Madagaskar

Repoblikan'I Madagasikara République de Madagascar Republika Madagaskaru
Flaga Madagaskaru Godło Madagaskaru
Dewiza: (malg.) Tanindrazana, Fahafahana, Fandrosoana (Ojczyzna, Wolność, Postęp)
Hymn: Ry Tanindraza nay malala ô
Język urzędowy	malgaski, francuski
Stolica	Antananarywa
Ustrój polityczny	republika
Głowa państwa	prezydent Hery Rajaonarimampianina
Szef rządu	premier Olivier Mahafaly Solonandrasana
Powierzchnia  • całkowita  • wody śródlądowe	48. na świecie 587 040 km² 5 500 km² (0,94%)
Liczba ludności (2011)  • całkowita   • gęstość zaludnienia	56. na świecie 21 926 221 37,35 osób/km²
Jednostka monetarna	ariary (MGA)
Niepodległość	od Francji 26 czerwca 1960
Strefa czasowa	UTC +3
Kod ISO 3166	MG
Domena internetowa	.mg
Kod samochodowy	RM
Kod samolotowy	5R
Kod telefoniczny	+261

Madagaskar (malg. Madagasikara, franc. Madagascar; Republika Madagaskaru – Repoblikan'I Madagasikara, République de Madagascar) – państwo położone na wyspie Madagaskar w zachodniej części Oceanu Indyjskiego, u południowo-wschodnich wybrzeży Afryki. Madagaskar jest czwartą co do wielkości wyspą na świecie i pierwszą w Afryce. Na Madagaskarze przeważa hodowla i pasterstwo, występuje również rolnictwo prymitywne, plantacje roślin tropikalnych, eksploatacja drewna, zbieractwo, myślistwo oraz rolnictwo śródziemnomorskie. Występują dwie strefy roślinne: na północy suche lasy równikowe, a w centrum i na południu sawanny.

Geografia

Madagaskar z powierzchnią 587 040 km² jest 48. co do wielkości państwem na świecie, a sama wyspa jest czwarta co do wielkości. Państwo wielkością porównywalne jest do Kenii. Na wschodnim wybrzeżu przeważają niziny, które przechodzą w strome urwiska, centralna część w głównej mierze składa się z wyżyn. Na północy kraju Masyw Tsaratanana zbudowany z gór wulkanicznych (najwyższym szczytem wyspy jest wygasły wulkan Maromokotro 2876 m n.p.m.). Na zachodnim wybrzeżu wiele zatoczek i rozległych równin. Południe wyspy to region płaskowyżów i pustyń.

Wokół wybrzeży Madagaskaru znajdują się niewielkie wysepki: Europa, Juan de Nova, Glorieuses oraz atol Bassas da India, które podlegają francuskiej administracji. Są one przedmiotem sporu terytorialnego pomiędzy Francją a Madagaskarem, który rości sobie do nich prawa. Także przynależność rafy Banc du Geyser jest przedmiotem sporu między Madagaskarem, Francją i Komorami.

Historia

Przypuszczalnie najstarsze wzmianki w źródłach pisanych o Madagaskarze pochodzą przypuszczalnie z I wieku, a w IV wieku wyspa była znana Arabom, w X wieku został przez nich opisany jako kraj Wag Wag. W XI wieku prawdopodobnie znali go też Chińczycy. Europejczycy poznali Madagaskar w XVI wieku.

Najwcześniejsze ślady człowieka na wyspie pochodzą z epoki żelaza. Zaludnienie falowo odbywało się od I wieku, gdy przybyła tu ludność pochodzenia malajsko-polinezyjskiego. Przed przybyciem Europejczyków gospodarka Madagaskaru trzymała się na handlu, realizowanym przez osiadłych na północy Arabów. W XIV wieku na wyspę przybyli przodkowie Merina, którzy osiedlili się w jej centralnej części. Od XV wieku nastąpił rozwój handlu niewolnikami.

Wśród Europejczyków jako pierwsi na Madagaskar przybyli Portugalczycy, którzy początkowo wykorzystywali wyspę jako przystanek w drodze do Indii. Od XVII wieku swoje wpływy wzmacniali Francuzi, traktujący wyspę jako źródło taniej siły roboczej na swoich plantacjach. Na przełomie XVII–XVIII wieku konkurencję Francuzom stanowili piraci, wywożący niewolników. Po ich pokonaniu Francja, planując dalszą kolonizację wyspy, rozpoczęła zakładanie na wybrzeżach faktorii. Na przełomie XVIII–XIX wieku do zdobycia wpływów na Madagaskarze dążyła Wielka Brytania. W 1896 roku zaakceptowała jednak aneksję Madagaskaru przez Francję.

