Cuba

Devisa nacionala : Patria y libertad
Lenga oficiala	castelhan
Capitala populacion (an)	L'Avana 2 350 000 (2006)
President	Raúl Castro
Superfícia	110 860 km²
Populacion (2005) Cens (2002) Densitat	11 382 820 11 177 743 102 ab./km²
Independéncia - Jorn	(dels Estats Units) 20 de mai, 1902
Moneda	Peso cuban
Ora Ora d'estiu	UTC-5 UTC-4
Imne nacional	La Bayamesa
ISO-3166 (Internet)	.cu
Còde telefonic	+53

Cuba qu'ei un estat situat au còr de las Mar Cariba ; qu'ei constituit de la grana isla de Cuba, de l'Isla de la Joenessa (ancian Isla deus Pins, mei petita e situada au sud de la purmèra) e d'un ensemble de numerosa islas qui las entornejan.

Lo gentilici qu'ei cuban -a.

La Republica de Cuba qu'ei un estat socialista.

Istòria

Leis originas e l'arribada deis Europèus

L'istòria de Cuba es mau coneguda avans l'arribada de l'expedicion de Cristòl Colomb en 1492. L'illa èra alora poblada per de Taínos e de Ciboneis. Lei Taínos vivián de la caça e d'una agricultura seminomada. Lei Ciboneis èran de caçaires e de pescaires a l'origina de pinturas rupèstras (baumas de Punta del Este). Lo nombre precís d'indigèns a la fin dau sègle XV es desconegut mai, coma dins leis autrei regions americanas, declinèt rapidament en causa dei guèrras colonialas, dei malautiás veïculadas per leis Europèus e dau trabalh fòrçat. Ansin, restava solament 15 000 Amerindins dins l'illa en 1530 e mens de 2 000 en 1600.

Lo periòde coloniau

De la conquista de l'illa a l'afondrament de Sant Domingo

Dins lo corrent deis annadas 1490-1500, leis Espanhòus organizèron plusors missions de reconeissença dau litorau cuban. Puei, lo conquistador Diego Velázquez de Cuéllar ne faguèt la conquista entre 1511 e 1513. I fondèt Baracoa (1812), Santiago de Cuba (1814), L'Avana (1814) e Trinidad (1814). Comencèt tanben d'organizar l'importacion d'esclaus africans e la creacion de plantacions. Pasmens, en despiech d'un clima fòrça favorable a la cana de sucre, l'illa interessèt gaire lei colons qu'èra mai atrachs per lei jaciments de metaus preciós dau continent.

Fins a l'afondrament de l'industria sucriera de Sant Domingo durant lei guèrras de la Revolucion Francesa, l'economia de Cuba foguèt donc dominada per lo norrigatge de bovins. Lei plantaires preferiguèron se concentrar sus lo tabac e la colonia ne venguèt lo premier productor mondiau. Pasmens, la produccion de sucre e de plantas tinctorialas formèron pauc a pauc de sectors economics non negligibles. Coma dins lo rèsta de l'Empèri Espanhòu, la societat coloniala èra fòrça inegalitària. Dirigida per una classa de grands proprietaris blancs, èra destinada a assegurar l'avitalhament d'Espanha e d'Euròpa en produchs coloniaus.

Lo desvolopament de l'industria sucriera

Leis Antilhas vèrs 1790.

Dins lo corrent deis annadas 1790, lei combats se debanant sus l'illa d'Hispaniola entraïnèron l'afondrament de l'industria sucriera de la colonia de Sant Domingo. De mai, Espanha mau capitèt de restablir son autoritat sus l'illa ocupada per Haití en 1822. Ansin, leis autoritats espanhòlas decidèron d'encoratjar la creacion de plantacions de cana de sucre en Cuba. I favorizèron la tracha negriera necessària a l'obtencion de la man d'òbra, çò que permetèt tanben d'assegurar la fidelitat deis elèits locaus que venguèron rapidament minoritàrias. En particular, au començament dau sègle XIX, Cuba conoguèt ges d'agitacion independentista e demorèt sensa dificultat dins la fauda espanhòla.

