niem. Kraszewski-Museum, Stadtmuseum Dresden, dawniej Kraszewski-Haus) przy Nordstrasse 28[5], gromadząc wiele pamiątek[6]. W 2003 muzeum to zostało gruntownie odnowione. Muzeum Kraszewskiego w Dreźnie jest jedyną polską placówką muzealną na terenie Niemiec[7].
Pamiątką po uchodźcach z okresu wielkiej emigracji jest m.in. polska kwatera na Starym Cmentarzu w Dreźnie.
Unia polsko-saska w praktyce to przede wszystkim rola Lipska w handlu z Rzecząpospolitą polsko-litewską, a z drugiej strony znaczenie saskich fachowców dla odbudowy i rozwoju polskiej gospodarki i polskiej kultury. Saskim ekonomistom z okresu panowania Augusta III zawdzięcza Polska pierwsze uprawy ziemniaka[8], a od wczesnego średniowiecza również prowadzenie upraw winnej latorośli przez mieszczan i duchowieństwo. W całej południowej Polsce po Kalwarię Pacławską w miastach i wsiach zachowała się saska tradycja budowy domów przysłupowych, jako podstawowej formy w urbanistyce.
To właśnie w XVIII w. nastąpiły duże zmiany w polskiej obyczajowości, wynikające ze wzmożonych kontaktów z Saksonią. Właśnie dzisiejszy kanon zachowania się przy stole, ukształtował się w tamtych czasach. Na przykład „Kawa od ludzi majętnych przeszła do całego pospólstwa, podniosły się po miastach kafenhauzy, szewcy, krawcy, przekupnie, ... i najostatniejszy motłoch udał się do kawy”. Polacy poznali herbatę u schyłku XVII w. Wtedy to dotarła ona do Polski przez Gdańsk i Drezno. Czekolada pojawiła się na początku XVIII w. Trzy dekady rządów Augusta III zrewolucjonizowały modę męską[9].
Wygłaszając przemówienie podczas uroczystego otwarcia obrad, które miało miejsce w Sali Poselskiej Zamku Królewskiego na Wawelu w roku 1997, Maria Emanuel von Sachsen wyraził przekonanie, iż wiążąc swój los z Polską w trudnych chwilach XVIII i XIX stulecia, jego sascy przodkowie próbowali służyć jej najlepiej, jak umieli. Z radością przyjął fakt, i postanowiono uczcić to w Krakowie, gdzie Polska nigdy nie zginęła. Przywołując dewizę Augusta II „Tantum quantum possum”[10]
Do dziś w Saksonii znajduje się wiele pamiątek po unii polsko-saskiej. Do najbardziej charakterystycznych należy ponad 70 osiemnastowiecznych pocztowych słupów dystansowych, na których widnieją herby Polski i Saksonii. Można je znaleźć w wielu miastach na rynkach, w parkach i przy dawnych głównych drogach komunikacyjnych. Ponad 20 słupów znajduje się także poza granicami dzisiejszej Saksonii: w południowej Brandenburgii, wschodniej Turyngii, południowej-wschodniej Saksonii-Anhalcie i na południowo-zachodnich krańcach Polski (w Lubaniu i Zgorzelcu). Ponadto herb Rzeczypospolitej można znaleźć m.in. na fasadzie ratusza w Löbau, na moście Pöppelmanna w Grimmie, w lożach elektorskich króla Augusta II w katedrze we Freibergu i kościele św. Jerzego w Schwarzenberg/Erzgeb., nad bramą wjazdową i na armatach w twierdzy Königstein, na fasadzie pałacu Moritzburg[11], na Bramie Pocztowej w Wurzen oraz w różnych punktach Drezna, m.in. na fasadach katedry św. Trójcy i Pawilonu Wałowego w Zwingerze czy na cokole pomnika króla Augusta II. Na drezdeńskim malowidle Orszak książęcy zostały oddzielnie przedstawione herby Korony Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego.
_2005.jpg)
_2006-03-24.jpg)
Gospodarka[edytuj]
Po zjednoczeniu Niemiec w gospodarce Saksonii odnotowano szereg znaczących zmian strukturalnych. Nierentowne przedsiębiorstwa przemysłowe zostały poddane procesowi likwidacji. Wiele kopalni węgla brunatnego i elektrowni zostało zamkniętych lub zreorganizowanych na nowo. Byłe wyrobiska górnicze są obecnie rekultywowane.
