Kuba

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Skocz do: nawigacja, szukaj
Ten artykuł dotyczy państwa. Zobacz też: inne znaczenia tego słowa.
República de Cuba
Republika Kuby
Flaga Kuby
 Herb Kuby
Flaga Kuby Herb Kuby
Hymn:
La Bayamesa
(Pieśń Bayamo)
Położenie Kuby
Język urzędowy hiszpański
Stolica Hawana
Ustrój polityczny republika socjalistyczna
Głowa państwa Przewodniczący Rady Państwa Raúl Modesto Castro Ruz
Szef rządu Przewodniczący Rady Ministrów Raúl Modesto Castro Ruz
Powierzchnia
 • całkowita
 • wody śródlądowe		 105. na świecie
110 860[a] km²
~0%
Liczba ludności (2012)
 • całkowita 
 • gęstość zaludnienia		 73. na świecie
11 163 934[b]
102 osób/km²
Jednostka monetarna peso kubańskie (CUP)
Niepodległość spod okupacji USA
20 maja 1902
Religia dominująca katolicyzm
Strefa czasowa UTC -5 – zima
UTC-4 – lato
Kod ISO 3166 CU
Domena internetowa .cu
Kod samochodowy C
Kod samolotowy CU
Kod telefoniczny +53
Mapa Kuby
Commons Multimedia w Wikimedia Commons
Wikipodróże Informacje w Wikipodróżach
Wikicytaty Cytaty w Wikicytatach
Wikisłownik Hasło w Wikisłowniku
Widok na mapie satelitarnej
Patria o Muerte [Ojczyzna albo Śmierć] – Zwyciężamy!
Stolica Kuby – Hawana

Kuba (hiszp. Cuba), Republika Kuby (hiszp. República de Cuba) – wyspiarskie państwo unitarne w Ameryce Środkowej, położone na Morzu Karaibskim, w archipelagu Wielkich Antyli. Państwo to składa się z wyspy o nazwie Kuba oraz szeregu otaczających ją mniejszych wysepek, z których największą jest Isla de la Juventud. Stolicą Kuby jest Hawana, a największe miasta to: Santiago de Cuba, Camagüey, Holguin, Guantánamo, Santa Clara.

Geografia[edytuj]

 Osobny artykuł: Geografia Kuby.
  • Długość granic: 0 (nie graniczy z żadnym państwem, Baza Guantanamo jest wydzierżawiona USA);
  • Długość wybrzeża: 3736 km;
  • Najniższy punkt: 0 m n.p.m. (Morze Karaibskie);
  • Najwyższy punkt: Pico Turquino (1974 m n.p.m.)
Zachód słońca nad hotelem Nacional, Hawana

Kuba to największa z wysp karaibskich, a na liście największych wysp świata zajmuje 17. miejsce. Otoczona jest 1600 wysepkami, skałami i rafami (największa wyspa Isla de la Juventud, do 1978 r. nazywająca się Pinos – 3056 km²). Otaczające Kubę głębiny morskie sięgają 7000 m. Od Florydy oddziela ją Cieśnina Florydzka, od Meksyku – Cieśnina Jukatańska, od San Domingo – Cieśnina Zawietrzna. Brzegi dobrze rozwinięte obfitują w liczne zatoki. Okoliczne wyspy tworzą archipelagi takie jak: Jardines de la Reina, Los Canarreos, Los Colorados, Sabana-Camagüey. Większość wyspy zajmuje nizina. W południowo-zachodniej części wznoszą się wapienne góry Sierra de los Organos. Wzdłuż południowych wybrzeży ciągnie się łańcuch gór Sierra Maestra z najwyższym szczytem Kuby – Pico Turquino (1974 m). Klimat podzwrotnikowy, z przeciętną sumą opadów 1000–1500 mm. Pora deszczowa występuje między majem a październikiem. Średnie temperatury wynoszą w styczniu 20–24 °C, w gorącym sierpniu 25–28 °C. Jesienią dość często występują huragany. Główne miasta: Hawana, Santiago de Cuba, Guantánamo, Bayamo, Santa Clara, Cienfuegos, Holguín, Camagüey, Pinar del Río, Matanzas, Las Tunas, Trinidad.

Na największej wyspie, Kubie, płynie ponad 200 rzek, jednak ich łączna długość nie przekracza 2500 km. Od czasu masowych wyrębów lasów przez Hiszpanów i wprowadzenia na równinach monokultur rolniczych, ilość wody w rzekach gwałtownie zmalała. Największa rzeka Kuby, Rio Cauto, która była żeglowna jeszcze przez dziesiątki lat po osiedleniu się tu Europejczyków, jest dzisiaj płytka i ledwie co płynie.

Historia Kuby[edytuj]

Okres prekolumbijski[edytuj]

Pierwotnie Kuba była zamieszkiwana przez plemiona przybyłe z Ameryki Południowej przez Antyle. Pierwszymi mieszkańcami Kuby byli Indianie Guanahatabey, którzy przywędrowali na wyspę ok. 3000 r. p.n.e. W późniejszym okresie pojawiło się plemię Ciboney (Sibonejów), a następnie zachodnią i środkową Kubę zasiedlili Tainowie (Indianie Taino) (ok. 1100 r. p.n.e.). W okresie poprzedzającym kolonizację wyspę zamieszkiwało ponad 100 tys. Indian.

Panowanie hiszpańskie[edytuj]

Wyspa została odkryta przez Krzysztofa Kolumba podczas jego pierwszej wyprawy. 28 października 1492 Kolumb wylądował na wyspie, nadając jej nazwę Juana (na cześć ówczesnego księcia Asturii – Jana). W 1511 Diego Velázquez de Cuéllar otrzymał zadanie podbicia Kuby, czego dokonał w krótkim czasie, łamiąc opór tubylców. W następnych latach Velázquez założył kilka kubańskich miast (m.in. Hawanę, Trinidad de Cuba, Baracoa, Bayamo). W 1521 Kuba została włączona do wicekrólestwa Nowej Hiszpanii. Kolonizacja w ciągu 50 lat doprowadziła do całkowitej zagłady miejscowej ludności (1560). Ponieważ na wyspie powstawało coraz więcej plantacji trzciny cukrowej i brakowało rąk do pracy, zaczęto sprowadzać niewolników z Afryki. Dalszy rozwój wyspy w XVII i XVIII wieku spowodował powstanie tam centrum handlu niewolnikami, a także nowych upraw plantacyjnych tytoniu i kawy. W 1762 Kuba została zdobyta przez Anglię, która po roku oddała ją Hiszpanii za Florydę. W XVIII wieku kraj stał się klientem gospodarczym USA, a w XIX wieku stała się krajem uzależnionym od tego mocarstwa. Zakaz importu niewolników wprowadzono w 1865. W 1868 roku wybuchło powstanie przeciwko rządom kolonialnym, rząd rewolucyjny zniósł niewolnictwo i wprowadził system republikański.

Ówczesny Prezydent USA Ulysses Grant, za pośrednictwem amerykańskiego posła w Madrycie, gen. Daniela Sicklesa, podjął w końcu czerwca 1869 r. negocjacje z rządem hiszpańskim, proponując mu uznanie niepodległości Kuby w zamian za gwarantowane przez Stany Zjednoczone odszkodowanie w wysokości 50 mln dolarów. Hiszpania odrzuciła propozycję. Grant planował uznanie powstańców za stronę walczącą lecz zrezygnował wobec protestów sekretarza stanu, Hamiltona Fisha ostrzegającego, że grozi to pogorszeniem kontaktów z Hiszpanią i być może wojną z nią. Rezolucja Kongresu z 16 czerwca 1870 mówiła już tylko o sympatii dla powstańców[1].

Powstanie okazało się klęską powstańców, lecz rząd hiszpański poszedł na pewne ustępstwa względem wyspy. W 1880 roku władze kolonialne zniosły niewolnictwo, a oprócz tego wprowadziły reprezentację Kuby do hiszpańskiego parlamentu. W 1894 wybuchło trwające z przerwami 30 lat powstanie niepodległościowe. José Martí, kubański bohater narodowy, wylądował na wyspie 11 kwietnia 1895 ze zbrojnym oddziałem kubańskich emigrantów. Jego celem było wywołanie antyhiszpańskiego powstania i zdobycie niepodległości. Przeciwstawiał się on również amerykańskim planom aneksji Kuby. Zginął w bitwie z oddziałami hiszpańskimi pod Dos Rios. W 1898, w wyniku wojny morskiej amerykańsko-hiszpańskiej i interwencji USA, doszło do zajęcia wyspy. 12 sierpnia 1898 Hiszpania rozpoczęła rokowania o pokój, który zawarto 10 grudnia 1898 w Paryżu[2].