Pierwsze lokalne państewka na Madagaskarze tworzyły ludy Sakalawa (początek XVII wieku), Betsimasaraka (połowa XVII wieku) i Merina (przełom XVI–XVII wieku). Do zjednoczenia wyspy nie doszło jednak do XIX wieku z powodu panującego tu prawa rodowo-plemiennego. Pierwszym królem zjednoczonego królestwa przy wsparciu Anglików został Radama I z ludu Merina. W XIX wieku Europejczycy, dzięki zdobywaniu coraz liczniejszych koncesji, skolonizowali wyspę. Po konfliktach zbrojnych pod koniec XIX wieku między Madagaskarem po jednej stronie a Francją i Anglią po drugiej królestwo Imerina zostało kolonią francuską.

Na początku XX wieku na wyspie szerzyły się ruchy nacjonalistyczne i niepodległościowe, które nasiliły się po drugiej wojnie światowej. W 1958 roku Francja ogłosiła Madagaskar swoim terytorium zamorskim, a w 1960 roku dała mu suwerenność. Od uzyskania niepodległości na Madagaskarze miały miejsce cztery przewroty ustrojowe, u podstaw których znajdowały się kryzys gospodarczy i różnice etniczne.

Gospodarka

Madagaskar jest krajem typowo rolniczym. Pracą na roli zajmuje się ok. 75% ludności czynnej zawodowo. Eksportowymi roślinami uprawianymi są: kawa, banany, trzcina cukrowa, przyprawy oraz rośliny przemysłowe (bawełna, rafia i agawa sizalska). Lokalne potrzeby żywieniowe zaspokajają: ryż, maniok, bataty, ziemniaki i kukurydza. W tropikalnym klimacie możliwa jest także uprawa: cytrusów, liczi, mango, papai, awokado i melonów. W hodowli przeważa bydło, trzoda chlewna, kozy i owce. Spore znaczenie mają połowy ryb morskich i śródlądowych. Madagaskar obfituje w cenne surowce mineralne (m.in.: rudy chromu, berylu, grafit, mika, nikiel, złoto, kamienie szlachetne), jednak przemysł wydobywczy wciąż nie odgrywa głównej roli w gospodarce państwa. Przetwórstwo obejmuje obróbkę surowców spożywczych. Rozwija się przemysł włókienniczy i skórzany. Podstawą energetyki jest hydroenergetyka (62%) i spalanie paliw kopalnych (38%).

Ubogie społeczeństwo wyspy eksploatuje środowisko w destrukcyjny sposób. Lasy są wycinane i wypalane pod pola uprawne (przeważnie ryżu). Bardzo uboga ziemia powoduje, że po 2-3 latach uprawy są nieopłacalne, co przyczynia się do dalszego wypalania lasów. Wyjałowiona ziemia, pozbawiona większej roślinności szybko eroduje. Woda wypłukuje ziemię, co prowadzi do powstawania ogromnych rozpadlin, a w niższych partiach rzek do gromadzenia się dużych ilości piasku. Zapotrzebowanie na energię w głównej mierze zaspokaja węgiel drzewny. Jego produkcją zajmuje się spory odsetek społeczeństwa kosztem czasu, energii oraz najważniejszego surowca – drewna.

Różne organizacje oraz ekolodzy starają się zmniejszyć degradację środowiska edukując społeczeństwo, sadząc lasy i wdrażając odnawialne źródła energii w wioskach. Sadzone są namorzyny, będące dobrym pożywieniem dla zwierząt hodowlanych. Rozkwita pozyskiwanie olejków zapachowych i innych substancji pochodzenia roślinnego dla światowego przemysłu perfumeryjnego i farmaceutycznego, pozwalając na bardziej ekologiczną eksploatację naturalnych surowców.

Transport

Linie kolejowe Madagaskaru

Pociąg w mieście Manampatrana

Sieć komunikacyjna w tym kraju jest słabo rozwinięta. Łączna długość wszystkich dróg w 2003 wynosiła 65 663 km (wskaźnik gęstości 11,2 km/100 km kw.). Nawierzchnia większości głównych dróg jest silnie zniszczona (nieprzyjazny klimat, erozja). Drogi z nieutwardzoną nawierzchnią są nieprzejezdne w porze deszczowej – ich długość wynosi 58 046 km. Mimo tego istnieje silnie rozbudowana sieć połączeń autobusowych z dziesiątkami stowarzyszeń przewoźników oferujących kursy w najodleglejsze zakątki kraju.

Istnieją dwie czynne linie kolejowe między Antananarywą i Toamasiną oraz między Fianarantsoa i Manakarą przy czym pierwsza odgrywa istotną rolę w przewozie towarów między głównym portem wyspy (Toamasina), a stolicą kraju. Druga linia funkcjonuje głównie jako atrakcja turystyczna. Łączna długość linii kolejowych w 2006 wynosiła 854 km. Cała sieć kolejowa posiada rozstaw szyn 1000 mm, charakterystyczną dla kolei wąskotorowych.