Wśród byłych landów wschodnich, Saksonia jest krajem najbardziej zamożnym. W roku 2006 odnotowano 4% wzrost gospodarczy, co wskazuje na jeden z najszybszych wzrostów gospodarczych w tym regionie Niemiec. Kluczowym czynnikiem dla rozwoju kraju jest m.in. obecność w Dreźnie, rozwiniętego przemysłu mikroprocesorów (tzw. „Silicon Saxony”). Niemniej jednak bezrobocie pozostaje na dość wysokim poziomie, a poziom inwestycji jest niewielki. Z tego powodu, Saksonia, jak i wiele innych regionów byłej NRD są ciągłym tematem starań gospodarczych rządu i opracowywanych polityk, silnie wspieranych przez „ Unię Europejską”, a jednocześnie beneficjentem dotacji inwestycyjnych, przy użyciu 30% środków własnych, planowanych do roku 2013. Kraj zwraca również uwagę z bogactwa czerpanego z turystyki, zwłaszcza w regionie Łużyc[12].
W Dreźnie znajduje się fabryka Volkswagena Gläserne Manufaktur, gdzie ma miejsce ostatni etap produkcji Volkswagena Phaetona, natomiast w Lipsku znajdują się fabryka BMW oraz Porsche, również w Lipsku ważną rolę spełnia największy w regionie ośrodek targowy – Targi Lipskie GmbH
Najważniejszymi partnerami Saksonii, obok starych krajów członkowskich UE i Stanów Zjednoczonych, stały się nowe kraje członkowskie. Ich znaczenie dla saksońskiego handlu zagranicznego stale wzrasta. Czechy, Polska, Słowacja i Węgry są dla Saksonii najważniejszymi partnerami w imporcie, nie tylko jeśli chodzi o region Europy Środkowej i Wschodniej, lecz także w ujęciu globalnym. Import do tego regionu w latach 2003-2004 był wyższy niż wartość towarów dostarczanych do Saksonii ze starych państw członkowskich UE, co wskazuje na reorientację saksońskiego importu.
Euroregion Nysa był pierwszym powołanym do życia przy granicach Polski, Niemiec i Czech. Pomógł on zwłaszcza w rozwoju regionów przygranicznych, szczególnie w kwestiach dotyczących środowiska, jak i rozwoju turystyki, m.in. emisję dwutlenku siarki zredukowano o 92%, zaś tlenku azotu o 80%[13].
W kwietniu 2010 około 272 000 osób pozostawało bezrobotnymi w Saksonii, co odpowiada stopie bezrobocia rzędu 12,6%[14]. W porównaniu z PKB w UE pod względem mocy SSN Saksonia osiągnęła wskaźnik 85,9 (UE-27: 100) 2004[15]. W roku 2009 wartość PKB Saksonii wyniosła ok. 92,9 mld euro.
Rolnictwo[edytuj]
Rolnictwo Saksonii od roku 1945 przeszło dwie poważne zmiany strukturalne. W czasach NRD, prawie wszystkie gospodarstwa rolne zostały znacjonalizowane i zamienione na 800 państwowych gospodarstw rolnych oraz 800 dużych rolniczych spółdzielni produkcyjnych. Po zjednoczeniu Niemiec, i likwidacji NRD, pozostało 650 rolniczych spółdzielni, oraz utworzono 8000 indywidualnych gospodarstw rolnych. W tym czasie rolnictwo saksońskie zostało w znaczący sposób zmodernizowane. Głównymi produktami pochodzącymi z gospodarstw saksońskich są zboża, sery i owoce, głównie jabłka. Saksonia jest ponadto najmniejszym regionem winiarskim Niemiec[16][17]. W produkcji zwierzęcej, nastąpiło przesunięcie z trzody chlewnej na utrzymanie innych zwierząt hodowlanych, jednakże produkcja w tym sektorze gospodarki nie powróciła już do poziomu z roku 1990.
Turystyka[edytuj]
W Saksonii rozwinęła się turystyka przede wszystkim w pasmie górskim Rudaw na granicy Niemiec i Czech. Zachował się XVI-wieczny trakt w Rudawach, prowadzący z Saksonii do Czech poprzez ośrodki górnictwa cyny. Główne atrakcje turystyczne Drezna i okolic: m.in. Zwinger, Opera Sempera, galeria „Alte Meister”, Frauenkirche oraz twierdza i miejscowość wypoczynkowa Königstein w Szwajcarii Saksońskiej.