Aquela politica permetèt d'aumentar rapidament la produccion de sucre que passèt de 42 000 tonas en 1815 a mai d'un milion a la fin dau sègle XIX. En parallèl, lo nombre d'esclaus doblèt entre 1817 e 1840 (de 224 000 a 470 000 siá la mitat de la populacion insulària). Aquò necessitèt de perseguir la tracha negriera en despiech de l'ostilitat de Londres que menacèt d'intervenir mai d'un còp. Pasmens, dins lo corrent deis annadas 1830-1840, lo desvolopament de l'influéncia estatsunidenca dins la region empachèt tota intervencion britanica. Ansin, la tracha negriera a destinacion de Cuba demorèt prospèra fins a 1845 e dispareguèt pas avans la fin de la Guèrra de Secession en 1865.

L'interès estatsunidenc per l'illa

Demorats fidèus a Espanha en causa de sa crenhença de perdre son poder dins una « republica negra », leis elèits cubans s'alassèron de la dominacion de Madrid dins lo corrent dau sègle XIX. D'efèct, l'emergéncia deis Estats Units d'America esclavagistas coma poissança militara vertadiera permetiá d'aver idèa de remplaçar la proteccion espanhòla per aquela de Washington. En 1849, lei plantaires sostenguèron donc una ofèrta de crompada de l'illa emesa per lo president estatsunidenc James Polk. Lo refús espanhòu entraïnèt l'aparission d'una oposicion politica locala que trebolèt l'illa fins au començament de la Guèrra de Secession en 1861.

La Guèrra de Dètz Ans e lo renfòrçament de l'influéncia estatsunidenca

Per lei plantaires, la desfacha sudista de 1865 cambièt totalament lei perspectivas politicas. En Cuba, lei conservators sostenguèron tornarmai lo poder coloniau e l'oposicion foguèt d'ara endavant animada per de liberaus. En 1868, Carlos Manuel de Cespedes, proprietari e avocat cuban sostengut per una junta basada a New York, proclamèt l'independéncia e ocupèt brèvament Santiago. Pasmens, leis Espanhòus capitèron de blocar l'insureccion dins l'èst de l'illa. Cespedes foguèt tuat en 1873 e lei darriereis insurgents foguèron vencuts en 1878 après dètz ans de combats.

Lo conflicte permetèt a Madrid de comprendre la necessitat de modernizar l'illa. Tre 1878, mai d'una reforma foguèt realizada e totei leis esclaus foguèron liberats entre 1880 e 1886. En parallèl, l'imigracion de colons blancs foguèt encoratjada per aumentar la basa demografica favorabla a Madrid. Pasmens, la modernizacion de l'economia cubana favorizèt en realitat l'influéncia estatsunidenca. D'efèct, l'abolicion necessitèt d'introdurre de tecnicas de produccion novèlas, de concentrar lei fabricas e de construrre un ret de transpòrt eficaç. Òr, la màger part dei capitaus permetent aquela adaptacion foguèt d'origina estatsunidenca.

De l'insureccion de 1895 a la Guèrra Ispanoestatsunidenca

Dins lo corrent deis annadas 1880-1890, l'illa conoguèt una crisi economica grèva en causa de la concurréncia dau sucre de bleda-raba en Euròpa e de la formacion d'un trust estatsunidenc pron poderós per impausar sei condicions ai productors. Aprofichant aquelei dificultats, la junta de New York e son cap novèu, José Martí, decidèron d'organizar una insureccion independentista novèla en 1895. Maugrat la mòrt rapida de Martí, remplaçats per Antonio Maceo (tuat a son torn en 1896) e per Maximo Gomez, l'insureccion enregistrèt plusors succès e capitèt de destrurre de plantacions. Per redurre lo sostèn popular a la guerilha, lo generau espanhòu Valeriano Weyler comencèt de gropar la populacion dins de camps de concentracion mai aquò agravèt la situacion.

En genier de 1898, d'esmogudas a L'Avana permetèron au president estatsunidenc William McKinley de mandar de soudats dins la capitala cubana per protegir sei ressortissants. Pasmens, la preséncia d'aquela fòrça e leis exigéncias estatsunidencas de reformas suplementàrias dins l'illa aumentèt lei tensions entre Washington e Madrid a prepaus de l'illa. Lo 15 de febrier, l'explosion dau cuirassat USS Maine dins lo pòrt de L'Avana foguèt utilizat coma pretèxte per entraïnar una guèrra entre Espanha e leis Estats Units d'America. Lo conflicte, relativament brèu, s'acabèt per una victòria estatsunidenca lo 12 d'aost de 1898. Espanha i perdiguèt lei Filipinas e sei colonias americanas transformadas en protectorat estatsunidenc.