Na Madagaskarze w 2007 istniały 104 lotniska, z których 27 posiadało betonowe pasy startowe (liczba lotnisk w 1999 wynosiła 133). Przeloty regionalne obsługuje Air Madagascar. Nie ma bezpośrednich połączeń między poszczególnymi miastami. Cały ruch odbywa się poprzez stolicę kraju, Antananarywę. Na początku 2007 częstotliwość lotów została znacznie ograniczona w związku z restrukturyzacją Air Madagascar (2-3 razy w miesiącu między głównymi miastami a stolicą). Są dwa lotniska międzynarodowe, w Antananarywie oraz na wyspie Nosy Be północno-zachodnich wybrzeży Madagaskaru, która jest największym kurortem turystycznym kraju. Połączenia międzynarodowe obsługują: Air Madagascar, Air France, Corsair.

Wzdłuż zachodniego wybrzeża Madagaskaru popularny jest transport morski. Towary i ludzi przewozi się pirogami bądź małymi żaglowcami.

Klimat

Na całej wyspie panuje klimat równikowy. Na wyżynach jest nieco chłodniej. Średnia temperatura w Antananarywie to około +15 °C w lipcu i około +25 °C w lutym.

Demografia

Rozmieszenie ludów Magadaskaru

W roku 2015 liczba ludności wynosiła 23,8 mln, a stosunek kobiet do mężczyzn wynosił 1:1. Przyrost naturalny wynosił ok. 2,6% (dla porównania w roku 2006 było to ok. 3%). Oczekiwana długość życia noworodków w roku 2015 to 64 lata (mężczyźnie) i 67 lat (kobiety). Madagaskar zamieszkują przede wszystkim Malgasze, wśród których wyróżnia się 18 grup etnicznych. Najliczniejsze z nich to:

• Merina: 20,4%
• Betsimisaraka: 15,6%
• Betsileo: 10%
• Sakalava: 7,6%
• Tsimihety: 7,1%
• Antesaka: 5,9%
• Tanala: 4,5%
• Tandroy: 4,1%
• Antemoro: 4,1%
• Bara: 3,7%

Pozostałe narodowości to głównie Chińczycy, Hindusi, Arabowie, Francuzi i Pakistańczycy. Obszary o największej gęstości zaludnienia obejmują centralny i wschodni Madagaskar.

Największe miasta to Antananarywa, Toamasina, Fianarantsoa i Mahajanga.

Religia

Struktura religijna kraju:

• animizm – 47%
• katolicyzm – 26%
• protestantyzm – 22,8%
• inni chrześcijanie – 2,2%
• islam – 1,7%

Siły zbrojne

Madagaskar dysponuje trzema rodzajami sił zbrojnych: wojskami lądowymi, marynarką wojenną oraz Madagaskarskimi Siłami Powietrznymi. Uzbrojenie sił morskich składało się w 2014 roku m.in. z siedmiu okrętów obrony przybrzeża, natomiast sił lądowych m.in. z: 12 czołgów, 103 opancerzonych pojazdów bojowych oraz 35 zestawów artylerii holowanej. Siły powietrzne z kolei miały w 2014 roku uzbrojenie w postaci m.in. sześciu myśliwców, pięciu samolotów transportowych, sześciu samolotów szkolno-bojowych oraz czterech śmigłowców. Wojska madagaskarskie w 2014 roku liczyły 13,5 tys. żołnierzy zawodowych oraz 8,1 tys. rezerwistów. Według rankingu Global Firepower (2014) madagaskarskie siły zbrojne stanowią 105. siłę militarną na świecie, z rocznym budżetem na cele obronne w wysokości 56 mln dolarów (USD).

Bibliografia

Historia

• Carpanetto D. i in., Wiek XVII – wiek absolutyzmu, Madrid–Kraków 2007. ISBN 978-84-9819-819-5. ISBN 978-84-9819-807-2.
• Davidson B., Czarna matka, Warszawa 1963.
• Davidson B., Stara Afryka na nowo odkryta, Warszawa 1961.
• Gornung M.B., Lipiec J.G., Olejnikow I. N., Historia poznania Afryki, Warszawa 1977.
• Historia Afryki do początku XIX wieku, red. M. Tymowski, Wrocław 1996. ISBN 83-40-04094-8.
• Loth J., Afryka, Warszawa [1936].
• Madagaskar. Historia, Encyklopedia PWN.
• Metz H.C., Madagascar. A Country Study, Washington 1994.
• Prokopczuk J., Historia Afryki w zarysie, Warszawa 1964.

Linki zewnętrzne

• Oficjalna strona rządu Madagaskaru