Barokowe Drezno jako siedziba elektorów saskich i królów Polski z racji trwającej od 1697-1763 unii personalnej, ze słynną na cały świat galerią obrazów to również miasto muzeów – znajduje się tu Muzeum Porcelany, Muzeum Higieny, Muzeum Komunikacji i inne. Miasto Lipsk spełnia w Saksonii rolę wybitnego centrum kulturalnego. Już Goethe pisał w czasie swych studiów w Lipsku: „Mein Leipzig ist ein klein Paris und bildet seine Leute”. Tę pozycję ułatwia mu 800-letnia tradycja miasta handlowego oraz organizacja po dziś dzień Międzynarodowych Targów[18]. Saksonia zalicza się do grona gdzie najlepiej zachowały się historyczne zespoły urbanistyczne, m.in. takich miast jak Miśnia, Freiberg, Pirna, Budziszyn i Görlitz.
Miśnię rozsławiła znana na całym świecie porcelana, która jest tu produkowana od 1710, kiedy na mocy dekretu króla Augusta II założono Królewsko-Polską i Elektorsko-Saską Manufakturę Porcelany (Königlich-Polnische und Kurfürstlich-Sächsische Porzellan-Manufaktur)[19]. Wizyta w Manufakturze Porcelany „Staatliche Porzellan-Manufaktur Meissen GmbH” to w przypadku podróży do Miśni miejsce warte odwiedzenia.
Saska Szwajcaria należy również do najliczniej odwiedzanych regionów turystycznych Niemiec. We wschodniej części Saksonii, na pograniczu z Polską i Czechami występuje oryginalna architektura domów przysłupowych. Kraina górzystych Łużyc położona w trójkącie granicznym około Zittau – przyciąga turystów z gór średnich i jest drugim co do znaczenia obszarem turystycznym. Dla odwiedzających interesujące mogą być również łużyckie obyczaje ludowe, oraz produkty regionalne m.in. sztuka ludowa Erzgebirge lub łużyckie dekoracje wielkanocne. W licznych muzeach i izbach regionalnych są pielęgnowane i prezentowane zwyczaje i świadectwa historii Serbów łużyckich.
Język[edytuj]
Istnieją dwa najczęściej używane dialekty saskie: górny, będący „wyszydzaną” przez innych gwarą, oraz dolnoniemiecki, wśród nich saski plattdeutsche będący odrębnym językiem. Używanie tych dialektów ograniczało się dawniej do ludzi niewykształconych. Natomiast na obszarze dialektów wysokoniemieckich, z których wyrósł niemiecki język literacki, używanie ich nie przynosi nikomu ujmy. Inne niemieckie dialekty Saksonii koncentrują się w okolicach Rudaw i mają naleciałości dialektów wschodniobawarskich. Język górnołużycki jest nadal używany w części Górnych Łużyc, które zajmuje serbołużycka mniejszość. Niemcy w Górnych Łużycach mówią różnymi dialektami, w tym niemieckim dialektem łużyckim.
Oświata[edytuj]
Studia w Dreźnie to przede wszystkim Uniwersytet Techniczny w Dreźnie (Technische Universität Dresden), a także szkoły wyższe oraz wyższe szkoły zawodowe. Wśród nich Wyższa Szkoła Techniczno-Ekonomiczna (Hochschule für Technik und Wirtschaft Dresden/FH), Akademia Muzyczna im. C.M. Webera (Hochschule für Musik „Carl Maria von Weber” Dresden), Akademia Sztuk Pięknych (Hochschule für Bildende Künste Dresden), Drezdeńska Wyższa Szkoła Tańca im. G. Palucca (Palucca Schule Dresden, Hochschule für Tanz), Ewangelicka Wyższa Szkoła dla Pracowników Socjalnych (Evangelische Hochschule für Soziale Arbeit/FH) oraz Saksońska Akademia Zawodowa Państwowej Akademii w Dreźnie (Berufsakademie Sachsen – Staatliche Studienakademie Dresden)[20].