L'independéncia

De l'ocupacion estatsunidenca a Batista

Après sa victòria, leis Estats Units d'America ocupèron militarament Cuba fins a la proclamacion oficiala de l'independéncia en 1902. Metèron en plaça un regime favorable a seis interès que li donava lo drech d'intervenir militarament per restablir l'òrdre dins l'illa ò lo drech de susvelhar la diplomacia cubana. Obtengèron tanben la cession de la basa navala de Guantanamo. En cambi, lo sucre cuban obtenguèt un accès privilegiat au mercat estatsunidenc.

Pasmens, lo refús de considerar lei demandas deis insurgents de 1895 entraïnèt una perseguida dei trèbols. En 1906, una revòuta entraïnèt l'exili dau president Tomas Estrada Palma e una segonda ocupacion estatsunidenca que durèt fins a 1909. Puei, lei tropas de Washington intervenguèron tornarmai en 1912 e en 1917 per reprimir doas insureccions menadas per lei Negres de l'illa. De 1924 a 1933, un govèrn autoritari dirigit per lo generau Gerardo Machado permetèt de mantenir l'òrdre fins a una grèva generala liada ai dificultats economicas consequéncias de l'afondrament dei cors dei matèrias premieras après la crisi economica de 1929. Un govèrn revolucionari format d'estudiants e de sota-oficiers lo remplacèt fins a un còp d'estat menat en 1934 per lo sergent Fulgencio Batista.

Lo periòde de Batista

Batista, mulastre d'origina païsana, capitèt inicialament de conciliar una politica populista e un sostèn de l'elèit economic de l'illa gràcias a l'obtencion d'una quòta d'exportacions de sucre pus importanta vèrs leis Estats Units. Fins a 1940, dirigiguèt lo país per lo mejan de govèrns fantòches avans d'èsser dirèctament elegit a la presidéncia en 1940. Pasmens, foguèt batut en 1944 per Grau San Martin après l'organizacion d'eleccions liuras.

Lo programa dei caps novèus (reduccion de la violéncia, lucha còntra la corrupcion...) foguèt gaire aplicat. Sota la presidéncia de Carlos Prio Socarras (1948-1952), la corrupcion se generalizèt a l'ensems de l'aparelh d'Estat e Batista poguèt aisament tornar prendre lo poder en 1952 après un còp d'estat. Suspendiguèt la constitucion per restablir l'òrdre mai una crisi economica li permetèt pas de redurre lo caumatge que tocava leis obriers agricòlas. Ansin, son regime venguèt mai e mai autoritari entraïnant la formacion d'una oposicion de senèstra denonciant la corrupcion, l'abséncia de libertat politica e la dependéncia economica de Cuba.

La presa dau poder per Fidel Castro

Lo 26 de julhet de 1953, un grop de 160 revolucionaris de senèstra ataquèt sensa succès la casèrna de la Moncada a Santiago. Son cap èra un avocat dich Fidel Castro. Arrestat, foguèt condamnat a una pena de preson mai liberat en 1955. S'exilèt en Mexic onte fondèt lo Movement dau 26 de julhet (M-26). Rejonch per de militants coma Che Guerava, desbarquèt en Cuba en decembre de 1956 e organizèt una guerilha dins la Sierra Maestra. L'insureccion se difusèt a cha pauc dins lo rèsta de l'illa e la capitala foguèt conquistada lo 1^èr de genier de 1959.

De la Revolucion Cubana a la Crisi de Cuba

Teatre american de la crisi dei missils de Cuba.

Rapidament, lo govèrn revolucionari de Fidel Castro s'orientèt vèrs lo socialisme afin de liberar lo país de l'empresa estrangiera e redurre la misèria deis obriers e dei païsans. La nacionalizacion dei companhiás, dei bancas e dei plantacions suscitèt alora l'ostilitat deis Estats Units — qu'avián a l'origina ben acuelhit Castro. Cuba desvolopèt tanben de liames comerciaus ambé d'autrei partenaris coma Polonha ò l'URSS. Aquò agravèt lo desacòrdi entre L'Avana e Washington. A la perfin, lei Cubans nacionalizèron totei lei companhiás estatsunidencas de l'illa e leis Estatsunidencs arrestèron d'importar lo sucre cuban.

