Lluniau wedi cymryd ar y Fuji X-PRO 1.
Priodas Ifan ac Esther
Leave a reply
Cymru Owen Smith
Rai wythnosau yn ôl roedd Geraint Davies, cyn Aelod Cynulliad y Blaid dros y Rhondda, yn siarad yn Undeb y Bedyddwyr am waith yr Eglwys lle mae’n ysgrifennydd yn Blaenycwm. Roedd Geraint yn dwyn atgofion am ei blentyndod ac yn cofio’r ddau ddylanwad mawr yn y gymuned – y capel a chlwb y gweithwyr. Un cymuned ond dau ddylanwad a sefydliad oedd ddim yn siarad llawer gyda’i gilydd. Roedd y gwahaniaeth rhwng y ddau sefydliad yn dod yn eglur glir pan roedd y clwb yn trefnu eu trip blynyddol i Borthcawl ar y Sul o bob diwrnod! Ar y pryd ‘doedd plant y capel, er mawr siom i’r Geraint ifanc, ddim yn cael gwneud dim byd a’r peth! Y syndod mawr i lawer yw bod y clwb nawr wedi cau ond y capel yn cadw ei thir yn rhyfeddol, yn y gymuned yn Blaenycwm beth bynnag.
Y ddau sefydliad yma oedd power base ein dwy blaid “flaengar” eu gwleidyddiaeth. Daeth y capel i fod yn gadarnle i Blaid Cymru, o leiaf yn y Gymru Gymraeg, a chlwb y gweithwyr yn angor gadarn i’r Blaid Lafur. Problem sylfaenol Plaid Cymru a’r Blaid Lafur, fel ei gilydd, yw bod y ddau sefydliad wedi colli tir a bron a diflannu’n llwyr. Heb y power bases yma a heb eu dylanwad cymdeithasol mae’r rhan fwyaf o bobl yn cael eu haddysg wleidyddol bellach gan y wasg adain dde a dyna esbonio, yn fy marn i, pam fod y Ceidwadwyr, UKIP a’r ymgyrch ‘Leave’ wedi gwneud cystal yng Nghymru dros y blynyddoedd diwethaf.
Mae Plaid Cymru yn gwybod fod dylanwad y capel a’r drai, dyna pam gwnaeth y mwyafrif llethol o aelodau Plaid Cymru ethol Leanne Wood, simsan ei Chymraeg ac anffyddiog ei ffydd, yn arweinydd. Dyma doriad dramatig a phragmatig o’r Gymru Gymraeg Anghydffurfiol. I bobl o fewn Plaid Cymru sy’n parhau i arddel ideoleg a delfryd cenhedlaeth Valentine am y “winllan wen”, gan fy nghynnwys i i raddau, ac yn gweld brwydr Plaid Cymru cymaint fel brwydr ysbrydol ag ydyw yn frwydr wleidyddol, maen nhw’n ddoeth i beidio defnyddio’r fath rethreg yn gyhoeddus bellach.
Ond beth am y Blaid Lafur? Mae’r map yma rannodd Vaughan Roderick llynedd yn dweud cyfrolau. Tu hwnt i ganol dinasoedd prin y mae gan Lafur apêl tu hwnt i gymunedau gyn-lofaol bellach. I raddau gwaeth ‘na Phlaid Cymru rwy’n meddwl, mae’r Blaid Lafur dal yn or-ddibynnol ar eu power base traddodiadol sy’n brysur ddiflannu ac mewn sawl cymuned wedi diflannu’n llwyr eisoes.
Ymlaen felly at Owen Smith. Deled yr awr, deled y dyn? Er gwaethaf ei yrfa gyfalafol lwyddiannus fel lobïwr i rai o gwmnïau mwyaf haerllug y byd fel Pfizer ac Amgen, mae Owen Smith yn ffitio’r mowld i’r dim. Yn fab i’r Hanesydd “Cymreig” Dai Smith, yn AS ym Mhontypridd ôl-ddiwydiannol ac, fel rydym ni’n gwybod erbyn hyn, yn “normal”. Ond o bersbectif Cymreig ac o bersbectif datganoli mae Smith yn broblematig iawn.
Os ydym ni am weld datganoli yn datblygu yna Senedd San Steffan, de facto, yw Senedd Lloegr. Sut all hynny fod gydag AS o Gymru yn arwain yr wrthblaid ac efallai rhyw ddydd yn Brif Weinidog? Eisoes, ym meysydd iechyd ac addysg, bydd yr hyn fydd Smith yn ei bregethu yn Llundain yn cael dim effaith ar ei etholwyr ei hun nol ym Mhontypridd – ac oherwydd gwendid y cyfryngau nid llawer fydd yn gwerthfawrogi hynny. Yna dros bwy fydd Smith yn siarad? Gweledigaeth i bwy fydd ganddo? Lloegr neu Gymru? Wrth gwrs cododd y broblem yma o’r blaen pan roedd Gordon Brown ac Alistair Darling yn ASau o’r Alban ond yn arwain y Blaid Lafur yn lefel Brydeinig. Ond mae’r dialog cyfansoddiadol wedi symud ymlaen gymaint ers hynny, heddiw wn i ddim a fyddai ASau o’r Alban yn codi i entrychion y Blaid Brydeinig? Yn un peth, does yna ddim ASau Llafur Albanaidd i gael!
Fy mhroblem i gydag Owen Smith yw ei fod yn nodweddiadol o’r hen genhedlaeth o Lafur yng Nghymru sy’n gweld Cymru onid fel rhanbarth o Brydain Fawr. Llundain yw’r llwyfan. Wrth glywed Dai Smith, ei Dad, yn trafod Cymru a Chymreictod mae’r peth yn dod yn gwbl eglur. Gwyliwch y cyfweliad yma rhyngddo fe ag Adrian Masters, yn arbennig 7:20 ymlaen tan 11:50.
Face to Face Dai Smith Vimeo from ITV Wales on Vimeo.
