1870
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Rok 1870 / MDCCCLXX
stulecia: XVIII wiek ~ XIX wiek ~ XX wiek
dziesięciolecia: 1840–1849 • 1850–1859 • 1860–1869 • 1870–1879 • 1880–1889 • 1890–1899 • 1900–1909
lata: 1860 « 1865 « 1866 « 1867 « 1868 « 1869 « 1870 » 1871 » 1872 » 1873 » 1874 » 1875 » 1880
Wydarzenia w Polsce[edytuj]
- 1 lipca – Gdańsk i Sopot zostały połączone linią kolejową (1-torowa o dł. 11,7 km).
- 1 września – uruchomienie linii kolejowej z Gdańska przez Koszalin do Szczecina.
- 20 listopada – poświęcono Kościół Mariacki w Katowicach.
- Postanowienie cesarskie o przywróceniu języka polskiego na wszystkich wykładach uniwersyteckich w Krakowie.
- Miasta Końskowola, Brdów i wiele innych utraciły prawa miejskie.
- Do Redy dotarła linia kolejowa.
Wydarzenia na świecie[edytuj]
- 3 stycznia – rozpoczęto budowę Mostu Brooklińskiego.
- 4 stycznia – w Buenos Aires założono dziennik La Nación.
- 10 stycznia – John D. Rockefeller założył firmę Standard Oil.
- 23 stycznia – amerykańska kawaleria dokonała w stanie Montana masakry 173 Indian (w większości kobiet i dzieci) ze szczepu Czarnych Stóp.
- 28 stycznia – z kanadyjskiego portu Halifax wypłynął w rejs do Liverpoolu brytyjski statek pasażerski SS City of Boston, ze 191 osobami na pokładzie, który następnie zaginął bez śladu.
- 3 lutego – weszła w życie piętnasta poprawka do Konstytucji Stanów Zjednoczonych, znosząca wyborczy cenzus rasy.
- 17 lutego – William Edward Forster przedstawił projekt Elementary Education Act, ustawy reformującej brytyjskie szkolnictwo.
- 26 lutego – w Hamburgu założono Commerzbank.
- 27 lutego – przyjęto flagę Japonii.
- 1 marca – wojna paragwajska: zwycięstwo wojsk brazylijskich w decydującej bitwie pod Cerro Cora. Paragwaj ogłosił kapitulację.
- 5 marca – piłka nożna: w Londynie rozegrano pierwszy nieoficjalny mecz pomiędzy reprezentacjami Anglii i Szkocji, zakończony remisem 1-1 (0-0).
- 13 marca – ukazało się pierwsze wydanie słowackiej gazety „Národnie noviny”.
- 18 marca – papież Pius IX powołał Metropolię Toronto.
- 19 marca – niemiecki botanik, etnolog i podróżnik Georg Schweinfurth jako pierwszy Europejczyk dotarł do rzeki Uele w centralnej Afryce.
- 21 marca – książę Piotr Napoleon Bonaparte został uniewinniony przez sąd od zarzutu zabójstwa dziennikarza Victora Noira.
- 12 kwietnia – w Cesarstwie Austriackim utworzono rząd Alfreda Potockiego.
- 19 kwietnia – francuski astronom Alphonse Borrelly odkrył planetoidę (110) Lydia.
- 24 kwietnia – I sobór watykański ogłosił konstytucję dogmatyczną Dei Filius.
- 12 maja – weszła w życie Ustawa o Manitobie.
- 25 maja – w Paryżu odbyła się premiera baletu Coppélia z muzyką Léo Delibesa.
- 28 maja – Ludvig Holstein-Holsteinborg został premierem Danii.
- 20 czerwca:
- podpisano pakt pokojowy kończący wojnę paragwajską.
- rajd areolotowy Areolotem przez świat.
- 22 czerwca – Kongres Stanów Zjednoczonych przyjął ustawę powołującą Departament Sprawiedliwości.
- 26 czerwca – w Monachium odbyła się prapremiera dramatu muzycznego Walkiria z muzyką i librettem Richarda Wagnera.
- 12 lipca – w USA opatentowano celuloid – jedno z najwcześniej wynalezionych tworzyw sztucznych.
- 15 lipca – Georgia jako ostatni stan Konfederacji dołączyła z powrotem do Unii.
- 18 lipca – Sobór watykański I: ogłoszono dogmat o nieomylności papieża.
- 19 lipca – wojna francusko-pruska: Francja wypowiedziała wojnę Prusom.