Największe miasta[edytuj]
| Miasto | Powiat | Liczba mieszkańców 31 grudnia 2000 |
Liczba mieszkańców 31 sierpnia 2006 |
Liczba mieszkańców 31 grudnia 2009 |
|---|---|---|---|---|
| Lipsk / Leipzig | miasto wydzielone | 493.208 | 504.415 | 518.862 |
| Drezno / Dresden | miasto wydzielone | 477.807 | 500.714 | 517.052 |
| Chemnitz | miasto wydzielone | 259.246 | 245.959 | 243.089 |
| Zwickau | Zwickau | 103.008 | 97.065 | 94.340 |
| Plauen | Vogtland | 71.543 | 68.565 | 66.412 |
| Görlitz / Zhorjelc | Görlitz | 61.599 | 57.391 | 55.957 |
| Freiberg | Mittelsachsen | 45.428 | 42.901 | 41.701 |
| Budziszyn / Budyšin, Bautzen | Budziszyn | 43.353 | 41.937 | 40.740 |
| Hoyerswerda / Wojerecy | Budziszyn | 50.203 | 41.898 | 38.218 |
| Pirna | Sächsische Schweiz-Osterzgebirge | 42.108 | 39.857 | 39.030 |
| Freital | Sächsische Schweiz-Osterzgebirge | 40.129 | 39.101 | 39.200 |
| Riesa | Miśnia | 39.367 | 36.335 | 34.324 |
| Radebeul | Miśnia | 32.246 | 33.146 | 33.466 |
| Miśnia / Meißen | Miśnia | 29.398 | 28.188 | 27.693 |
| Delitzsch | Nordsachsen | 26.331 | 27.559 | 26.532 |
| Limbach-Oberfrohna | Zwickau | 27.552 | 26.694 | 25.610 |
| Glauchau | Zwickau | 27.285 | 25.857 | 24.684 |
| Żytawa / Zittau | Görlitz | 27.454 | 25.002 | 28.638 |
| Werdau | Zwickau | 26.077 | 24.095 | 22.877 |
| Markkleeberg | Lipsk | 23.157 | 23.918 | 24.254 |
| Annaberg-Buchholz | Erzgebirgskreis | 24.495 | 22.883 | 22.079 |
| Coswig | Miśnia | 24.035 | 22.231 | 21.600 |
| Borna | Lipsk | 20.010 | 22.202 | 20.920 |
| Crimmitschau | Zwickau | 23.305 | 22.095 | 21.164 |
| Reichenbach im Vogtland | Vogtland | 23.469 | 21.693 | 20.449 |
| Biała Woda / Běła Woda, Weißwasser/Oberlausitz | Görlitz | 26.107 | 21.077 | 19.615 |
| Döbeln | Mittelsachsen | 23.128 | 21.042 | 20.337 |
| Auerbach/Vogtl. | Vogtland | 20.042 | 20.979 | 20.220 |
Polityka[edytuj]
- Koalicja rządząca: koalicja CDU/FDP
- Ostatnie wybory: 30 września 2009
- Najbliższe wybory: 2014
Podział administracyjny[edytuj]
Po reformie administracyjnej z 2008 r. Saksonia podzielona została na 3 okręgi administracyjne:
Okręgi administracyjne zostały zlikwidowane w wyniku kolejnej reformy, w marcu 2012 roku.
Obecnie Saksonia dzieli się na 10 powiatów i 3 miasta na prawach powiatu:
|
Powiaty:
|
Miasta na prawach powiatu
Kraj związkowy podzielony jest na 484 gminy, w tym 177 miast (wliczając również te na prawach powiatu). Część gmin i miast organizuje się we wspólnoty administracyjne i związki gmin, 96 wspólnot administracyjnych zrzesza 223 gmin, 8 związków zrzesza zaś 27 gmin.