Nid fod y Smithiaid yn wrth-Gymreig, dim ond eu bod efallai ac ychydig o embaras am eu Cymreictod. Dydyn nhw ddim cweit yn siŵr beth i’w wneud ag e, mae ychydig yn anghyfleus. Maen nhw’n gyfforddus gyda’u Cymreictod cyhyd a’i fod yn aros fel hunaniaeth kitsch – hunaniaeth rygbi a chlwb y gweithwyr. Mae fel petai nhw’n ofn gweld hunaniaeth Gymreig yn dod i oed fel cysyniad gwleidyddol cadarn.
Eu problem, sef problem Cymry sydd wedi bod yn bleidiol i unoliaetholdeb ers canrif a mwy, yw eu bod yn methu gwerthfawrogi fod yn rhaid i bawb, boed i chi hoffi hynny neu beidio, ddal gafael ar ryw hunaniaeth genedlaethol ochr yn ochr a’ch hunaniaethau eraill fel dosbarth a/neu grefydd. Ac felly drwy fod yn ddifrïol a phlentynnaidd eich agwedd tuag at hunaniaeth Gymreig rydych chi wedyn yn anorfod yn mabwysiadu hunaniaeth Brydeinig. Neu fel y disgrifiodd R. Tudur Jones Lloyd George: yn Gymro yn y cartref, yn Brydeiniwr yn y gwaith.
…how does the individual Welshmen get his hands on the reigns of power? That was the question in the late nineteenth century and it was brilliantly answered by David Lloyd George. A Welsh man becomes a member of the ruling elite at London precisely by becoming one of them. He may sing Pantycelyn’s hymns in the front parlor at Downing Street on Sunday nights, but otherwise he must forget his nationality. That solution has been perfectly acceptable to hundreds of Welshmen.
Er bod Dai Smith wedi cyfrannu llawer at ein bywyd cenedlaethol fel hanesydd a darlledwr, bu’n gyfrifol hefyd am ffrwyno hunaniaeth a dyheadau cenedlaethol a’i gadw fel rhywbeth kitsch hefyd. Pa hanesydd Cymreig sy’n achub ar bob cyfle i chwarae i lawr ei fod yn hanesydd sy’n portreadu hanes cenedl? Pa ddarlledwr Cymreig fodlonodd ar gadw BBC Wales fel darlledwr “rhanbarthol”? A mhryder i, os ennilla Owen Smith, yw y bydd y math stunted yma o Gymreictod yn dod eto i’r brig.
Who is it that is supposed to articulate the longings and aspirations of the people more than the preacher?
Rhywsut wedi ffeindio fy hun yn darllen araith olaf Martin Luther King. Heriol. Doniol. Ysbrydoledig.
Da ar ddiwrnod fel heddiw, a lled berthnasol hefyd gan fod cymaint o’r sgwrs o gwmpas y Refferendwm wedi bod ynglŷn a thrin pobl gwahanol i ni o fewn cymdeithas. Lliw, cefndir diwylliannol, cefndir economaidd, iaith, crefydd ayyb…
Dyma rai o fy hoff rannau:
“It’s a marvelous picture. Who is it that is supposed to articulate the longings and aspirations of the people more than the preacher? Somehow the preacher must have a kind of fire shut up in his bones. And whenever injustice is around he tell it. Somehow the preacher must be an Amos, and saith, “When God speaks who can but prophesy?” Again with Amos, “Let justice roll down like waters and righteousness like a mighty stream.” Somehow the preacher must say with Jesus, “The Spirit of the Lord is upon me, because he hath anointed me,” and he’s anointed me to deal with the problems of the poor.””
“We don’t have to argue with anybody. We don’t have to curse and go around acting bad with our words. We don’t need any bricks and bottles. We don’t need any Molotov cocktails. We just need to go around to these stores, and to these massive industries in our country, and say, “God sent us by here, to say to you that you’re not treating his children right.”
“Like anybody, I would like to live a long life. Longevity has its place. But I’m not concerned about that now. I just want to do God’s will. And He’s allowed me to go up to the mountain. And I’ve looked over. And I’ve seen the Promised Land. I may not get there with you. But I want you to know tonight, that we, as a people, will get to the promised land!
And so I’m happy, tonight.
I’m not worried about anything.
I’m not fearing any man!
Mine eyes have seen the glory of the coming of the Lord!!”
Grieving for a Wales in Europe
Just a short English post to try an explain why many Welsh Christians were disappointed by the vote from an identity/cultural perspective. (There are other reasons also, but I’ll stick here to the identity/cultural reasons).
I have a deep heart, not out of grief for the EU (as an institution I never felt much love for it), but mainly because of the resurgence of British Nationalism. That cultural-politico phenomenon that colonized much of the world starting with the “first and last colony”, Wales. I hold no grudge, but I did when I was younger, I must confess. Now I just feel a longing to know, as Nina Simone sang, “how it would feel to be free”.
Many of us liked the idea of ‘Wales in Europe’ because there we found nations who shared a similar story to ours, small nations, colonized nations, post-colonial nations, nations with minority languages, nations where it was normal to speak two or more languages (England really are the exception here). Back in the UK the relationship was, as Facebook would say, “complicated”!
One possible positive outcome out of all this from a nationhood perspective is that a healthy English nationalism would now flourish. This being very different to the imperialistic British Nationalism of old. My only fear on that front is what R. Tudur Jones said after the passing of Churchill: “For him England wasn’t England without her Empire. He delighted in her empire, her kingdom, her dominion. He took enjoyment in mispronouncing foreign names. English was the only language worth taking notice of.” Unfortunately the British/English nationalism represented by UKIP, and to a lesser extent Gove and Boris Johnson, harks back somewhat to that delusion of grandeur. I hope those who are trying to forge a new non-colonial, non-imperialistic and multicultural English nationalism will gain ground.
The Bible speaks of there being ‘neither Jew nor Gentile’ in the Kingdom of God. True, but the whole point there is that the Gentile didn’t have to become a Jew to be a child of God. Our cultural identities still exist, and no nation should assume or aspire for dominion over another. We didn’t see the EU as having dominion over us, we saw it as a’n extended family we were part of. Now we’re back home having only big brother to play with, with ties with our cousins (we actually had a lot in common with) just been made complicated.