- 23 lipca – Rady Generalne zatwierdziły „I Międzynarodówkę”.
- 4 sierpnia – wojska pruskie wkroczyły do Alzacji.
- 6 sierpnia – wojna francusko-pruska: Francuzi ponieśli klęski w bitwach pod Spicheren oraz pod Froeschwiller.
- 9 sierpnia Wielka Brytania:
- uchwalono ustawę o edukacji (ang. Elementary Education Act 1870), której autorem był William Edward Forster
- przyjęto ustawę o prawach własności kobiet zamężnych (ang. Married Women’s Property Act 1870)
- 12 sierpnia – wojna francusko-pruska: francuski parlament utworzył Gwardię Narodowa Terytorialną.
- 18 sierpnia – wojna francusko-pruska: Prusy pokonały Francję w bitwie pod Gravelotte.
- 19 sierpnia – wojna francusko-pruska: rozpoczęło się oblężenie Metzu.
- 23 sierpnia – wojna francusko-pruska: pruska artyleria ostrzelała Strasburg.
- 30 sierpnia – wojna francusko-pruska: zwycięstwo pruskie w bitwie pod Beaumont.
- 31 sierpnia – wojna francusko-pruska: rozpoczęła się bitwa pod Noiseville.
- 1 września – wojna francusko-pruska: rozpoczęła się bitwa pod Sedanem, w wyniku której Napoleon III Bonaparte został wzięty do niewoli.
- 2 września – wojna francusko-pruska: zakończyła się bitwa pod Sedanem. Armia pruska rozbiła siły francuskie dowodzone przez marszałka Patrice’a Mac-Mahona.
- 4 września – w Paryżu wybuchło powstanie. Likwidacja II Cesarstwa i proklamowanie III Republiki.
- 19 września – wojna francusko-pruska: wojska pruskie rozpoczęły oblężenie Paryża.
- 20 września – zjednoczenie Włoch: wojska włoskie zdobyły Rzym. Upadek Państwa Kościelnego.
- 28 września – wojna francusko-pruska: kapitulacja Strasburga.
- 2 października – zjednoczenie Włoch: Rzym został stolicą zjednoczonych Włoch.
- 7 października – francuski minister spraw wewnętrznych Léon Gambetta wydostał się balonem z oblężonego przez Prusaków Paryża.
- 18 października – Amerykanin Benjamin Tilgham opatentował piaskowanie.
- 19 października – u północno-zachodnich wybrzeży Irlandii zatonął brytyjski statek pasażerski SS Cambria. Zginęło 179 osób.
- 23 października:
- wojna francusko-pruska: zakończyło się oblężenie Metz.
- Szwajcaria: powstało Muzeum Polskie w Rapperswilu.
- 27 października – wojna francusko-pruska: skapitulowała twierdza Metz.
- 9 listopada – wojna francusko-pruska: zwycięstwo Francuzów w bitwie pod Borny.
- 12 listopada – wojna francusko-pruska: artyleria pruska zestrzeliła aerostat wysłany przez załogę oblężonego Paryża (armata kal. 36 mm, maks. kąt podniesienia lufy 85°).
- 27 listopada – wojna francusko-pruska: zwycięstwo wojsk pruskich w bitwie pod Amiens.
- 28 listopada – wojna francusko-pruska: zwycięstwo wojsk pruskich w bitwie pod Beaune-la-Rolande.
- 2 grudnia – wojna francusko-pruska: zwycięstwo pruskie w bitwie pod Loigny.
- 8 grudnia – wojna francusko-pruska: rozpoczęła się bitwa pod Beaugency.
- 10 grudnia – wojna francusko-pruska: zwycięstwo wojsk pruskich w bitwie pod Beaugency.
- 24 grudnia – wojna francusko-pruska: zwycięstwo wojsk pruskich w bitwie nad rzeką Hallue.
- 25 grudnia – przebito tunel kolejowy pod przełęczą Fréjus w Alpach.
- W Anglii wprowadzono powszechny obowiązek ukończenia szkoły podstawowej.
- Uruchomiono pierwsze połączenie telegraficzne pomiędzy Londynem a Australią.