Protektorat USA[edytuj]

USA objęły Kubę faktycznym protektoratem, nie doprowadzając do jej niepodległości. Protekcja USA wymusiła na Hiszpanii rezygnację ze spłaty długu ciążącego na kolonii. W 1902 proklamowano "niepodległą republikę", nadal pod względem gospodarczym i politycznym nadzorowaną przez USA, mający wpływ na politykę tego państwa aż do 1959[3]. USA wymusiło przyjęcie tzw. „poprawki Platta” (pozostającej w mocy do 1934), która zapewniała kontrolę USA nad polityką rządu kubańskiego, a także zapewniała USA prawo do posiadania bazy wojskowej Guantanamo. W 1906 roku doszło do kolejnej zbrojnej interwencji Amerykanów, która umocniła panowanie amerykańskie na wyspie[2]. W okresie międzywojennym miały miejsce napięcia społeczne spowodowane kryzysem na rynku cukru, jednego z podstawowych towarów eksportowych Kuby. W 1925 roku władzę objął dyktatorski generał Gerardo Machado y Moralesa. Został on obalony w 1933 w wyniku wojskowego zamachu stanu (tzw. bunt sierżantów, kierowany przez Fulgencio Batistę). W latach 1940–1944 władzę na Kubie sprawował proamerykański prezydent (późniejszy dyktator) Batista. Na Kubie rządzonej w latach 40. i 50. przez reżimy prezydentów Gerardo Machado y Moralesa, Fulgencio Batisty i Ramóna Grau San Martínaa protesty opozycji były dławione, a jej przywódcy zabijani lub terroryzowani przez wynajmowane przez rząd gangi kryminalne[4]. Wobec reżimów w opozycji stały socjalistyczne lub nacjonalistyczne grupy takie jak Partia Socjalistyczna (Partido Popular Popularne Socialista - PSP), Ruch Rewolucyjno-Socjalistyczny (Movimiento Socialista Revolucionaria - MSR), Partido Ortodoxo (będąca najsilniejszą częścią opozycji) i Powstańczy Związek Rewolucyjny (Unión Insurrecional Revolucionaria - ÚIR)[5].

Wskutek porażki w wyborach w 1952 Batista doprowadza do zamachu stanu i zostaje dyktatorem. Batista opisywał nowy system jako "zdyscyplinowaną demokrację", jednak wielu innych opozycjonistów uznało nowy reżim za dyktaturę jednego człowieka[6]. Batista przeniósł się w kierunku prawej strony sceny politycznej i utrwalił swoje więzi zarówno z zamożnymi elitami jak i Stanami Zjednoczonymi. Zerwał stosunki dyplomatyczne z ZSRR i prześladował związki zawodowe[7]. Na początku lat 50. powstał "Ruch", wywodzący się ze środowisk centrowo-nacjonalistycznych. Grupa oparła działania na strukturze komórek konspiracyjnych. Każda komórka liczyła dziesięciu członków[8]. W lipcu 1953 roku członkowie grupy zaatakowali koszary Moncada w prowincji Oriente[9]. Po dotarciu na miejsce planowanej akcji żołnierze wznieśli alarm, a większość rebeliantów znalazła się w ogniu karabinów maszynowych[10]. Śmierć poniosło sześciu rebeliantów, a 15 zostało rannych, po stronie rządowej zginęło 19 żołnierzy, a 27 zostało rannych[11]. Pomimo panującej cenzury i propagandy, szybko na światło dzienne wyszły przypadki tortur i zbiorowych egzekucji dokonywanych przez rząd[12]. W ciągu kolejnych dni wielu rebeliantów zostało aresztowanych. Przywódca grupy, Fidel Castro, został wtrącony do więzienia. W więzieniu utworzył grupę o nazwie Ruch 26 Lipca. Po amnestii grupa kontynuowała działalność na wolności[13].

Rewolucja[edytuj]

 Osobne artykuły: Ruch 26 Lipca i Rewolucja kubańska.
Guevara podczas bitwy o Santa Clara, 1958 rok

Kubańska opozycja na czele z Ruchem 26 Lipca uzyskała poparcie bardziej demokratycznie nastawionych rządów regionu w tym Gwatemali i Meksyku, gdzie działacze antyreżimowi zdobyli schronienie, czy lewicujących ruchów politycznych tj. Amerykański Rewolucyjny Sojusz Ludowy[14]. W czerwcu 1955 opozycjoniści z Castro na czele, nawiązali kontakt z pochodzącym z Argentyny, lekarzem Ernesto Guevarą[15]. Pierwszym krokiem w planie opozycji był atak na Kubę z Meksyku z jachtu Granma. Dysydenci wylądowali na wyspie 25 listopada 1956 roku. Zaatakowani przez siły wierne reżimowi zostali rozbici po wylądowaniu, 82 partyzantów zginęło lub zostało pojmanych. Zdołało uratować się jedynie dwunastu uczestników potyczki, w tym sam Castro, jego brat Raúl oraz Che - schronili się w niedostępnych górach Sierra Maestra. Dzięki pomocy sieci miejskiej partyzantki i miejscowych grupa skutecznie się ukrywała[16]. Rebelianci ukrywali się wśród ubogich rolników, w regionie nie było żadnych szkół, elektryczności, minimalnego dostępu do opieki zdrowotnej, a ponad 40 procent dorosłych było analfabetami. Buntownicy tworzyli własne fabryki do produkcji materiałów wybuchowych, budowali piece do wypieku chleba, uczyli nowych rekrutów taktyki, organizowali naukę czytania i pisania. Wybudowano nawet polowe kliniki medyczne, warsztaty do nauczania i uruchomiono miejscową gazetę[17].

Oprócz Ruchu 26 Lipca działalność opozycyjną prowadziła m.in. Directorio Revolucionario Estudantil, założona przez studentów zrzeszonych w Federacji Uniwersyteckiej z przewodniczącym José Antonio Echevarríą była zwolennikiem bardziej radykalnych rozwiązań, przez co odrzuciła możliwość działania z Ruchem 26 Lipca[18]. W marcu 1957 roku Antonio przeprowadził nieudany atak na pałac prezydencki, w trakcie którego zginął. Jego śmierć spowodowała ostateczny triumf Fidela Castro jako przywódcy rewolucji[19]. W lutym 1958 roku rebelianci utworzyli własną Radio Rebelde, która nadawała wiadomości do narodu kubańskiego informując o realnym położeniu Ruchu 26 lipca i umożliwiała komunikację pomiędzy rosnącą liczbą rebeliantów na całej wyspie. Pod koniec lipca 1958 roku Guevara odegrał kluczową rolę w bitwie pod Las Mercedes, gdy jego oddział powstrzymał natarcie 1500 żołnierzy Batisty[20][21]. Gdy wojna przyśpieszyła, podróżując pieszo, oddział Che przebył trudną siedmiotygodniową drogę, w ciągu kilku dni udało mu się dotrzeć w okolice Santa Clara, w ciągu sześciu tygodni poprzedzających bitwę dochodziło do starć z rozkładem sił 10:1, w których ostateczne zwycięstwo należało do rebeliantów[22]. Zdobycie Santa Clary otworzyło rebeliantom drogę do Hawany ogarniętej strajkiem generalnym wymierzonym w rząd Batisty. Gdy Amerykanie zdali sobie sprawę, że Batista przegra wojnę, obawiając się, że poprzez socjalistyczne reformy Castro wyprze z wyspy interesy amerykańskie, postanowili oni usunąć Batistę poprzez wprowadzenie nowej junty. Amerykanie na nowego dyktatora obrali Cantillo. Cantillo spotkał się potajemnie z Castro i obydwaj zgodzili się na zawieszenie broni, po którym Batista został zatrzymany i osądzony jako zbrodniarz wojenny[23]. Pragnąc uniknąć trybunału, Batista zrezygnował z urzędu w dniu 31 grudnia 1958. Z rodziną i najbliższymi doradcami uciekł na wygnanie do Republiki Dominikańskiej ówcześnie zabierając ze sobą ponad 300.000.000 dolarów[24]. Cantillo wyznaczył na nowego prezydenta Carlosa Piedra i rozpoczął proces powoływania nowych członków rządu[25]. Rebelianci z niezadowoleniem przyjęli utworzenie nowego rządu który uznali za juntę wojskową. Zakończyli więc zawieszenie broni i przeszli do ofensywy[26]. Ruch 26 Lipca utworzył plan obalenia junty Cantillo-Piedra. Członkowie ruchu uwolnili z więzienia na wyspie Pines (gdzie przetrzymywany był sam Fidel) wysokiego rangą oficera, pułkownika Ramóna Barquína. Pułkownik poleciał do Hawany z udanym zadaniem aresztowania Cantillo[27][28]. Cienfuegos i Guevara wprowadzili swoje kolumny do Hawany w dniu 2 stycznia[29]. Walka partyzancka doprowadziła do upadku Batisty, dyktator wsiadł do samolotu w Hawanie i uciekł do Dominikany, wraz ze zgromadzonymi 300 milionami dolarów "wypłaty"[30]. Partyzanci wkroczyli do Hawany.