I hope this helps.
Pleidlais dros AROS yn bleidlais sy’n gwrthod tywyllwch ac ofn
Ar hyn o bryd dwi’n teimlo ein bod ni’n mynd trwy gyfnod anodd a thywyll fel gwlad. Ers rhai blynyddoedd bellach mae rhai pobl wedi trio rhoi y bai am rai o broblemau’r wlad ar bobl eraill. Dydy hyn yn ddim byd newydd – dyma wnaeth Hitler yn yr Almaen – ceisio rhoi’r bai am broblemau’r wlad honno ar yr Iddewon, ar y Sipsiwn ac yn y blaen.
Wrth i rywun golli rhywbeth sy’n annwyl iddyn nhw, neu bod y byd yn newid yn gynt nag y maen nhw’n gallu dal i fyny gyda fe, yr ymateb dynol yw beio yr “arall”. Y naratif sydd wedi datblygu yn y wlad yma dros y blynyddoedd diwethaf yw fod modd deillio holl broblemau y wlad yma i nhw… y bobl o dramor sydd wedi symud yma.
Dyma’r naratif, dyma’r stori sydd wedi dod i ddominyddu’r drafodaeth yn arwain i fyny at y Refferedwm i adael neu aros yn Ewrop ddydd Iau. Mae wedi creu teimlad o densiwn, o ofn, o garfanu. Ac mae pobol – o bob ochr i’r ddadl – yn ofn y dyfodol. A dydy pobl sy’n byw mewn ofn ddim wastad yn gwneud y penderfyniadau mwyaf synhwyrol a mwyaf doeth.
Fe ddaeth y cyfan i’w ben llanw trist ddydd Iau wrth i’r aelod seneddol Jo Cox gael ei llofruddio. Mae’n debyg fod y troseddwr yn dioddef o salwch meddwl ond mae rhaid gofyn cwestiynau ynglŷn a beth wnaeth yrru’r dyn sâl yma i gyflawni y weithred ofnadwy yma. Nid Mwslim oedd y dyn yma, nid rhywun oedd wedi symud yma o Syria – ond dyn gwyn, oedd wedi ei eni a’i fagu ym Lloegr. Dyn sâl ie, ond dyn sâl oedd wedi llyncu’r naratif fod rhaid gwneud rhywbeth eithafol er mwyn rhoi Prydain yn gyntaf.
Mae rhai gwleidyddion, a rhai papurau newydd wedi creu hinsawdd yn ein gwlad lle roedd rhywbeth trasig fel yna yn bownd o ddigwydd. Mae yna dywyllwch, mae yna ofn o’n cwmpas ni heddiw.
Os dreuliwch chi ychydig amser yn darllen Genesis fe welwch chi fod Jacob wedi byw trwy gyfnod tebyg. Cyfnod lle roedd pobl, brodyr hyd yn oed, yn codi yn erbyn eu gilydd. Cyfnod lle roedd merched yn cael eu cam-drin. Pobl yn mynnu cyfiawnder, a hynny’n mynd rhy bell a’r cyfiawnder yn troi’n ddial. Arweinwyr yn twyllo eu gilydd. Yn twyllo eu teuluoedd a’u pobl eu hunain hyd yn oed.
Mae hanes yn mynd yn ei flaen ond mae natur dyn a’i allu cynhenid i wneud smonach o bethau heb newid rhyw lawer.
Yng nghanol yr hanes rhyfeddol yma mae Jacob yn dod wyneb yn wyneb gyda Duw. Mae sôn ei fod e wedi bod yn reslo gyda Duw. Pwy sydd heb fod yn reslo gyda Duw yn wyneb y pethau anodd yma sy’n dod ar ein traws ni? Pwy na fuodd yn reslo gyda Duw ar ôl clywed y newyddion trasig am lofruddiaeth Jo Cox?
Wedyn dro arall mae Jacob yn cyfarfod Duw mewn breuddwyd. Ac mae Duw yn siarad gyda Jacob ac yn dweud:
“Dw i eisiau i ti wybod y bydda i gyda ti.
Bydda i’n dy amddiffyn di ble bynnag ei di….
Wna i ddim dy adael di.
Bydda i’n gwneud beth dw i wedi ei addo i ti.”
Gen. 28:15
Mi oedd Jacob wedi bod trwy lot, mi oedd cenhedlaeth Jacob wedi bod trwy lot. Rydym ni heddiw, ar lefel bersonol, ar lefel deuluol falle, yn sicr ar lefel cenedlaethol yn mynd trwy bethau mawr ar hyn o bryd. Mae’r tir oddi tanom ni yn ysgwyd. Falle ein bod ni’n ofn. Falle ein bod ni’n teimlo fod y tywyllwch yn ennill.
Ar adegau o greisis personol, neu greisis cenedlaethol mae’n bwysig ein bod ni fel Cristnogion yn cofio fod Iesu wedi ennill y dydd. Adnod wnaeth fy nharo i nos Iau ar ôl clywed am y newyddion trist am lofruddiaeth Jo Cox yr aelod seneddol oedd Ioan 1:5 –
“Y mae’r goleuni yn llewyrchu yn y tywyllwch,
ac nid yw’r tywyllwch wedi ei drechu ef.”
Y goleuni mae’r adnod yma yn siarad amdano yw Iesu Grist ei hun. Ac mae’n bwysig i ni gofio, pan mae’n ymddangos fel bod y tywyllwch yn ennill fod Iesu yn barod wedi concro y tywyllwch.
Sut y gall Gristnogion fod yn bobl y goleuni dros y dyddiau nesaf? Dwi’n barod wedi sôn am y modd mae negyddiaeth ac ofn wedi dod i ddominyddu’r drafodaeth o amgylch y Refferendwm. Mae’n bwysig, ar adegau o bwysigrwydd cenedlaethol, fod pobl Iesu Grist yn dod a goleuni mewn i sefyllfaoedd anodd.