Urodzili się[edytuj]
- 3 stycznia:
- Herman Lieberman, adwokat, działacz socjalistyczny i parlamentarny, publicysta, poseł PPS (zm. 1941)
- Genowefa Torres Morales, hiszpańska zakonnica, założycielka Sióstr od Najświętszego Serca Jezusa, święta katolicka (zm. 1956)
- 5 stycznia – John Carlsson, szwedzki żeglarz, olimpijczyk (zm. 1935)
- 8 stycznia – Miguel Primo de Rivera, hiszpański polityk i wojskowy (zm. 1930)
- 13 stycznia
- Bogusław Adamowicz, polski poeta i pisarz (zag. 1944)
- Jędrzej Moraczewski, polski polityk, premier Polski (zm. 1944)
- 17 stycznia – Antonina od św. Tymoteusza Gosens Saez de Ibarra, hiszpańska karmelitanka miłosierdzia, męczennica, błogosławiona katolicka (zm. 1936)
- 25 stycznia – Helge von Koch, szwedzki matematyk (zm. 1924)
- 27 stycznia – Stanisław Stempowski, polski bibliotekarz i pisarz (zm. 1952)
- 3 lutego – Annette Kolb, pisarka i eseistka pochodzenia niemiecko-francuskiego (zm. 1967)
- 7 lutego – Alfred Adler, austriacki psychiatra, psycholog i pedagog (zm. 1937)
- 13 lutego – Leopold Godowski, polski pianista, kompozytor i pedagog (zm. 1938)
- 27 lutego – Aleksander Osiński, generał major Armii Imperium Rosyjskiego i generał dywizji Wojska Polskiego (zm. 1956)
- 3 marca – Géza Maróczy, węgierski arcymistrz szachowy (zm. 1951)
- 10 marca – Ester Rachel Kamińska, polska aktorka teatralna (zm. 1925)
- 11 marca – Louis Bachelier, francuski matematyk i ekonomista (zm. 1946)
- 17 marca – Horace St. John Kelly Donisthorpe, brytyjski myrmekolog i koleopterolog (zm. 1951)
- 5 kwietnia – Wincenty Pinilla, hiszpański augustianin rekolekta, męczennik, błogosławiony katolicki (zm. 1936)
- 13 kwietnia – Daniel Baud-Bovy, szwajcarski, francuskojęzyczny pisarz, poeta i publicysta, krytyk i historyk sztuki (zm. 1958)
- 22 kwietnia – Włodzimierz Lenin, radziecki polityk, przywódca rewolucji październikowej, dyktator ZSRR (zm. 1924)
- 25 kwietnia – Leon Billewicz, pułkownik piechoty Armii Imperium Rosyjskiego i generał brygady Wojska Polskiego (zm. 1940)
- 28 kwietnia – August Schmierer, niemiecki rugbysta, medalista olimpijski (zm. ?)
- 30 kwietnia – Franz Lehár, węgierski kompozytor operetkowy (zm. 1948)
- 3 maja – Ambroży Valls Matamales, hiszpański kapucyn, męczennik, błogosławiony katolicki (zm. 1936)
- 15 maja – Upasani Maharadż, indyjski hinduistyczny mistrz duchowy i święty (zm. 1941)
- 17 maja – Lucjan Rydel, polski poeta i dramatopisarz okresu Młodej Polski (zm. 1918)
- 20 maja:
- Julian Flatau, polski chemik i farmaceuta (zm. 1935)
- Wiktor Jaroński, polski prawnik, polityk (zm. 1931)
- 4 czerwca – Maria Elżbieta Hesselblad, szwedzka zakonnica, założycielka Zakonu Najświętszego Zbawiciela Świętej Brygidy, święta katolicka (zm. 1957)
- 8 czerwca – James Baxter, angielski żeglarz, medalista olimpijski, rugbysta, sędzia i działacz sportowy (zm. 1940)
- 14 czerwca – Zofia Hohenzollern, księżniczka pruska, królowa Grecji (zm. 1932)
- 20 czerwca – Georges Dufrénoy, francuski malarz (zm. 1943)
- 21 czerwca – Clara Immerwahr, niemiecka chemik, pierwsza w historii Uniwersytetu Wrocławskiego kobieta z tytułem doktorskim. (zm. 1915)
- 23 czerwca – Władysław Jung, polski generał (zm. 1940)
- 10 lipca – Maurice Lugeon, szwajcarski geolog, twórca teorii płaszczowinowej budowy Alp i Tatr (zm. 1953)
- 18 lipca – Emil Młynarski, polski skrzypek, dyrygent, kompozytor (zm. 1935)