En abriu de 1961, la CIA organizèt l'invasion de l'illa per un grop de mercenaris anticomunistas. Pasmens, lo projècte mau capitèt en causa de la resisténcia cubana a la batalha de la Baia dei Cochons (17-19 d'abriu). L'aliança entre Cuba e l'URSS foguèt renfòrçada e Nikita Khrushchov assaièt d'installar de missils nuclears per empedir una novèla invasion. Pasmens, aqueu projècte causèt en 1962 una crisi internacionala majora que menacèt d'entraïnar un conflicte dirèct entre leis Estats Units d'America e l'Union Sovietica. A la perfin, lei Sovietics retirèron sei missils en cambi d'un retirament similar d'armas nuclearas estatsunidencas desplegadas en Turquia. En mai d'aquò, Washington s'engatjèt a pas envaïr Cuba.

De la Crisi de Cuba a la disparicion de l'URSS

Après la crisi de 1962, Cuba demorèt sota blocus estatsunidenc e sa produccion de sucre foguèt d'ara endavant quasi totalament exportada vèrs lo blòt sovietic. Sostengut financierament per Moscòu, lo regime donèt la prioritat a l'educacion e a la santat, çò que permetèt de melhorar d'un biais significatiu lei condicions de vida de la populacion. En revènge, au nivèu economic, lo país mau capitèt de diversificar son economia e la dependéncia a l'industria sucriera demorèt problematica. Enfin, diplomaticament, L'Avana sostenguèt activament l'URSS e mandèt de còrs expedicionaris combatre en Etiopia e en Angòla per sostenir de regimes prosovietics e luchar còntra l'apartheid sud-african.

Cuba dempuei 1991

La disparicion de l'Union Sovietica en 1991 foguèt una catastròfa per Cuba que son economia èra totjorn minada per lo blocus estatsunidenc. Pasmens, Fidel Castro refusèt d'abandonar lo socialisme. Una economia parallèla, tolerada e de còps encoratjada per leis autoritats, se metèt alora en plaça per subvenir ai besonhs de la populacion. Pasmens, aquò entraïnèt l'aparicion d'inegalitats novèlas entre lei Cubans capables de se provesir au mercat negre e leis autrei. En parallèl, lo desvolopament dau torisme venguèt una prioritat nacionala.

En 2006, Fidel Castro laissèt lo poder a son fraire Raúl. Sota sa direccion, lo govèrn comencèt de liberalizar un pauc l'economia. Se raprochèt tanben de Veneçuèla gràcias a d'acòrds permetent de cambiar petròli veneçolan còntra mètges e ensenhaires cubans. Enfin, dempuei 2016, lei relacions se melhoran ambé leis Estats Units e una represa dei relacions economicas entre lei dos país sembla d'ara endavant possibla maugrat l'ostilitat dei comunautats d'exilats cubans installadas sus lo territòri estatsunidenc.

Geografia

Evolucion de la populacion cubana entre 1961 e 2003 (informacions de la FAO de 2005). Populacion en milièrs d'abitants.

Segon lo Burèu Nacional d'Estatisticas de Cuba, en 2002 Cuba aviá una populacion de 11 117 743 abitants, que 5 597 233 n'èran d'òmes e 5 580 510 de femnas. La populacion cubana s'es mantenuda establa al cors del sègle XX; malgrat que l'immigracion contribuiguèt a la siá creissença, a comptar del decènni de 1960, lo nombre d'emigrants a superat lo nombre de nauvenguts. La majoritat dels emigrants se n'es anada als Estats Units, en Canadà, a las Bahamas, Jamaica, Espanha e en Mexic.

Principals indicadors demografics (2004)

• Taus de natalitat: 11 ‰ (per mil abitants)
• Taus de mortalitat: 7 ‰
• Taus de mortalitat infantila: 6 ‰
• Esperança de vida dels òmes: 75 ans
• Esperança de vida de las femnas: 79 ans
• Taus d'alfabetizacion dels òmes: 99,7 %
• Taus d'alfabetizacion de las femnas: 99,7 %
• Indèx de Desvolopament Uman (2007): 0,838 (51^ena posicion mondiala)

Economia

De veire: Economia de Cuba