Dwi yn ddisgynnydd i fewnfudwyr, pobl symudodd yma o wlad arall. Roedd fy nheulu yn Gristnogion, yn Brotestaniaid oedd yn byw yn Ffrainc yn ystod cyfnod lle roedden nhw’n cael eu herlid am beth roedden nhw’n credu. Fe gafodd miloedd ohonyn nhw eu lladd yn 1572 yn ystod yr hyn sy’n cael ei gofio fel y St. Bartholomew’s Day Massacre. Er mwyn gwarchod eu deulu fe wnaeth fy hen hen hen hen hen hen hen hen hen hen (h.y. x10) daid ddianc gyda’i deulu i Lundain – jest fel mae pobol eisiau ffoi yma o Syria heddiw. Ar ôl cyrraedd Llundain fe ffeindiodd fy nheulu groeso a cartref yma.
Ganrifoedd wedyn dyma fi, disgynnydd y mewnfudwyr wedi ffeindio fy hun yn Weinidog mewn capeli Cymraeg yn Sir Gaernarfon!
Fy her i wrth i ni feddwl am y refferendwm ddydd Iau yw hyn: sut groeso fyddai fy nheulu yn ffoi o wlad dramor yn cael yn y wlad yma heddiw? Ydyn ni’n wlad sydd jest yn gofalu am ein buddiannau ein hunain? Mae rhywun yn clywed ymadroddion fel: “Charity starts at home” ac “Put Britain First” Ond wedyn mae arweiniad y Beibl yn dweud pethau fel: “Paid cam-drin mewnfudwyr. Cofiwch mai mewnfudwyr oeddech chi eich hunain yn yr Aifft.” Exodus 22:21. Ac “Dylech chi drin pobl eraill fel byddech chi’n hoffi iddyn nhw’ch trin chi.” Luc 6:31
Pan mae’r byd yn ysgwyd, a tywyllwch i weld yn ennill y dydd. Mae rhaid i ni gadw ein llygaid ar fuddugoliaeth Iesu. Un o fy hoff ganeuon i yw Sunday Bloody Sunday gan U2. Can sy’n adrodd hanes trist cyflafan Bloody Sunday yn Derry yn 1972 gan gafodd 14 o bobl heb arfau eu lladd gan y fyddin Brydeinig. Mae cytgan olaf y gân yn dweud:
The real battle just begun
To claim the victory Jesus won
Pan mae casineb a tywyllwch ar gynnydd, yn Derry ar Bloody Sunday, yn nyddiau Abraham, ar strydoedd Swydd Efrog pan lofruddwyd Jo Cox, yn nyddiau Jacob, yn y refferendwm wrth i rai feio’r gwanaf, yn nyddiau Herod, yn ein dyddiau ni. Fel pobol Iesu – fe ddywedwn ni gyda un llais:
“Y mae’r goleuni yn llewyrchu yn y tywyllwch,
ac nid yw’r tywyllwch wedi ei drechu ef.”
Saunders, Ewrop a’r Refferendwm
Cyhoeddwyd yr erthygl yma yn wreiddiol yn rhifyn Mai/Mehefin 2016 o Cristion. Cliciwch yma i danysgrifio.
Wrth i mi ysgrifennu’r geiriau yma mae sôn bod UKIP yn debygol o ennill ambell sedd yn Etholiadau Cymru a bod canran nid ansylweddol o Gymry yn bwriadu pleidleisio i adael yr Undeb Ewropeaidd fis Mehefin. Ag adleisio geiriau Saunders Lewis yn y Llenor yn 1927: ‘Ofn sydd arnaf wybod pa mor anewropeaidd y gall hyd yn oed arweinwyr meddwl Cymru heddiw fod.’
I Saunders nid oedd ‘Cymru’n bod namyn fel rhan o Ewrop’. Mae tuedd ynom i ddiffinio pwy ydym ni mewn perthynas ag eraill. Yn anffodus fel Cymry y duedd yw diffinio ein hunain mewn cyferbyniad â ‘nhw’ y “Saeson”. Y syniad goleuedig am Ewrop yw ei fod yn ein rhyddhau i ddiffinio ein hunain fel ein bod yn rhan o rywbeth yn hytrach nag yn bobol sydd ddim yn rhywbeth. Llawer gwell yw dweud ein bod ni’n Gymry yn Ewrop nag ein bod ni’n Gymry nid yn Saeson.
Mae’r syniad o undod organig drwy Ewrop yn eithriadol o bwysig i’n hunaniaeth ni fel Cymry sy’n arddel ffydd yng Nghrist. Cyn twf gwladwriaethau modern, yr hyn oedd yn diffinio Ewrop ac yn pennu ei ffiniau oedd terfynau Gwledydd Cred (Christendom). Yn 1964 dywedodd D. Myrddin Lloyd yn ei ysgrif ‘Cymru a Ewrop’ yn Efrydiau Athronyddol mai llwyddiant Islam a barodd i derfynau Gwledydd Cred syrthio’n daclus gyda ffiniau daearyddol cyfandir Ewrop yn y diwedd. Mae’n eironig braidd fod polemig gwrth-Foslemaidd yn ganolog bellach i naratif y rhai sydd eisiau chwalu’r freuddwyd Ewropeaidd.
Er i ni ymfalchïo yn ein treftadaeth Gristnogol Gymraeg, boed yn ei wedd Geltaidd Gatholig neu Brotestannaidd Anghydffurfiol, ni allwn wadu nad ydym yn perthyn i draddodiad mwy sy’n sylfaenol Ewropeaidd. Er y byddai Saunders Lewis, efallai, yn dadlau mai dim ond y Catholigion all hawlio’r fantell Ewropeaidd, gallaf dystio nad oedd llawer o bellter rhwng pulpud Protestannaidd fy mhlentyndod a drws Eglwys Wittenberg neu ddinas Genefa. Fel Cristnogion Cymraeg rydym yn ymwybodol iawn ein bod ni’n rhan o deulu Ewrop.