- 2 sierpnia – Marianne Weber, niemiecka działaczka praw kobiet, socjolożka, historyczka prawa, żona Maxa Webera (zm. 1954)
- 9 sierpnia – John Mowlem, nowozelandzki rugbysta (zm. 1951)
- 10 sierpnia – Hans Zenker, niemiecki admirał, dowódca Reichsmarine (zm. 1932)
- 14 sierpnia – Louis Potheau, francuski żeglarz, medalista olimpijski (zm. 1955)
- 24 sierpnia – Leon Wasilewski, działacz PPS (zm. 1936)
- 13 września – Ludwik Batiz Sáinz, meksykański duchowny katolicki, męczennik, święty (zm. 1926)
- 18 września – Ernst Estlander, fiński żeglarz, olimpijczyk (zm. 1949)
- 26 września – Albert Grisar, belgijski żeglarz, medalista olimpijski (zm. 1930)
- 30 września – Jean Baptiste Perrin, francuski fizyk, laureat Nagrody Nobla (zm. 1942)
- 8 października:
- Esper Biełosielski, rosyjski żeglarz, medalista olimpijski (zm. 1921)
- Louis Vierne, francuski organista i kompozytor (zm. 1937)
- 15 października – Henryk Stifelman, polski architekt i budowniczy żydowskiego pochodzenia, działacz instytucji charytatywnych (zm. 1938)
- 28 października – Władysław Batthyány-Strattmann, węgierski książę, lekarz, błogosławiony katolicki (zm. 1931)
- 29 października – Aleksander Andrzej Dąbrowski, pułkownik Armii Imperium Rosyjskiego i generał brygady Wojska Polskiego (zm. 1925)
- 30 października – Franciszek Lilpop, polski architekt (zm. 1937)
- 7 listopada – Konstantyn Dominik, biskup pomocniczy diecezji chełmińskiej (zm. 1942)
- 21 listopada – Aleksander Berkman, rosyjski działacz anarchistyczny i pisarz (zm. 1936)
- 10 grudnia – Ferdynand Ruszczyc, polski malarz, grafik, rysownik, scenograf, pedagog (zm. 1936)
- 14 grudnia – Karl Renner, austriacki polityk i naukowiec (zm. 1950)
- 15 grudnia – Richard Sällström, szwedzki żeglarz, medalista olimpijski (zm. 1951)
- 29 grudnia – Albert Amrhein, niemiecki rugbysta, medalista olimpijski
data dzienna nieznana:
- Konrad Koziczinski, niemiecki taternik
- Osyp Kuryłas, ukraiński malarz, grafik (zm. 1951)
- Wojciech Tylka Suleja, góral z Zakopanego, przewodnik tatrzański i ratownik górski (zm. 1916)
Zmarli[edytuj]
- 29 marca – Paul-Émile Botta, francuski pisarz, poeta, dramaturg i polityk (ur. 1802)
- 19 kwietnia – Andreas Schelfhout, holenderski malarz, prekursorem Szkoły haskiej (ur. 1787)
- 1 maja – Gabriel Lamé, francuski matematyk (ur. 1795)
- 9 czerwca – Charles Dickens, angielski pisarz (ur. 1812)
- 20 czerwca – Jules de Goncourt, francuski pisarz (ur. 1830)
- 27 sierpnia – Tomasz Łubieński, polski szwoleżer, baron Cesarstwa Francuzów, generał, senator, ziemianin i przedsiębiorca (ur. 1784)
- 23 września – Prosper Mérimée, francuski pisarz (ur. 1803)
- 12 października – Robert Edward Lee, amerykański generał, dowódca konfederackiej Armii Północnej Wirginii podczas wojny secesyjnej (ur. 1807)
- 24 października – Antoni Maria Claret, hiszpański duchowny katolicki, arcybiskup Santiago de Cuba, założyciel klaretynów, święty (ur. 1807)
- 21 listopada – Karel Jaromír Erben, czeski etnograf, historyk i pisarz (ur. 1811)
- 5 grudnia – Alexandre Dumas, francuski pisarz (ur. 1802)
Święta ruchome[edytuj]
- Tłusty czwartek: 24 lutego
- Ostatki: 1 marca
- Popielec: 2 marca
- Niedziela Palmowa: 10 kwietnia
- Wielki Czwartek: 14 kwietnia
- Wielki Piątek: 15 kwietnia
- Wielka Sobota: 16 kwietnia
- Wielkanoc: 17 kwietnia
- Poniedziałek Wielkanocny: 18 kwietnia
- Wniebowstąpienie Pańskie: 26 maja
- Zesłanie Ducha Świętego: 5 czerwca
- Boże Ciało: 16 czerwca