Istnienie rządu przejściowego[edytuj]

Po zwycięstwie rewolucji prezydentem został umiarkowany prawnik i liberał, Manuel Urrutia Lleó a w miejsce junty utworzono tymczasowy rząd cywilny. Urrutia w trakcie istnienia reżimu Batisty, bronił rewolucjonistów w trakcie procesu o atak na koszary Moncaday. Większość członków gabinetu Urrutii była członkami MR-26-7[31]. Nowy rząd znacjonalizował przemysł, banki i skonfiskował własność amerykańskich firm i obywateli. Doprowadził także do realizacji reformy rolnej, przeprowadzonej bez odszkodowania (na mocy ustaw z 1959 i 1963) za utracone tereny. Mimo że Castro oficjalnie nie otrzymał w rządzie tymczasowym żadnej funkcji, ze względu na jego popularność i kontrolę nad nową armią wywierał w praktyce wielki wpływ na sprawy rządowe. Rząd prowadził kampanię ukrócenia korupcji i walki z analfabetyzmem. Początkowo nie forsowano radykalnych propozycji. Próbując pozbyć się z rządu Kuby zwolenników Batisty, Kongres zatwierdził oddalenie od polityki wszystkich tych którzy zostali wybrani w sfałszowanych wyborach w 1954 i 1958. Prezydent rządził na mocy dekretów, Urrutia wydał tymczasowy zakaz funkcjonowania partii politycznych jednocześnie zapowiedział organizację pluralistycznych wyborów które jednak się nie odbyły[32]. Pierwszy poważny kryzys polityczny po rewolucji nasilił się wobec sporu o karanie urzędników Batisty, którzy dopuścili się represji wobec cywili. Podczas rewolucji wprowadzono prawo karne powszechnie znane jako Ley de la Sierra (ustawa z Sierra)[33]. W tłumieniu rewolucji, rząd Batisty masowo łamał prawa człowieka. Liczbę ofiar reżimu ocenia się zwykle na około 20.000 osób. Ludność wyspy domagała się ukarania osób odpowiedzialnych za tortury i zabijanie cywilów. W kraju doszło do wielu samosądów, sytuację próbował załagodzić Castro i pomógł wielu byłym funkcjonariuszom reżimu którym groziło widmo śmierci z rąk zwolenników radykalnej rozprawy z dawnym reżimem. Chociaż działania rządu zmierzające do ukarania sprawców zbrodni były powszechnie popieranie w kraju, poza granicą, a w szczególności w prasie amerykańskiej, działania te spotkały się ze wzmożoną krytyką. Według amerykańskich gazet wiele procesów było nieuczciwych a nowy rząd Kuby był bardziej zainteresowany zemstą niż sprawiedliwością[34]. Historycy potwierdzają że w styczniu 1959 roku kubańska opinia publiczna był w "nastroju linczu", i wskazują badania według których 93% społeczeństwa akceptowała wyroki trybunału[35]. Z biegiem czasu wybuchł spór między Castro a starszymi członkami rządu. Rząd tymczasowy zakazał działania Loterii Narodowej, zamknął kasyna i domy publiczne, w wyniku czego tysiące kelnerów, krupierów i prostytutek stało się bezrobotnymi. Decyzja ta zirytowała Castro a premier José Miró Cardona zrezygnował i udał się na emigrację do USA organizując tam ruch antykastrowski[36].

Kształtowanie się współczesnego ustroju Kuby[edytuj]

Castro jako premier zdecydował się na bardziej radykalne reformy. Reforma rolna weszła w życie 17 maja 1959. Ograniczała ona wielkość wszystkich gospodarstw do 1000 akrów (4,0 km²). Wszelkie posiadanie ziemi powyżej tego limitu były wywłaszczane przez rząd albo rozdawane chłopom małorolnym. Część ziemi trafiała do komun prowadzonych przez samorządy. Prawo zakładało również, że plantacje cukrowe nie mogą być własnością obcokrajowców[37]. W tym samym roku rewolucjoniści wsparli haitańskich opozycjonistów walczących z reżimem Françoisa Duvaliera. Rebelianci wylądowali na wyspie jednakże przegrali walki ze względu na poparcie Duvaliera przez Amerykanów[38]. W relacjach zagranicznych początkowo chciano nawiązać kompleksowe relacje z krajami Azji i Afryki (w tym tymi nastawionymi prozachodnio). Były to Maroko, Sudan, Egipt, Syria, Pakistan, Indie, Sri Lanka, Birma, Tajlandia, Indonezja, Japonia, Jugosławia, Grecja, Singapur i Hongkong[39]. Szczególnym zainteresowaniem nowego rządu stała się Japonia z którą starano się nawiązać bliższe relacje handlowe[40]. We wrześniu 1959 rząd rozpoczął nasiloną reformę gruntów, w zamian oferując właścicielom obligacje, krok ten rozzłościł USA. Zaniepokojony reformami dyktator Dominikany Rafael Leonidas Trujillo rozpoczął formowanie międzynarodowego "Antykomunistycznego Legionu Karaibskiego", który składał się głównie ze zwolenników faszyzującej skrajnej prawicy z Niemiec, Chorwacji i Grecji[41]. Zagrożenie ze strony terrorystów zostało spotęgowane, gdy 4 marca 1960 roku dwie potężne eksplozje zatopiły francuski frachtowiec La Coubre wiozący belgijską amunicję z portu w Antwerpii. W wybuchu zginęło co najmniej 76 osób, a rannych zostało kolejnych kilkaset. Guevara osobiście udzielał pomocy niektórym ofiarom zamachu. Fidel Castro natychmiast oskarżył CIA o "akt terroryzmu"[42]. Terroryzm zamiast doprowadzić do zaniechania reformy rolnej, przyśpieszył ją. Aby wdrożyć ten plan, powstała nowa agencja rządowa, Narodowy Instytut Reform Rolnych (INRA). INRA szybko stał się najważniejszym organem zarządzającym w kraju, z Guevarą w charakterze ministra przemysłu[43]. Pod prezesurą Guevary INRA utworzyła liczącą 100 tys. osób milicję mającą pomagać rządowi przy dystrybucji gruntów i przy zakładaniu spółdzielni produkcyjnych. Skonfiskowano 480 tys. akrów należących do korporacji amerykańskich[44]. Kilka miesięcy później prezydent USA, Dwight D. Eisenhower, w odwecie zmniejszył import kubańskiego cukru[45]. Przed 1959 oficjalny wskaźnik alfabetyzacji dla Kuby wahał się między 60-76%. W rezultacie, rząd kubański obwołał 1961 "rokiem edukacji" i zmobilizował ponad 100 tys. wolontariuszy "brygad czytania i pisania"[46], które były wysyłane do wsi do budowy szkół, szkolenia nowych nauczycieli oraz nauczania ubogich chłopów czytania i pisania. W wyniku kampanii 707212 dorosłych nauczono czytać i pisać, podnosząc krajowy wskaźnik alfabetyzacji do 96%[47]. Jednocześnie znacjonalizowano fabryki, banki i przedsiębiorstwa, rozpoczęto program budowy tanich mieszkań, powszechnego zatrudnienia dla wszystkich Kubańczyków i rozbudowano opiekę zdrowotną[48]. Ochrona zdrowia została upaństwowiona i rozszerzona, na całej wyspie otworzono szereg wiejskich i miejskich przychodni oferujących bezpłatną pomoc medyczną. Wdrożono powszechne szczepienia przeciwko chorobom wieku dziecięcego, śmiertelność niemowląt została drastycznie zmniejszona[49]. Trzecim aspektem programów społecznych była budowa infrastruktury; w ciągu pierwszych sześciu miesięcy rządów Castro, na całej wyspie wybudowano 600 mil dróg a 300.000.000 dolarów wydano na systemy wodne i sanitarne[50]. Co miesiąc w przeciągu pierwszych lat administracji budowano ponad 800 nowych domów. Udało się zlikwidować bezrobocie i bezdomność a dla dzieci otwarte zostały przedszkola i ośrodki opieki dziennej. Otworzono też szereg ośrodków dla osób niepełnosprawnych i starszych[51].

Zwrot w stronę bloku wschodniego[edytuj]

W obliczu utraty komercyjnych połączeń z państwami zachodnimi starano zastąpić się je bliższymi stosunkami handlowymi z państwami bloku wschodniego, odwiedzając szereg państw socjalistycznych i podpisując umowy handlowe. Pod koniec 1960 roku odwiedził Czechosłowację, ZSRR, Koreańską Republikę Ludowo-Demokratyczną, Węgry i Niemiecką Republikę Demokratyczną[52].

 Osobne artykuły: inwazja w Zatoce Świń i kryzys kubański.