Efallai nad ydym wedi rhoi sylw teg i’r Pêr Ganiedydd fel un o’n Hewropeaid enwocaf. Yn ei waith Pantheologia, Neu Hanes Holl Grefyddau’r Byd mae Pantycelyn yn hiraethu am weld ei gyd-Gymry yn dod yn fwyfwy ymwybodol eu bod yn rhan o rywbeth mwy. Dywedodd D. Myrddin Lloyd amdano:
“Gwelai berygl crefyddol mawr yn yr agwedd meddwl hon, sef temtasiwn i weld ein ffurfiau crefyddol ni fel rhan o drefn natur, ac fe’n rhybuddia hefyd mai dinasyddion gwael a wnawn heb y weledigaeth ehangach o Ewrop a’r byd . . . ofnai’n fawr yr hunan-fodlonrwydd a darddai o wrthod cymryd o ddifri y byd y tu allan i Brydain, a chwilio am y norm yn unig o’i mewn.”
Yn ôl D. Myrddin Lloyd ‘proffwyd mawr Ewropeaeth fodern’ oedd neb llai nag Emrys ap Iwan: ‘Y mae’n werth, meddai, i Gymro fynd i Ffrainc pe na bai’n unig er mwyn ei gael ei hun mewn gwlad lle nad yw “I say” y Sais ddim yn hollol gyfystyr â “Fel hyn y dywed yr Arglwydd”’. Y mae gennym fel Cristnogion yng Nghymru draddodiad cryf felly o weld ein hunain fel cenedl ie, ond cenedl sy’n perthyn i deulu ehangach o genhedloedd na dim ond y genedl drws nesaf.
O ddychwelyd at yr arch-Ewropead ei hun, Saunders Lewis, gallwn fel Cristnogion werthfawrogi’r grymoedd ideolegol sydd ar waith yn y naratif cyfoes ynglŷn â chenhedloedd a sofraniaeth. Yn un o ddogfennau sylfaen Plaid Cymru yn 1926, Egwyddorion Cenedlaetholdeb, esboniodd Saunders mai cenedlaetholdeb oedd y broblem! Fel y mae sawl Cristion, o Saunders i R. Tudur Jones i Rowan Williams, wedi ceisio dangos, y mae sawl math o genedlaetholdeb ar gael yn archfarchnad yr ideolegau. Ceir y math sinistr mewnblyg sy’n dangos ei hun, ar y gorau, yng ngwleidyddiaeth rad a thrahaus Nigel Farage, ac ar y gwaethaf, ym mhenllanw hyll y Drydedd Reich. Ond y mae yna genedlaetholdeb arall hefyd, y math o genedlaetholdeb sy’n ddigon hunan-hyderus i fod yn gwbl gyfforddus wrth ei weld ei hun yn rhan o deulu’r cenhedloedd, yn rhan o Ewrop.
Ond tybed oes angen i ni wahaniaethu rhwng hen wareiddiad Ewrop a’r Undeb Ewropeaidd fel sefydliad modern? Ydy hi’n bosib talu gwrogaeth i’r naill a gobeithio am ddiwedd y llall? Tybed beth fyddai gan Saunders, y rhyddewyllysiwr gwrth-wladwriaethol, i’w ddweud am y lefiathan biwrocrataidd ag ydyw’r Undeb Ewropeaidd? Fe wyddom mai ei ddelfryd economaidd ef, pa mor naïf bynnag ydoedd, oedd gweld Cymru’n troi cefn ar ei diwydiannau a chanolbwyntio ar amaethu. Ag ystyried mai’r Undeb Ewropeaidd, i raddau helaeth, sy’n dal y Gymru amaethyddol rhag syrthio i ddinistr llwyr, efallai fod hynny’n awgrymu sut y byddai’n pleidleisio? Ond wedyn, wn i ddim a fyddai ystyriaethau mor faterol ac ymarferol â hynny yn llywio ei farn!
I orffen ar nodyn ysgafn, efallai y cawn ddymuno’n dda i’r Cymry hynny fydd yn dilyn galwad Emrys ap Iwan i fynd i Ffrainc i brofi Ewrop yr haf yma. Yn benodol profi Pencampwriaeth Bêl-droed Ewrop gyda Chymru wedi llwyddo i gyrraedd y gystadleuaeth am y tro cyntaf ers 1976. Fel mae’n digwydd, mae Cymru’n chwarae yn erbyn Lloegr yn y gystadleuaeth wythnos yn unig cyn y Refferendwm ar Ewrop – eironi dramatig y byddai Saunders y dramodydd mae’n siŵr yn falch ohono.
Newid yn bosib – cofio 1992
Mam, fi, Elain a Cynan yn 1990. Cymru wedi cymryd sawl cam ymlaen a sawl cam yn ôl ers hynny!
Un o’r atgofion gwleidyddol cyntaf sydd gen i oedd Cynog Dafis yn ennill Ceredigion i Blaid Cymru am y tro cyntaf yn 1992. Roeddwn i’n chwe mlwydd oed. Dwi’n cofio’r poster yn iawn – papur gwyrdd, a llun o Cynog mewn grayscale arno.
Y tro hwnnw daeth Plaid Cymru o fod yn bedwerydd yn 1987 i ennill yn 1992. Swing o 15%, a chodi nifer y pleidleisiau dderbyniodd y Blaid o dros wyth mil.
O’r foment yna ymlaen a thrwy’r rhan fwyaf o fy mhlentyndod roeddwn yn credu fod newid gwleidyddol yn bosib. Llafur yn rhoi crasfa i’r Ceidwadwyr yn 1997 a Phlaid Cymru yn cynyddu eu mwyafrif yn eu seddi nhw. Ennill Refferendwm Datganoli yr un flwyddyn. Ac yna chwyldro 1999 pan heriwyd hegemoni Llafur yng Nghymru am y tro cyntaf ers degawdau wrth i Blaid Cymru ennill seddi fel Rhondda ac Islwyn.
Ond, a bod yn onest, ers troad y mileniwm mae’r cyffro a’r teimlad fod newid yn bosib oedd i’w brofi trwy’r 90au wedi pylu rhywfaint. Ond mae edrych yn ôl ar fy atgof gwleidyddol cyntaf o 1992, yn chwe mlwydd oed, yn fy atgoffa fod newid yn bosib, a fod newid yn llesol i bob gwlad ddemocrataidd.