Kuchnia Saksonii[edytuj]
Kuchnia regionu Rudaw jest bardziej spokrewniona z kuchnią Frankonii niż pozostałych części Saksonii. Kuchnia Górnych Łużyc różni się od tej ze Środkowej Saksonii, i jest bardziej związana z kuchnią byłego niemieckiego Dolnego Śląska i Północnych Czech. Typowymi daniami Górnych Łużyc są: Stopperle: małe kluski zasmażane z boczkiem lub kiełbasą i kapustą. Schälklöße: zupa składająca się z makaronu i różnych warzyw oraz Teichelmauke: purée z gotowanym wołowym bulionem. Prawdopodobnie najlepszy niemiecki piernik Pfefferkuchen pochodzi z Pulsnitz pod Budziszynem (tzw. pierniki z Pulsnitz). Istnieją dwa ważne ośrodki wypieku słodkiego pieczywa Kerststol w Saksonii, Drezno i Rudawy. Do specjalności regionu Lipska należy Leipziger Allerlei: warzywne danie składające się z grochu z marchewkami, białych szparagów i smardzów. Potrawa może również, ale niekoniecznie, zawierać brokuły, kalafior, fasolkę szparagową lub kukurydzę, jak również małe krewetki.
Religia[edytuj]
Kościół Ewangelicki w Niemczech – 20,9%, Kościół katolicki 3,6%.
Zobacz też[edytuj]
Przypisy
- ↑ [1].
- ↑ Protokół 46. posiedzenia Komisji Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Rzeczypospolitej Polskiej.
- ↑ „Gdyby nie ta niespokojność, która mnie dręczy o was, kochani moi, byłoby mnie bardzo dobrze w Dreznie; poznałem wiele polskich domów i żyję w dobrym towarzystwie.”, [w:] Słowacki. Listy Juliusza Słowackiego. wyd. Méyet, 1899.
- ↑ Kleiner. Juliusz Słowacki – dzieje twórczości. 1999.
- ↑ Kraszewski-Museum.
- ↑ Koprowski. Jak nas widzą, jak nas piszą. 1979. s. 51.
- ↑ Muzeum J.I. Kraszewskiego w Dreźnie.
- ↑ „Jabłka zaś ziemne, czyli ziemniaki, a po teraźniejszemu kartofle, bądź świeże, bądź stare, w jednej utrzymując się porze, równą też apetytowi sprawują satysfakcją. To z okoliczności związku namieniwszy, przystępuję teraz do czasu, którego się kartofle w Polszcze i gdzie najpierwej zjawiły. Zjawiły się najprzód za Augusta III w ekonomiach królewskich, które samymi Niemcami, Sasami-ekonomistami osadzone były, a ci dla swojej wygody ten owoc z Saksonii z sobą przynieśli i w Polszcze rozmnożyli.”, [w:] O kartoflach. Jędrzej Kitowicz. Opis obyczajów za panowania Augusta III.
- ↑ Sławomir Suchodolski, Dariusz Ostapowicz. Obalanie mitów i stereotypów. Od Jana III Sobieskiego do Tadeusza Kościuszki. 2008.
- ↑ Studia historyczne. Polskie Towarzystwo Historyczne. Polska Akademia Nauk. Komisja Nauk Historycznych. t. 41, 1998. s. 311 (ks. Maria Emanuel Saski, Mowa wygłoszona na Wawelu w dniu 15 września 1997 roku, s. 13-14); Rzeczpospolita wielu narodów i jej tradycje Materiały z konferencji „Trzysta lat od początku unii polsko-saskiej. Rzeczpospolita wielu narodów i jej tradycje”, Kraków 15 – 17 IX 1997 r., pod redakcją Andrzeja K. Link – Lenczowskiego i Mariusza Markiewicza. 1999 ISBN 83-909177-8-5.
- ↑ [2]
- ↑ The Economist, 27 sierpnia 2005.
- ↑ OECD Territorial Reviews: Poland 2008: 2009. s. 161.
- ↑ Statistisches Landesamt des Freistaates Sachsen: Zahlenspiegel Arbeitsmarkt (am 10. Juni 2010).
- ↑ Eurostat News Release 63/2006: Regional GDP per inhabitant in the EU 25.
- ↑ Eckhard Supp: Niemcy. W: André Dominé: Wino. Wyd. 2. Ożarów Mazowiecki: Wydawnictwo Olesiejuk, 2009, s. 517. ISBN 978-83-7626-712-8. (pol.)
- ↑ Tom Stevenson: The Sotheby’s Wine Encyclopedia. Wyd. 4. Londyn: Dorling Kindersley, 2005, s. 385. ISBN 0-7566-1324-8. (ang.)
- ↑ Leipziger Messe GmbH.
- ↑ [3]
- ↑ Edukacja.
|
||||||||||||||
|
|||||||||||||||