W 1961 doszło do zorganizowanej przez CIA inwazji uchodźców kubańskich w Zatoce Świń. Okazała się ona całkowitym fiaskiem a w rezultacie doszło do nacjonalizacji gospodarki a Stany Zjednoczone zerwały stosunki dyplomatyczne z Kubą[53]. W 1962 USA wprowadziły embargo handlowe i blokadę morską Kuby i wpisały to państwo na listę krajów popierających terroryzm. W październiku 1962 miał miejsce tzw. kryzys kubański, mający swoje źródło w obecności wojskowej ZSRR na wyspie i realnemu zagrożeniu terytorium USA poprzez zainstalowanie na wyspie radzieckich wyrzutni rakiet z głowicami jądrowymi, który nieomal doprowadził do wybuchu wojny światowej. Mimo sprzeciwu ZSRR Castro nadal finansował zagranicznych bojowników i pozwalał na trenowanie grup rewolucyjnych z całego świata na terenie Kuby. W liczbie szkolonych na wyspie grup znalazł się m.in. Wietkong i Czarne Pantery[54][55]. Rząd Kuby uznał że zachodnia Afryka dojrzała do przeprowadzenia rewolucji. W trakcie wojny marokańsko-algierskiej, wysłał żołnierzy i medyków na pomoc socjalistycznemu rządowi Algierii na czele z Ahmedem Ben Bellą. Kuba zawiązała też sojusz z rządem Alphonse Massamba-Débata w Kongo-Brazzaville a w 1965 zezwolił na podróż do Kongo-Kinszasy, Che Guevary który trenował tam rewolucjonistów walczących z prozachodnim reżimem[56][56]. W 1966 Kuba zorganizowała Konferencję Trójkontynentalną Afryki, Azji i Ameryki Łacińskiej. Działania te pozwoliły zostać Kubie znaczącym graczem światowej sceny politycznej[57][58]. Konferencja dała też początek Organizacji Solidarności Ameryki Łacińskiej (OLAS) której liderem pozostawała Hawana. Celem organizacji było wspieranie ruchów rewolucyjnych w Ameryce Łacińskiej[59]. Rosnąca rola Castro na światowej scenie spowodowała jego napięte relacje z ZSRR znajdującym się pod kierownictwem Leonida Breżniewa. Castro odmówił podpisania traktatu o nierozprzestrzenianiu broni jądrowej, twierdząc że motywuje to chęcią utrzymania niepodległości Kuby i oświadczył że USA i ZSRR próbują zdominować Trzeci Świat[60]. Zwolennik współpracy z ZSRR, Aníbal Escalante rozpoczął organizowanie sieci opozycji antyrządowej, w styczniu 1968 on i jego zwolennicy zostali aresztowani za przekazywanie tajemnic państwowych do Moskwy[61]. Castro ostatecznie ustąpił presji Breżniewa[62][63]. Pod wpływem chińskiej kampanii Wielkiego skoku naprzód, Castro ogłosił Wielką Ofensywę Rewolucyjną w wyniku której zamknięto pozostałe w rękach prywatnych sklepy i firmy oraz potępił ich właścicieli jako kapitalistycznych kontrrewolucjonistów[64]. W 1961 na Kubie wprowadzono system monopartyjny, jedynym legalnie działającym ugrupowaniem politycznym stała się Komunistyczna Partia Kuby. Od 1959 rozpoczęła działalność opozycja działająca przeciwko rządom Fidela Castro, która w połowie lat 60. nabrała charakteru konspiracji i antykomunistycznej partyzantki. Jej siedzibą stał się masyw górski Escambray, gdzie dochodziło do starć z wojskiem i policją, chcących zlikwidować opór sił opozycyjnych. Opór opozycji został złamany w kilka lat po przejęciu władzy w 1959, w efekcie musiała ona kontynuować działalność na emigracji. W latach 60. i 70. Kuba była militarnie, gospodarczo i finansowo wspierana przez ZSRR, a w roku 1972 przystąpiła do RWPG[65]. Zdecydowana większość obrotów handlowych, od 80 do 85%, stanowiły transakcje z członkami tej organizacji zrzeszającej kraje bloku wschodniego. Od 1968 rozpoczęto program przekształcenia Kuby w światowego potentata w produkcji cukru (w założeniach miało to rozwiązać problemy ekonomiczne i stanowić początek industrializacji), który jednak wraz z innymi niecelowymi inwestycjami pogłębiał stopniowo problemy gospodarcze. Problemy zażegnano w 1974 roku gdy Kuba doświadczyła boomu gospodarczego, było to przede wszystkim związane z wysokimi cenami cukru na światowych rynkach, ale także pod wpływem ustalenia nowych punktów handlowych Kuby z Kanadą, Argentyną i w części państw Europy Zachodniej[66][67]. Wiele państw Ameryki Łacińskiej zaczęło działać na rzecz ponownego dopuszczenia Kuby do Organizacji Państw Amerykańskich, pomysły te jednak zarzucono w 1975 roku na skutek opinii amerykańskiego polityka Henry’ego Kissingera[68]. W trakcie pierwszego Kongresu Narodowego Komunistycznej Partii Kuby oficjalnie ogłoszono Kubę państwem socjalistycznym. Kongres przyjął nową konstytucję opartą na modelu radzieckim, zniesiono stanowisko prezydenta i premiera. Castro objął przewodnictwo nowo utworzonej Radzie Państwa i Radzie Ministrów co uczyniło go jednocześnie głową państwa i szefem rządu[69][70].

W 1974 Kuba została członkiem ruchu państw niezaangażowanych. W 1976 uchwalono kubańską konstytucję, zezwolono także na pierwsze po rewolucji wybory pośrednie do parlamentu. Działania te zmierzały do zinstytucjonalizowania rewolucji, jednak pełnię władzy politycznej i wojskowej uzyskał ostatecznie Fidel Castro. W latach 70. władze kubańskie wspierały także lewicowe ugrupowania w Azji i Afryce – szczególne zaangażowanie wojskowe Kuby miało miejsce od 1975 w Angoli. W listopadzie 1975 roku Kuba wysłała do Angoli 230 doradców wojskowych którzy wspomogli Ludowy Ruch Wyzwolenia Angoli - Partię Pracy w trwającej tam wojnie. Gdy USA i Republika Południowej Afryki zwiększyły swoje poparcie dla opozycyjnych angolskich organizacji; Narodowy Front Wyzwolenia Angoli i UNITA, Castro wysłał do tego kraju 18 tysięcy żołnierzy którzy odegrali ważną rolę w konflikcie i zmusili wojska RPA do odwrotu[71]. Gdy w 1977 roku wybuchła wojna w Ogadenie (atak Somalii na Etiopię), choć somalijski prezydent Mohammed Siad Barre był dotychczasowym sojusznikiem Kuby, Castro ostrzegł go przed takimi ekspansjonistycznymi działaniami i w rezultacie poparł komunizujący rząd Etiopii na czele z Mengystu Hajle Marjamem. Castro wysłał do Etiopii wojska pod dowództwem generała Arnaldo Ochoa. Gdy Mengistu zmusił Somalijczyków do odwrotu, następnie przystąpił do tłumienia wystąpień Erytreiskiego Ludowego Frontu Wyzwolenia, Castro wycofał wówczas poparcie dla Etiopii i odmówił wsparcia w tłumieniu rebelii wywołanej przez te narodowowyzwoleńcze ugrupowanie[72][73]. W 1980 roku prezydentem USA został Ronald Reagan który przyjął wobec Castro mocno agresywną politykę[74][75]. Kuba poparła lewicowy New Jewel Movement, który przejął władzę w Grenadzie w 1979 roku, wysłała do tego kraju lekarzy, nauczycieli oraz techników pracujących przy pomocy w rozwoju kraju. Castro osobiście zaprzyjaźnił się z prezydentem Grenady, Mauricem Bishopem. Gdy Bishop został zamordowany w wyniku zamachu stanu przeprowadzonego przez twardogłowego i proradzieckiego, Bernarda Coarda, Kuba potępiła jego zabójstwo[76], jednak w bardziej ostrożny sposób kontynuował wspieranie rządu Grenady. USA wykorzystało zamach jako podstawę do inwazji na wyspę. Castro wysłał Grenadzie na pomoc własnych żołnierzy[77][78]. Kuba udzieliła też wsparcia sandinistom walczącym z prawicowym i proamerykańskim reżimem Anastasio Somoza Debayle. Rewolucja okazała się sukcesem a w lipcu 1979 sandiniści obalili Somozę[79]. W 1985 roku sekretarzem generalnym KPZR został Michaił Gorbaczow. Gorbaczow realizował reformy zmierzające do zwiększenia wolności prasy (głasnost) i decentralizacji gospodarczej (pierestrojka). Podobnie jak wielu ortodoksyjnych krytyków marksistowskich Castro obawiał się że reformy osłabią państwo socjalistyczne i pozwolą nad odzyskaniem nad nim kontroli przez elementy kapitalistyczne[80][81]. Gorbaczow przyznał później że spełnił wymagania USA aby zmniejszyć wsparcie dla Kuby[80] co było przyczyną pogarszających się relacji radziecko-kubańskich[82]. Kiedy Gorbaczow odwiedził Kubę w kwietniu 1989 roku, poinformował Castro, że pierestrojka oznacza kres dotacji dla wyspy[83][84].

Po zakończeniu zimnej wojny[edytuj]