Llyfr y Dechreuadau – Rhan 6
Dros y misoedd nesaf yng Nghaersalem bydda i’n pregethu trwy Lyfr Genesis yn y Beibl. Dwi’n gobeithio (os bydd amser yn caniatau) sgwennu blog i fynd gyda pob pregeth. Dyma’r drydedd rhan. Dyma oedd dyma oedd y rhan gyntaf, (Y Cread)dyma oedd yr ail ran (Y Cwymp), dyma oedd y drydedd rhan (Noa), dyma oedd y pedwerydd rhan (Tŵr Babel) a dyma oedd y pumed rhan (Abraham – Rhan 1).
Tro diwethaf fe wnaethom ni ddechrau edrych ar hanes Abraham. Fe welsom fod Duw wedi rhoi pwrpas a galwad ar fywyd Abraham, a bod yr un Duw yn rhoi pwrpas a galwad ar fywyd pob un o’i blant heddiw.
Ymrwymiad Duw i Abram
Er fod Abram wedi credu yn yr Arglwydd a fod ganddo fe berthynas gyda Duw – mae’r bywyd wedyn o ddilyn yr Arglwydd yn fwy o broses, fel mae hanes Abraham yn dangos. Mae Duw wedi addo i Abram fod yna genedl fawr mynd i ddod allan ohono. Ond mae e a Sara yn edrych ar y sefyllfa, gweld eu hunain yn hen iawn ac felly yn annhebygol a allu cael plant ac yn penderfynu cymryd pethau mewn i’w dwylo eu hunain.
Mae’r cyfan yn mynd yn flêr iawn oherwydd fod Abram yn cysgu gyda Hagar, morwyn Sara ei wraig ac yn cael mab – Ishmael. Roedd Abram a Sara yn meddwl fod hwn yn gynllun da er mwyn cael etifedd er mwyn cyflawni galwad Duw iddyn nhw dyfu’n genedl fawr. Ond nid dyma oedd cynllun Duw.
Ydym ni weithiau yn cymryd pethau mewn i’n dwylo ein hunain yn lle disgwyl wrth Dduw?
Dwi am i ni oedi dros hyn am funud a holi os ydym ni weithiau yn syrthio i’r run trap ac Abraham a Sara. Ydy ni’n meddwl ein bod ni’n gwybod yn well ‘na Duw? Neu o leiaf, ydym ni’n llawn bwriadau da yn mynd a’n pen mewn i sefyllfa neu benderfyniad mawr mewn bywyd yn lle aros a disgwyl wrth yr Arglwydd? Dwi’n cofio darllen am Ruth Graham (gwraig Billy Graham), ddywedodd unwaith:
“I’m glad God doesn’t answer every prayer or I would have married the wrong man several times!”
Mae angen i ni ddysgu oedi yn ein bywyd a’n penderfyniadau personol i wahaniaethu rhwng ein syniadau a’n cynlluniau ni a beth yw cynllun gwell Duw i ni.
Arwydd o’r ymrwymiad
Mae’n amlwg fod Abram a Sara yn stryglo i drystio cynllun Duw. Mae’n nhw’n credu yn Nuw, mae ganddyn nhw berthynas efo Duw, ond byddwch chi’n gwybod fod hi ddim wastad yn hawdd trystio cynllun Duw. Dwi’n berson sy’n mynd i boeni am bethau, dwi’n reddfol eisiau trwsio pethau, pobol, perthnasau – felly dwi’n gallu cyd-ymdeimlo gyda Abram a Sara. Dwi angen cofio weithiau fod angen i fi adael fynd er mwyn i Dduw symud.
Ac felly mae Duw yn gwneud ymrwymiad gyda Abraham. Genesis 17:
1Pan oedd Abram yn 99 mlwydd oed, dyma’r ARGLWYDD yn ymddangos iddo, ac yn dweud, “Fi ydy’r Duw sy’n rheoli popeth. Dw i am i ti fyw mewn perthynas â mi, a gwneud beth dw i eisiau. 2Bydda i’n gwneud ymrwymiad rhyngon ni’n dau, ac yn rhoi llawer iawn o ddisgynyddion i ti.”
3Dyma Abram yn mynd ar ei wyneb ar lawr. Ac meddai Duw wrtho, 4“Dyma’r ymrwymiad dw i’n ei wneud i ti: byddi’n dad i lawer iawn o bobloedd gwahanol.
Ac fel arwydd o’r ymrwymiad yna mae Duw yn rhoi enw newydd iddo fe. Mae ei enw’n newid i Abram i Abraham! (Why reinvent the wheel?) Ac mae hynny yn bwysig – mae’n dangos fod dod i berthynas efo Duw yn rhoi hunaniaeth newydd i ni. Falle fod cymdeithas eisiau rhoi label negyddol arnoch chi.
Past it.
Wedi methu’r arholiad yna.
Ddim wedi cael y dyrchafiad yna.
Yn well na’r person yna, ond ddim cystal a’r person nesa.
Damaged goods.
Dyna’r math o labeli o hunaniaeth falle mae cymdeithas yn rhoi i bobl. A dydy’r eglwys, yn draddodiadol, ddim wedi bod llawer gwell. Mae gyda ni’r hen syniad Cymreig fod eich hunaniaeth a’ch gobaith chi wedi ei glymu yn beth chi’n gwneud yn hytrach ‘na beth mae Duw wedi gwneud drosoch chi. Byw bywyd da yn y gobaith, yn y diwedd fydd e’n ddigon da. Ond does dim sicrwydd mewn hunaniaeth felly, dim ond rhyw ‘hope for the best a hold tight’.
Ond wedyn ar y pegwn arall mae’r eglwys wedi dysgu’n gywir fod pobol yn bechaduriaid – ond wedyn yn cadw pobol yn y fan yna – ‘pechadur wyt ti a pechadur fyddi di’. Holl bwynt sylwi ein bod ni’n bechaduriaid yw derbyn maddeuant er mwyn cyfnewid yr hunaniaeth o fod yn bechadur am hunaniaeth newydd o fod yn blentyn i Dduw.
Fe wnaeth Duw ymrwymiad gyda Abraham ac fe gafodd enw a hunaniaeth newydd. Mae yr un Duw wedi gwneud ymrwymiad gyda pob un ohono ni trwy Iesu. Heddiw mae eisiau i ni dderbyn yr enw a’r hunaniaeth newydd hwnnw. Does dim rhaid i ni weithio am yr hunaniaeth hwnnw – mae Duw yn ei roi fel rhodd.
Does dim rhaid i ni fynd yn styc yn y gêr cyntaf a meddwl amdanon ni ein hunan fel pechadur am byth. Mae modd derbyn maddeuant pechodau a dod yn rhydd o’n hen hunaniaeth a derbyn yr hunaniaeth newydd o fod yn blentyn i Dduw sydd wedi derbyn bywyd newydd trwy Ras.
Ydym ni, fel Abraham, yn barod i ildio a camu mewn i’r hunaniaeth newydd mae Duw wedi ennill i ni?
Llyfr y Dechreuadau – Rhan 5
Dros y misoedd nesaf yng Nghaersalem bydda i’n pregethu trwy Lyfr Genesis yn y Beibl. Dwi’n gobeithio (os bydd amser yn caniatau) sgwennu blog i fynd gyda pob pregeth. Dyma’r drydedd rhan. Dyma oedd dyma oedd y rhan gyntaf, (Y Cread)dyma oedd yr ail ran (Y Cwymp), dyma oedd y drydedd rhan (Noa) a dyma oedd y pedwerydd rhan (Tŵr Babel).
Trwy Abram mae Duw yn parhau gyda’i gynllun mawr i achub y byd a sicrhau yn y diwedd fod ei newyddion da nid yn newyddion da i un bobl yn unig i’r holl genhedloedd – ac yn newyddion da i ni.
Mae yna sawl pennod yn Genesis yn sôn am hanes Abraham. Y rhannau dwi am i ni feddwl drostyn nhw heddiw yw Genesis 12:1-3 a 15:1-6. Y darn lle mae Duw yn dangos y cynllun sydd ganddo i’r byd trwy Abraham ac yna’r darn lle mae Duw yn dangos/herio Abraham i gredu a trystio yn Nuw a’i gynllun.
1Dyma’r ARGLWYDD yn dweud wrth Abram, “Dw i am i ti adael dy wlad, dy bobl a dy deulu, a mynd i ble dw i’n ei ddangos i ti. 2Bydda i’n dy wneud di yn genedl fawr, ac yn dy fendithio di, a byddi’n enwog. Dw i eisiau i ti fod yn fendith i eraill. 3Bydda i’n bendithio’r rhai sy’n dy fendithio di ac yn melltithio unrhyw un sy’n dy fychanu di. A bydd pobloedd y byd i gyd yn cael eu bendithio trwot ti.”
Yn y tair adnod yma mae gyda ni grynhoad o gynllun Duw yn y byd, cynllun Duw i Abraham yn y byd, a cynllun Duw i’r eglwys heddiw (ni!) yn y byd. Dyma yw y newyddion da – fod Duw yn dod i fendithio’r cenhedloedd.
Dyma sut mae Paul yn esbonio yr efengyl i’r Galatiaid 3:7-8:
7 Felly, y rhai sy’n credu sy’n blant go iawn i Abraham! 8 Ac roedd yr ysgrifau sanctaidd wedi dweud ymlaen llaw fod Duw’n mynd i ddod â phobl sydd ddim yn Iddewon i berthynas iawn ag e’i hun, drwy iddyn nhw gredu ynddo. Rhannodd Duw y newyddion da hwnnw gydag Abraham ymhell bell yn ôl: “Bydd gwledydd y byd i gyd yn cael eu bendithio trwot ti.”
Pwy mae Duw yn dewis i ddod a’r newyddion da?
Dwi’n credu’n gryf fod synnwyr digrifwch gan Dduw. Mae’n dangos hynny wrth ddewis a galw Abraham a Sarai. Gyda’r greadigaeth mewn llanast – pwy mae Duw yn ei ddewis i ddod a bendith i’r cenhedloedd? Par oedrannus di-blant sydd, yn ôl y byd, a’u dyddiau gorau tu ôl iddyn nhw.
“What can God do next? Something only God could have thought of. God sees and elderly, childless couple in the land of Babel itself and decides to make them the launch pad of his whole mission of cosmic redemption. One can almost hear the sharp intake of breath among the angels when the astonishing plan was revealed.” [Chris Wright]
Felly cyn mynd ymlaen – beth yw arwyddocâd a’r application i ni fod Duw wedi dewis Abraham a Sarai?
Does dim rhaid bod yn ddyn gwyn ifanc, gyda gradd dda, gyda 2.4 o blant, i gael eich galw a chael eich defnyddio gan Dduw i ddod a bendith i’r byd. Mae syniad Duw ynglŷn a phwy sy’n qualified i fod yn rhan o’i gynllun yn wahanol i syniad y byd. I ddweud y gwir dydy qualifications ddim yn dod mewn i’r darlun o gwbwl. Beth sy’n allweddol yw galwad.
Oherwydd fel mae’r ystrydeb yn dweud: “God doesn’t call the qualified! He qualifies the called!”
Ac os ydych chi’n adnabod Iesu – mae Duw wedi eich galw chi.
Dydy Duw ddim jest wedi eich achub chi rhag eich pechodau – mae e wedi eich achub chi i rhywbeth mwy. I chwarae eich rhan yn ei gynllun mawr i ddod a bendith i’r byd. Am llawer rhy hir mae’r eglwys yn y gorllewin, yng Nghymru, wedi llyncu’r celwydd mae dim ond dynion ifanc sy’n hoffi darllen am y Piwritaniaid sy’n derbyn galwad.