Narastający kryzys gospodarczy został spowodowany głównie postępującym upadkiem bloku wschodniego, będącym głównym rynkiem zbytu (87% eksportu), utratą ogromnych dotacji ZSRR w postaci pomocy surowcowej, wojskowej i żywnościowej, „burzą stulecia” (szacuje się, że straty nią spowodowane wyniosły ok. 1 mld dolarów) oraz nasileniem amerykańskiej blokady wyspy, spadkiem cen cukru i niklu (dwa główne towary eksportowe Kuby) na światowych rynkach oraz spadającym poziomem i niskim zróżnicowaniem produkcji krajowej. Czynniki te doprowadziły w rezultacie do pogorszenia się sytuacji gospodarczej w 1991, szybkiego wzrostu bezrobocia, i zahamowania wzrostu gospodarczego na Kubie. Związek Radziecki oficjalnie rozpadł się gdy Borys Jelcyn zniósł Komunistyczną Partię Związku Radzieckiego i wprowadził w kraju kapitalistyczną demokrację wielopartyjną. Jelcyn pogardzał Castro i rozwinął z bazującą w Miami Narodową Kubańską Fundacją Narodową[85]. W obliczu rozpadu ZSRR, Kuba próbowała polepszyć stosunki z krajami kapitalistycznymi. Castro witał na wyspie zachodnich polityków i inwestorów, zaprzyjaźnił się z hiszpańskim politykiem prawicy Manuelem Fraga Iribarne i zainteresował się polityką Margaret Thatcher w Wielkiej Brytanii, uważał że kubański socjalizm mógłby nauczyć się od thatcheryzmu inicjatywy osobistej i spowodować wprowadzenie niskich podatków[86]. Rząd Kuby zaprzestał wspierania zagranicznych bojowników[87]. W 1991 roku Hawana została gospodarzem Igrzysk panamerykańskich[88]. W 1992 Fidel Castro doprowadził do zmian w konstytucji, które dawały mu prawo do wprowadzenia stanu wyjątkowego i wprowadziła bezpośrednie wybory do parlamentu (obowiązujące od 1993), które jednak nadal nie dopuszczały opozycji do wyborów. Konstytucja określiła również prywatną działalność gospodarczą oraz swobodę praktykowania religii. Kryzys wymusił reglamentację żywności począwszy od 1993, a gospodarce kubańskiej zaczął doskwierać brak ropy. W 1994 podjęto działania, mające pozyskać kapitały zagraniczne, w celu rozwiązania coraz większych problemów gospodarczych. Starania te zakończyły się podpisaniem porozumień handlowych i inwestycyjnych z krajami członkowskimi Unii Europejskiej w 1996. Od 1997 reformy te przyniosły pewne sukcesy gospodarcze (m.in. spadek bezrobocia do poziomu 4-5%), a do 2000 skończyły się problemy z ropą naftową (krajowe wydobycie tego surowca pokrywa jedynie 20% zapotrzebowania Kuby), dostarczaną głównie przez Wenezuelę w zamian za leczenie Wenezuelczyków na wyspie (Kuba ma najwięcej lekarzy przypadających na jednego obywatela). Sojusz zwiększył możliwości kubańskiej gospodarki i w maju 2005 roku Castro podwoił płacę minimalną dla 1,6 miliona pracowników, podniósł emerytury i dostarczył nowe urządzenia kuchenne dla najbiedniejszych mieszkańców kraju[89]. W ramach programu "misja Miracle" Wenezuela i Kuba zapewniły bezpłatną opiekę zdrowotną ponad 1.139.798 osobom (od lipca 2010 średnio 5000 operacji na tydzień w 74 ośrodkach medycznych w całej Wenezueli). Z programu skorzystało też kilka tysięcy osób z innych krajów Ameryki Łacińskiej w tym z Argentyny, Boliwii, Brazylii, Kostaryki, Chile, Dominikany, Ekwadoru, Gwatemali, Nikaragui, Paragwaju, Peru i Urugwaju[90].

U progu nowego wieku rząd postawił na turystykę i biotechnologię. W 1995 roku turystyka jako podstawowe źródło dochodów wyprzedziła dominujący w kraju przemysł cukrowniczy[91][92]. Do kraju przyjeżdżało tysiące meksykańskich i hiszpańskich turystów, doprowadziło to do pewnego zwiększenia prostytucji która w ramach liberalizacji politycznej nie była już zwalczana choć oficjalnie pozostała nielegalna[93]. Na początku lat 90. na Kubie prowadzono ekologiczną kampanię skierowaną przeciwko marnotrawieniu zasobów naturalnych oraz globalnemu ociepleniu. O bycie podstawowym zagrożeniem dla światowej ekologii oskarżał USA[94]. Ekologiczna polityka jego rządu była bardzo skuteczna. Do 2006 roku Kuba była jedynym krajem na świecie którego ślad ekologiczny wynosił mniej niż 1,8 a wskaźnik rozwoju społecznego w 2007 roku wynosił 0,8[95]. W 1998 wyspę odwiedził papież Jan Paweł II, co spowodowało uregulowanie wzajemnych relacji między państwem a Kościołem oraz poprawiło niekorzystny wizerunek Kuby za granicą. Kolejne lata stały pod znakiem nieudanych prób normalizacji stosunków z USA, pogorszone konfliktem wokół Eliana Gonzaleza, zestrzeleniem dwóch amerykańskich awionetek, wciąż zdarzającymi się represjami kubańskich dysydentów i naciskami antycastrowskiego lobby kubańskiego z Florydy. W 2006 roku Kuba wraz z Boliwią i Wenezuelą współtworzyła sojusz gospodarczy Alianza Bolivariana para los Pueblos de Nuestra América. Organizacja powstała jako przeciwwaga dla Strefy Wolnego Handlu Obu Ameryk zaproponowanej przez USA[96]. Do ALBA dołączyły też Nikaragua, Honduras i Dominikana. W ramach działalności grupy Kuba w zamian za zniżki na wenezuelską ropę dostarczyły do kraju tysiące wykwalifikowanych lekarzy i nauczycieli[97]. 28 sierpnia 2012 rząd Kolumbii i przedstawiciele lewicowej partyzantki FARC podpisali na Kubie deklarację o rozpoczęciu procesu pokojowego. Kuba od lat 90. uczestniczyła w roli mediatora między lewicową partyzantką a rządem[98].

Demografia[edytuj]

 Osobny artykuł: Demografia Kuby.
Statystyki demograficzne (2008)
Liczba ludności 11 423 952
Ludność według wieku
0–14 lat 18,5%
mężczyzn: 1 088 311
kobiet: 1 030 499
15–64 lat 70,5%
mężczyzn: 4 029 381
kobiet: 4 025 154
ponad 64 lata 10,9%
mężczyzn: 569 002
kobiet: 681 605
Średnia wieku
w całej populacji 36,8 lat
mężczyzn 36,1 lat
kobiet 37,5 lat
Przyrost naturalny 2,51%
Współczynnik urodzeń 11,27 urodzeń/1000 mieszkańców
Współczynnik zgonów 7,19 zgonów/1000 mieszkańców
Współczynnik migracji -1,57 migrantów/1000 mieszkańców
Ludność według płci
przy narodzeniu 1,06 mężczyzn/kobiet
poniżej 15 lat 1,06 mężczyzn/kobiet
15–64 lat 1 mężczyzn/kobiet
powyżej 64 lat 0,83 mężczyzn/kobiet
w całej populacji 0,99 mężczyzn/kobiet
Umieralność niemowląt
w całej populacji 5,93 martwych/1000 żywych urodzeń
płci męskiej 6,64 martwych/1000 żywych urodzeń
płci żeńskiej 5,17 martwych/1000 żywych urodzeń
Oczekiwana długość życia
w całej populacji 77,27 lat
mężczyzn 75,02 lat
kobiet 79,64 lat
Rozrodczość 1,6 urodzeń/kobietę
HIV/AIDS
Współczynnik dorosłych z HIV/AIDS 0,1% (2003)
Liczba osób żyjących z HIV/AIDS 3300 (2003)
Liczba zmarłych na HIV/AIDS mniej niż 200 (2003)

Społeczeństwo Kuby jest wielorasowe; obecnie 64,1% populacji stanowią biali, 9,3% Murzyni, a ok. 26,6% – Mulaci[99]; ponadto na wyspie żyją też Azjaci, zwłaszcza Chińczycy. Systematycznie wzrasta udział Mulatów w społeczeństwie, kosztem obu ras głównych. Kuba liczy ponad 11,5 milionów mieszkańców. Nie ma wśród dzisiejszej ludności Kuby potomków jej rdzennego ludu Arawaków. Na Kubie odnotowuje się najniższą liczbę urodzeń w Ameryce Łacińskiej (1,6 dziecka na kobietę). Odsetek ludzi z wyższym wykształceniem należy do największych na świecie, na edukację na Kubie przeznaczanego jest 10% PNB.

Ustrój polityczny[edytuj]

Plac Rewolucji w Guantanamo

Kuba oficjalnie jest republiką, z obowiązującą konstytucją z 1976, znowelizowaną w 1992. Na określenie ustroju kubańskiego politolodzy używają również zwrotu „republika socjalistyczna”, jest to jednak realny socjalizm, a nie zachodnia socjaldemokracja. Władzę ustawodawczą sprawuje jednoizbowy parlament – Zgromadzenie Narodowe Władzy Ludowej (Asamblea Nacional del Poder Popular), który co 5 lat wybierany jest w wyborach powszechnych i bezpośrednich. Kierownictwo państwowe sprawuje naczelny organ władzy, 31-osobowa Rada Państwa, wybierana przez parlament raz na okres jego 5-letniej kadencji. Rada Państwa kontroluje rząd i może zastępować parlament w zakresie jego działalności. Przewodniczący Rady Państwa (odpowiednik prezydenta), którym nieprzerwanie od 1976 do 2008 był Fidel Castro (równolegle przywódca Kubańskiej Partii Komunistycznej). Obecnie funkcję tę sprawuje jego brat Raúl Castro. Przewodniczący Rady Państwa wybierany jest przez Zgromadzenie Narodowe na okres pięcioletni, bez limitu sprawowanych kadencji. Władzę wykonawczą sprawuje rząd, który jest powoływany przez parlament na wniosek przewodniczącego Rady Państwa. Rząd odpowiada przed parlamentem za wszelkie podejmowane decyzje. Na Kubie funkcjonuje system monopartyjny. Rząd zdominowany jest przez kubańską partię komunistyczną Partido Comunista de Cuba (PCC). Obecnym przywódcą PCC jest Raúl Castro. Komunistyczna Partia Kuby zrzesza ok. 80% ludności Kuby. Funkcjonują także Komitety Obrony Rewolucji Comites de Defensa de la Revolución (CDR), założone w 1960. Na Kubie i na emigracji działają różne organizacje polityczne, zrzeszające dysydentów kubańskich, walczące o pluralizm, rzeczywiste zmiany polityczne w kraju i reformy gospodarcze. Najważniejsze z nich to Partia Praw Człowieka (Partido Pro-Derechos Humanos, założona w 1988), Kubańska Platforma Demokratyczna (Platforma Democrática Cubana, CDP, założona w 1990), Kubańskie Porozumienie Demokratyczne (Concertación Democrática Cubana, CDC, założona w 1991), Partia Solidarności Demokratycznej (Partido Solidaridad Democrática, PSD, powstała w 1993), Kubańska Partia Ortodoksyjna (Partido Cubano Ortodoxo, PCO, powstała w 1999). Związki zawodowe skupione są w Centrali Pracujących Kuby (Central de Trabajedores de Cuba, CTC), pierwotnie założonej w 1939, przekształconej według wzorów marksistowskich w 1961.

Fragmenty konstytucji kubańskiej[edytuj]

Kubańska konstytucja stwierdza, że: Kuba jest niezależnym i suwerennym państwem socjalistycznym [Artykuł 1]... nazwa państwa kubańskiego brzmi Republika Kuby [Artykuł 238]. Konstytucja Kuby określa zasady systemu jednopartyjnego (mimo iż dozwolone jest istnienie innych partii politycznych, które jednak mają marginalny wpływ na politykę, a częściej ich role spełniają związki zawodowe) stwierdzając również: Komunistyczna Partia Kuby (...) jest najwyższą siłą przewodnią społeczeństwa i państwa. Konstytucja gwarantuje wolność słowa i zgromadzeń, jednak artykuł 62 konstytucji kubańskiej stwierdza: żadna z powyższych wolności przyznanych obywatelom nie może być wykorzystywana przeciw (...) istnieniu i celom państwa socjalistycznego lub przeciw decyzji Ludu Kuby o budowie socjalizmu i komunizmu. Naruszanie tej zasady może być karane prawnie.[potrzebny przypis]

Podział administracyjny[edytuj]

Kuba jest podzielona na piętnaście prowincji i jeden specjalny okręg administracyjny.

 Osobny artykuł: Podział administracyjny Kuby.

Religie[edytuj]

 Osobne artykuły: Podział administracyjny Kościoła katolickiego na Kubie, Protestantyzm na Kubie, Świadkowie Jehowy na Kubie, Cerkiew Kazańskiej Ikony Matki Bożej w Hawanie, Arará (religia) i Palo (religia).

Struktura wyznaniowa społczesństwa kubańskiego kształtowała się następująco (dane z 2010)[100]:

Gospodarka[edytuj]

Plaża w Varadero
Wiele samochodów na Kubie pochodzi sprzed rewolucji, są nazywane yank tanks
Brak części zamiennych wymusza improwizowane środki transportu: Camello
Prywatna ciężarówka do przewozu osób Ford, Kuba

Gospodarka Kuby jest prawie całkowicie upaństwowiona. Liczba pracowników sektora publicznego to ok. 5 mln osób[101]. Dochód narodowy na 1 mieszkańca 4500 USD (2007). Inflacja 3,1% (2007). Struktura zatrudnienia: rolnictwo 20%, przemysł 19,4%, usługi 60,6%. Państwo rolniczo-przemysłowe nastawione na uprawę trzciny cukrowej, tytoniu, kawy, ryżu, bananów, warzyw i ziemniaków. Posiada wiele bogactw naturalnych, m.in.: rudy niklu (ok. 33% zasobów światowych), miedzi, chromu, manganu, żelaza, kobaltu, berylu, złota, srebra, krzemu oraz złoża ropy naftowej. Rozwinięty przemysł hutniczy, metalowy, chemiczny i elektrotechniczny. Handel zagraniczny: eksportuje się głównie cukier, minerały, tekstylia, żywność, obuwie, cement, stal, radioodbiorniki, wyroby tytoniowe, nawozy sztuczne, chemikalia m.in. do Holandii, Rosji, Hiszpanii, Niemiec i Chin. Importuje się paliwa, maszyny, żywność. Obroty towarowe z zagranicą (2007) – eksport: 3,702 mld USD, import: 10,080 mld USD. Zadłużenie zagraniczne w 2007: 16,79 mld USD (oraz około 15–20 mld USD zadłużenia wobec Rosji). W XXI wieku doszło do reform gospodarczych. W 2009 roku Raúl Castro podjął decyzję o przekazaniu w prywatne ręce ponad 45 tys. działek rolnych o powierzchni 680 tys. ha leżącej dotychczas odłogiem państwowej ziemi[102].

Mapa lokalizacyjna Kuby
Santa Clara
Santa Clara
Santiago de Cuba
Santiago de Cuba
Bayamo
Bayamo
Ciego de Ávila
Ciego de Ávila
Baracoa
Baracoa
Hawana
Hawana
Las Tunas
Las Tunas
Holguin
Holguin
Camagüey
Camagüey
Cienfuegos
Cienfuegos
Cayo Coco
Cayo Coco
La Coloma
La Coloma
Las Brujas
Las Brujas
Guantánamo
Guantánamo
Moa
Moa
Pinar del Río
Pinar del Río
Playa Baracoa
Playa Baracoa
Punta Alegre
Punta Alegre
Punta de Maisi
Punta de Maisi
Nueva Gerona
Nueva Gerona
Sancti Spíritus
Sancti Spíritus
Manzanillo
Manzanillo
Siguanea
Siguanea
Varadero
Varadero
Vilo Acuña
Vilo Acuña
Geographylogo.svg
Porty lotnicze na Kubie

Opieka zdrowotna[edytuj]

Służba zdrowia dla ludzi starszych na Kubie opiera się na podstawowych zasadach powszechności, bezpłatności i dostępności. W 2002 roku Kuba miała 265 szpitali z 55864 łóżkami oraz 67079 lekarzy. W 2003 roku śmiertelność noworodków wynosiła 6,3 na 1000 urodzin. Zgony następują w większości w wyniku chorób niezakaźnych. 2/3 zgonów następują z powodu chorób serca, chorób mózgu i wypadków. Kolejne liczne przyczyny zgonów to cukrzyca, kolka wątrobowa i nadciśnienie. Kuba znacząco ograniczyła rozprzestrzenianie się AIDS oraz wirusa HIV. Dotyczą one 0,05% populacji między 15 a 49 rokiem życia – jest to najniższy wskaźnik w obu Amerykach i jeden z najniższych na świecie[103][104]. Na Kubie są wprowadzone powszechne szczepienia. Wszystkie kubańskie dzieci są szczepione przeciwko 13 chorobom zakaźnym. Istnieją także plany wykorzystania szczepionek dla dorosłych. Na Kubie wynaleziono jedyną na świecie szczepionkę przeciwko meningokokom grupy B[105]. Istnieje system lekarzy i pielęgniarek rodzinnych, który obejmuje ponad 97% mieszkańców Kuby (w najbliższych latach ma nim zostać objęta cała ludność). Rozwinięty jest przemysł farmaceutyczny. Krajowa produkcja leków pokrywająca 67% zapotrzebowania. Kuba ma ograniczony dostęp do 50% nowych leków produkowanych przez przedsiębiorstwa ze Stanów Zjednoczonych Ameryki. Funkcjonują cztery uczelnie medyczne, 24 wydziały medyczne, 4 dentystyczne i ponad 50 szkół pielęgniarskich i ochrony zdrowia. Większość szpitali posiada własne jednostki edukacyjne lub instytuty nauk medycznych. Kuba rozwinęła kilka programów medycznych wysokiej klasy. Najistotniejsze są programy diagnozowania i leczenia raka, niewydolności nerek, centra kardiologiczne, wczesna diagnoza wad wrodzonych, badania prenatalne, programy dawców krwi i produkcja leków na bazie krwi. Program badań prenatalnych pozwolił uniknąć narodzin 4 tysięcy dzieci z dziedzicznymi deformacjami. Działa program genetyki który redukuje skutki zespołu Downa i innych chorób. Wspólnoty lokalne mają udział w ochronie zdrowia i programach medycznych. Osiągnięcia Kuby na polu ochrony zdrowia pozwoliły od 1983 roku spełniać, a nawet przekroczyć standardy Opieki Medycznej dla Każdego, wyznaczone przez Światową Organizację Zdrowia (WHO). Na Kubie działają polikliniki, będące pierwszym elementem łańcucha systemu opieki zdrowotnej, który od 1997 roku, według oceny WHO jest jednym z 28 najbardziej kompletnych na świecie. W 2009 roku 14732 Kubańczyków pracowało w służbie zdrowia 65 różnych krajów. Kuba wprowadziła Program Kompletnej Ochrony Zdrowia, w ramach którego udziela pomocy władzom i społeczeństwom innych krajów. W ramach programu 3117 kubańskich specjalistów, z których 2412 to lekarze, pracuje w 22 krajach. Kolejnych 10 tysięcy lekarzy zgłosiło się do kontynuowania programu. W obecnej chwili Kuba wysyła do krajów trzeciego świata więcej lekarzy, niż wszystkie kraje ONZ łącznie.

Bezpieczeństwo socjalne[edytuj]

Kubański system zabezpieczeń społecznych chroni 1 438 295 osób poprzez zabezpieczenia i 331 681 poprzez pomoc społeczną. W 1995 roku rozpoczęto Plan Działania na rzecz Opieki nad Niepełnosprawnymi, w celu zapewnienia koordynacji kwestii związanych z zatrudnieniem, dostępnością, zdrowiem, wykształceniem, szkoleniem oraz wykorzystaniem informacji i technologii komunikacyjnych. Kuba rozwinęła nowe usługi społeczne takie jak „Pracownik Domowy”, usługi żywnościowe i pomoc dla matek dzieci z poważną niepełnosprawnością, wykorzystanie komputerów i innych programów audiowizualnych, postępującą eliminację barier architektonicznych, program technik pomocy protetycznej, system napisów w najważniejszych programach telewizyjnych, system Braille’a w bibliotekach i specjalistyczne telefony dotykowe dla niewidomych i niesłyszących itp. Urlop macierzyński dla matek dzieci niepełnosprawnych wynosi 3 lata[106]. Według krytyków system zabezpieczeń społecznych oznacza reglamentację dużej części towarów dla wszystkich obywateli, która nieprzerwanie trwa praktycznie od czasu rewolucji, oraz tzw. „puste półki”, czyli braki w podstawowym zaopatrzeniu[107].

Prawa człowieka[edytuj]

 Osobny artykuł: Prawa człowieka na Kubie.

Prawa człowieka były powszechnie łamane za czasów dyktatury Batisty. Są one również łamane od czasu przejęcia władzy przez partię Castro. Dokumentowaniem morderstw politycznych oraz innych przypadków łamania praw człowieka zajmują się organizacje pozarządowe – Cuba Archive[108] oraz Amnesty International[109] Kubański kodeks karny (art. 91) przewiduje kary więzienia do 20 lat za czyny, które „zagrażają integralności państwa”. Wprowadzona w 1999 roku ustawa 88 przewiduje z kolei kary więzienia za „stwarzanie zagrożenia dla socjalistycznego państwa”. Jedną z największych akcji przeciwko dysydentom politycznym były masowe aresztowania 18 marca 2003 („Czarna Wiosna”). W ich wyniku do więzień trafiło 75 osób. Podobne akcje były powtarzane w kolejnych latach i obecnie liczbę więźniów politycznych ocenia się na 340 osób[110]. W 2010 roku dzięki staraniom wspólnoty międzynarodowej grupa 52 więźniów została zwolniona i po deportacji uzyskała azyl w Hiszpanii[111]. Z drugiej strony Kuba jest jedynym krajem socjalistycznym, w którym nigdy nie zakazano działalności masonerii. Działa tam oficjalnie Wielka Loża Kuby.

Loża masońska w Cienfuegos

Liberalizacja prawa[edytuj]

W 2011 władze wydały dekret znoszący biurokratyczne ograniczenia uniemożliwiające niektórym obywatelom podróż do stolicy kraju, Hawany. W tym samym roku w kraju zezwolono na wolny handel samochodami i nieruchomościami. Do tej pory swobodne kupno i sprzedaż samochodów była ograniczona, przepisy nie dotyczył starych samochodów wyprodukowanych przed 1959 rokiem. Obrót samochodami jest opodatkowany 4% podatkiem[112]. Zniesiony został również przepis mówiący o tym że w przypadku zakupu nowego samochodu obywatel musi oddać stare auto państwu lub je złomować[113]. Na skutek liberalizacji prawa zarówno obywatele, jak i cudzoziemcy mogą swobodnie dziedziczyć, darować, przekazywać i sprzedawać należące do nich nieruchomości[113].

Sytuacja prawna i społeczna osób LGBT na Kubie[edytuj]

 Osobny artykuł: Sytuacja prawna i społeczna osób LGBT na Kubie.

Kontakty homoseksualne na Kubie zostały zalegalizowane w 1979[114]. W 1993 roku zrównano ze sobą wiek osób legalnie dopuszczających się kontaktów homo i heteroseksualnych – wynosi on 16 lat. W tym samym roku homoseksualistów dopuszczono do członkostwa w Komunistycznej Partii Kuby. Osoby LGBT mogą swobodnie pracować w wojsku. Rząd zaplanował legalizacje małżeństw homoseksualnych. Rząd wyspy finansuje operacje zmiany płci[115].

Media[edytuj]

Oficjalnym organem prasowym Komitetu Centralnego del Partido Comunista de Cuba jest dziennik Granma, który jest jednym z dwóch dzienników wychodzących na Kubie. Do 1989 roku dostępna była również prasa radziecka (Moskowskoje Nowosti, Sputnik).

Edukacja[edytuj]

Według konstytucji każdy Kubańczyk ma obowiązek ukończyć edukację podstawową. Według statystyk pisać i czytać umie 99,7% Kubańczyków (jest to wskaźnik jeden z najwyższych w Ameryce Łacińskiej). Educación secundaria basica ukończończyło 77% Kubańczyków, wykształcenie średnie posiada 42% Kubańczyków a wykształcenie wyższe 15% (z czego 6,75% pełne). Szkoła podstawowa trwa 5 lat, natomiast następne 3 lata to przygotowanie do szkoły ponadpodstawowej.

Uwagi

  1. ↑ Dane podane za CIA The World Factbook (źródło:CIA) (ang.).
  2. ↑ Dane szacunkowe na lipiec 2008 roku, podane za CIA The World Factbook (Źródło:CIA) (ang.).

Przypisy

  1. ↑ Krzysztof Michałek, Na drodze ku potędze Warszawa 1991, s.141.
  2. ↑ a b Kuba. Historia.
  3. ↑ Bourne 1986, s. 14–15; Quirk 1993, s. 7–8; Coltman 2003, s. 1–2; Castro and Ramonet 2009, s. 24–29.
  4. ↑ Bourne 1986, s. 9–10; Quirk 1993, s. 20, 22; Coltman 2003, s. 16–17; Castro and Ramonet 2009, s. 91–93.
  5. ↑ Bourne 1986, s. 34–37,63; Coltman 2003, s. 21–24.
  6. ↑ Bourne 1986, s. 64–65; Quirk 1993, s. 37–39; Coltman 2003, s. 57–62; Von Tunzelmann 2011, s. 44.
  7. ↑ Coltman 2003, s. 64; Von Tunzelmann 2011, s. 44.
  8. ↑ Bourne 1986, s. 68–69; Quirk 1993, s. 50–52; Coltman 2003, s. 65.
  9. ↑ Coltman 2003, s. 69–70, 73.
  10. ↑ Coltman 2003, s. 74.
  11. ↑ Coltman 2003, s. 82.
  12. ↑ Bourne 1986, s. 87–88; Quirk 1993, s. 55–56; Coltman 2003, s. 84.
  13. ↑ Bourne 1986, s. 106–107; Coltman 2003, s. 100–101.
  14. ↑ Guevara Lynch, Ernesto (2000). Aquí va un soldado de América. Barcelona: Plaza y Janés Editores, S.A. str. 26
  15. ↑ Taibo II, Paco Ignacio (1999). Guevara, Also Known as Che. St Martin's Griffin. 2nd edition. str. 55
  16. ↑ Sandison, David (1996). The Life & Times of Che Guevara. Paragon str. 32
  17. ↑ CUBA: Castro's Brain. time.com. [dostęp Monday, Aug. 08, 1960].
  18. ↑ Bourne 1986, s. 122, 12–130; Quirk 1993, s. 102–104, 114–116; Coltman 2003, s. 109.
  19. ↑ Bourne 1986, s. 142–143; Quirk 1993, s. 128, 134–136; Coltman 2003, s. 121–122.
  20. ↑ The Spirit Of Moncada: Fidel Castro's Rise To Power, 1953 - 1959
  21. ↑ Revolution! Clandestine Radio and the Rise of Fidel Castro
  22. ↑ Sandison, David (1996). The Life & Times of Che Guevara. Paragon str. 39
  23. ↑ Bourne 1986, s. 158–159; Quirk 1993, s. 196, 202–207; Coltman 2003, s. 136–137.
  24. ↑ Bourne 1986, s. 158–159; Quirk 1993, s. 203, 207–208; Coltman 2003, s. 137.
  25. ↑ Quirk 1993, s. 212; Coltman 2003, s. 137.
  26. ↑ Bourne 1986, s. 160; Quirk 1993, s. 211; Coltman 2003, s. 137.
  27. ↑ Bourne 1986, s. 160; Quirk 1993, s. 212; Coltman 2003, s. 137.
  28. ↑ Bourne 1986, s. 161–162; Quirk 1993, s. 211; Coltman 2003, s. 137–138.
  29. ↑ Bourne 1986, s. 142–143; Quirk 1993, s. 214; Coltman 2003, s. 138–139.
  30. ↑ Kellner, Douglas (1989). Ernesto "Che" Guevara (World Leaders Past & Present). Chelsea House Publishers (Library Binding edition) s. 48
  31. ↑ Bourne 1986, s. 153, 161; Quirk 1993, s. 216; Coltman 2003, s. 126, 141–142.
  32. ↑ Bourne 1986, s. 171–172; Quirk 1993, s. 217, 222; Coltman 2003, s. 150–154.
  33. ↑ Skidmore, Thomas E.; Peter H. Smith (2008): Modern Latin America. Oxford University Press str. 273
  34. ↑ Bourne 1986, s. 163, 167–169; Quirk 1993, s. 224–230; Coltman 2003, s. 147–149.
  35. ↑ Taibo II, Paco Ignacio (1999). Guevara, Also Known as Che. St Martin's Griffin. 2nd edition str. 267
  36. ↑ Bourne 1986, s. 173; Quirk 1993, s. 277; Coltman 2003, s. 154.
  37. ↑ Kellner, Douglas (1989): Ernesto "Che" Guevara (World Leaders Past & Present). Chelsea House Publishers (Library Binding edition). str. 57
  38. ↑ Simon Sebag Montefiore "Potwory" s. 258
  39. ↑ Taibo II, Paco Ignacio (1999): Guevara, Also Known as Che. St Martin's Griffin. 2nd edition. s. 282-285.
  40. ↑ Taibo II, Paco Ignacio (1999). Guevara, Also Known as Che. St Martin's Griffin. 2nd edition. str. 300
  41. ↑ Anderson, Jon Lee (1997). Che Guevara: A Revolutionary Life. New York: Grove Press str. 435
  42. ↑ Casey, Michael (2009). Che's Afterlife: The Legacy of an Image. Vintage str. 25
  43. ↑ Syn Che, poeta rewolucji (pol.). przekroj.pl, 10-06-2012.
  44. ↑ Kellner, Douglas (1989). Ernesto "Che" Guevara (World Leaders Past & Present). Chelsea House Publishers (Library Binding edition). str. 58
  45. ↑ Kellner, Douglas (1989). Ernesto "Che" Guevara (World Leaders Past & Present). Chelsea House Publishers (Library Binding edition). str. 55
  46. ↑ Kellner, Douglas (1989). Ernesto "Che" Guevara (World Leaders Past & Present). Chelsea House Publishers (Library Binding edition) str. 61
  47. ↑ Kellner, Douglas (1989): Ernesto "Che" Guevara (World Leaders Past & Present). Chelsea House Publishers (Library Binding edition). s. 61
  48. ↑ People & Events - Fidel Castro
  49. ↑ Bourne 1986, s. 275–276.
  50. ↑ Bourne 1986, s. 275–276.
  51. ↑ Bourne 1986, s. 275–276.
  52. ↑ Latin America Report. Foreign Broadcast Information Service (FBIS). 1984–03–23. str. 24
  53. ↑ Kellner, Douglas (1989). Ernesto „Che” Guevara (World Leaders Past & Present). Chelsea House Publishers (Library Binding edition) s. 69-70
  54. ↑ Bourne 1986. s. 255.
  55. ↑ Coltman 2003. s. 211.
  56. ↑ a b Bourne 1986. s. 255–256, 260.
  57. ↑ Bourne 1986. s. 265.
  58. ↑ Coltman 2003. s. 214.
  59. ↑ Bourne 1986. s. 267.
  60. ↑ Bourne 1986. s. 269.
  61. ↑ Bourne 1986. s. 269–270.
  62. ↑ Bourne 1986. s. 270–271.
  63. ↑ Coltman 2003. s. 216–217.
  64. ↑ Coltman 2003. s. 227.
  65. ↑ Bourne 1986. s. 277.
  66. ↑ Bourne 1986. s. 283–284.
  67. ↑ Coltman 2003. s. 240.
  68. ↑ Bourne 1986. s. 282.
  69. ↑ Bourne 1986. s. 283.
  70. ↑ Coltman 2003. s. 240–241.
  71. ↑ Coltman 2003. s. 242–243.
  72. ↑ Bourne 1986. s. 291–292.
  73. ↑ Coltman 2003. s 245.
  74. ↑ Bourne 1986. s. 296.
  75. ↑ Coltman 2003. s. 252.
  76. ↑ Piotr Ciszewski: Grenada - Zapomniana agresja. 2008.
  77. ↑ Bourne 1986. s. 297.
  78. ↑ Coltman 2003. s. 253–254.
  79. ↑ Coltman 2003. s. 249.
  80. ↑ a b Coltman 2003. s. 256.
  81. ↑ Gott 2004. s. 273.
  82. ↑ Coltman 2003. s. 257.
  83. ↑ Coltman 2003. s. 260–261.
  84. ↑ Gott 2004. s. 276.
  85. ↑ Coltman 2003. s. 274–275.
  86. ↑ Coltman 2003. s. 290–291.
  87. ↑ Coltman 2003. s. 305–306.
  88. ↑ Coltman 2003. s. 272–273.
  89. ↑ Kozloff 2008, s. 24.
  90. ↑ Edward Ellis (lipiec 2010). "Venezuela Provides More than One Million Free Eye Operations to Latin Americans". Correo del Orinoco International
  91. ↑ Gott 2004. s. 290, 322.
  92. ↑ Coltman 2003. s. 288.
  93. ↑ Coltman 2003. s. 294.
  94. ↑ Coltman 2003. s. 312.
  95. ↑ Living planet report (PDF)
  96. ↑ Leftist trio seals Americas pact (ang.). BBC, 29 kwietnia 2006. [dostęp 24 czerwca 2009].
  97. ↑ Anna Isaacs, Basil Weiner, Grace Bell, Courtney Frantz i Katie Bowen (26 stycznia 2009). "The Food Sovereignty Movement in Venezuela, Part 1". Venezuela Analysis
  98. ↑ Pokój po dekadach walk? Kolumbia i bojownicy z FARC siądą do stołu. wprost.pl, 28 sierpnia 2012.
  99. ↑ Cuba - CIA
  100. ↑ Conela: Resumen estadistico de la iglesia latina global. Prolades.com, 2011.; Rocznik Świadków Jehowy, 2015.
  101. ↑ Radykalne posunięcie Raula Castro. Pół miliona ludzi straci pracę. Onet, 2010.
  102. ↑ Dziennik Polska-Europa-Świat, 04.02.2009 r., s. 16.
  103. ↑ CIA factbook.
  104. ↑ Cuba AIDS Project.
  105. ↑ Evaluation of the prospective Cuban group B meningococcal vaccine.
  106. ↑ Komunistyczna Partia Polski.
  107. ↑ Dolar albo śmierć – WPROST.
  108. ↑ Cuba Archive’s Truth and Memory Project.
  109. ↑ Human Rights in Cuba. Amnesty International.
  110. ↑ Więźniowie polityczny na Kubie. Solidarni z Kubą.
  111. ↑ Dobre wiadomości dla kubańskiej opozycji. Polskie Radio, 2010.
  112. ↑ Kuba zalegalizowała handel… samochodami. Puls Biznesu, 2011.
  113. ↑ a b Odwrót rewolucji na Kubie. Będzie można handlować nieruchomościami i kupować samochody. Polska The Times, 2011.
  114. ↑ Rainbow Cuba: the sexual revolution within the revolution.
  115. ↑ Kuba sponsoruje operacje zmiany płci. onet.pl, 2010.

Bibliografia[edytuj]

  • Benjamin, Jules R. (1992). The United States and the Origins of the Cuban Revolution: An Empire of Liberty in an Age of National Liberation. Princeton, New Jersey: Princeton University Press. ISBN 978-0691025360.
  • Bohning, Don (2005). The Castro Obsession: U.S. Covert Operations Against Cuba, 1959–1965. Washington, D.C.: Potomac Books, Inc. ISBN 978-1574886764.
  • Bourne, Peter G. (1986). Fidel: A Biography of Fidel Castro. New York City: Dodd, Mead & Company. ISBN 978-0396085188.
  • Castro, Fidel; Ramonet, Ignacio (interviewer) (2009). My Life: A Spoken Autobiography. New York: Scribner. ISBN 978-1416562337.
  • Coltman, Leycester (2003). The Real Fidel Castro. New Haven and London: Yale University Press. ISBN 978-0300107609.
  • Geyer, Georgie Anne (1991). Guerrilla Prince: The Untold Story of Fidel Castro. New York City: Little, Brown and Company. ISBN 978-0316308939.
  • Gott, Richard (2004). Cuba: A New History. New Haven and London: Yale University Press. ISBN 978-0300104110.
  • Guerra, Lillian (2012). Visions of Power in Cuba: Revolution, Redemption, and Resistance, 1959–1971. Chapel Hill: University of North Carolina Press. ISBN 978-1469618869.
  • Marcano, Christina; Barrera Tyszka, Alberto (2007). Hugo Chávez: The Definitive Biography of Venezuela's Controversial President. New York: Random House. ISBN 978-0679456667.
  • Quirk, Robert E. (1993). Fidel Castro. New York and London: W.W. Norton & Company. ISBN 978-0393034851.
  • Sampson, Anthony (1999). Mandela: The Authorised Biography. HarperCollins. ISBN 978-0006388456.
  • Skierka, Volka (2006). Fidel Castro: A Biography. Cambridge: Polity. ISBN 978-0745640815.
  • Von Tunzelmann, Alex (2011). Red Heat: Conspiracy, Murder, and the Cold War in the Caribbean. New York City: Henry Holt and Company. ISBN 978-0805090673.
  • Wilpert, Gregory (2007). Changing Venezuela by Taking Power: The History and Policies of the Chávez Government. London and New York: Verso. ISBN 978-1844675524.

Linki zewnętrzne[edytuj]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kuba&oldid=46281484”