Mae yr alwad mae Duw yn rhoi i Abraham a Sarai – yn alwad i holl blant Abraham sy’n cynnwys pawb sy’n adnabod Iesu.
Felly beth oedd galwad Duw i Abraham?
1Dyma’r ARGLWYDD yn dweud wrth Abram, “Dw i am i ti adael dy wlad, dy bobl a dy deulu, a mynd i ble dw i’n ei ddangos i ti.
I ddechrau, mae’n amlwg fod elfen o drystio ac hefyd aberth yn rhan o ddilyn galwad Duw. Mae’n beth mawr i adael eich gwlad, pobl a teulu – gadael y pethau sy’n aml yn rhoi diogelwch a sicrwydd i ni. I rai Cristnogion mae’r alwad yma yn llythrennol. Mae llawer o wledydd sydd a Eglwys Iesu Grist yn tyfu gyflymaf fel Corea a China wedi derbyn y newyddion da i ddechrau achos fod yna Gymry wedi dilyn galwad Duw a gadael eu gwlad, pobl a’u teulu.
Mae’r egwyddor yn berthnasol i bawb dwi’n meddwl – sef fod angen i ni fod yn agored i Dduw alw ni allan o’n comfort zone, ein galw i fyw bywyd aberthol er mwyn i bobl eraill, trwyddo ni, brofi bendith Duw.
2Bydda i’n dy wneud di yn genedl fawr, ac yn dy fendithio di, a byddi’n enwog. Dw i eisiau i ti fod yn fendith i eraill.
Mae’n mynd mlaen i ddweud wrth Abraham allan ohono fe y bydd yna genedl fawr enwog. Mae’n hawdd cam-ddehongli hyn, ac mae llawer o bobl wedi. Y math o bobl oedd yn disgwyl i Iesu ddod ar geffyl nid ebol asyn hefyd yn dehongli cenedl fawr ac enwog fel mawr ac enwog mewn termau cyfoeth materol a grym milwrol.
Ond mae mawr ac enwog yn nhermau Duw yn wahanol i mawr ac enwog yn nhermau y byd. Y ffordd fod yn fawr ac enwog yn Nheyrnas Dduw yw nid i lordio hi dros bobl ac nid gwneud enw i chi eich hun – ond drwy wneud yn union beth mae ail hanner yr adnod yn dweud:
“…bod yn fendith i eraill.”
Ac yn ein dydd ni, y genedl mae Duw yn sôn amdano fan hyn yw yr eglwys, yn ôl Paul yn y Testament Newydd gwir blant Abraham heddiw yw pawb o bob cenedl sydd yn cydnabod Iesu yn Arglwydd.
3Bydda i’n bendithio’r rhai sy’n dy fendithio di ac yn melltithio unrhyw un sy’n dy fychanu di. A bydd pobloedd y byd i gyd yn cael eu bendithio trwot ti.”
Yr alwad mae Duw yn rhoi i Abraham felly yw y bydd yr holl fyd yn cael eu bendithio trwy Abraham. Trwy yr Hen Destament mae Duw yn delifro y fendith yma trwy un pobol ac un cenedl sef y Hebreaid/Iddewon. Ond doedd e byth yn fwriad gan Dduw i’r newyddion da a’r fendith yma berthyn yn unig i un pobol mewn un lle.
Er fod y fendith yn dod trwy un genedl, roedd yn fendith i’r holl fyd a pob cenedl.
Felly os mai ni, pobl o bob cenedl sy’n adnabod Iesu, yw plant Abraham heddiw mae’r alwad yma i Abraham yn alwad i ni.
Ni yw gobaith y byd.
Ni sy’n dweud posib, pan mae’r byd yn dweud amhosib.
Ni sy’n derbyn pobl, pan mae cymdeithas yn gwrthod pobol.
Ni sy’n maddau, pan mae’r byd yn dweud anfaddeuol.
Ni sy’n gweld y gorau ym mhobol pan mae cymdeithas yn gweld y gwaethaf ym mhobol.
Beth oedd yr allwedd i Abraham ddilyn yr alwad yma?
Roedd yr alwad yma roddodd Duw i Abraham yn tall order ag ystyried ei sefyllfa fe a Sara. Sut gallai cwpwl oedrannus heb blant eni cenedl fawr? Mae’r ateb yn weddol syml – trwy ffydd!
A dyma’r ARGLWYDD yn mynd ag Abram allan, a dweud wrtho, “Edrych i fyny i’r awyr. Cyfra faint o sêr sydd yna, os fedri di! Fel yna fydd dy ddisgynyddion di — yn gwbl amhosib i’w cyfri.” Credodd Abram yr ARGLWYDD, a chafodd ei dderbyn i berthynas iawn gydag e. [Genesis 15:5-6]
Er mwyn derbyn, prosesu a dilyn galwad Duw roedd rhaid i Abraham a Sara gredu a trystio Duw. Roedd y dystiolaeth fydol yn awgrymu’r gwrthwyneb – roedd yr ods yn eu herbyn – felly yr unig ffordd ymlaen oedd trwy ffydd a trystio yn Nuw.
Ac rydym ni’n byw mewn byd pesimistiaid a’r pesimistiaeth yna wedi llithro mewn i’r eglwys – yn arbennig i eglwysi Cymraeg. Ond, gaw ni freuddwydio efo Abraham a Sara? Gaw ni gredu a trystio yn Nuw fel Abraham a Sara? A chredu nid yn unig fod Duw yn dymuno bendith i ni – ond fod Duw yn dymuno defnyddio ni i ddod a bendith i’r byd?
Llyfr y Dechreuadau – Rhan 4
Dros y misoedd nesaf yng Nghaersalem bydda i’n pregethu trwy Lyfr Genesis yn y Beibl. Dwi’n gobeithio (os bydd amser yn caniatau) sgwennu blog i fynd gyda pob pregeth. Dyma’r drydedd rhan. Dyma oedd dyma oedd y rhan gyntaf, (Y Cread)dyma oedd yr ail ran (Y Cwymp) a dyma oedd y drydedd rhan (Noa).
Tŵr Babel
Heddiw rydym ni’n troi ein sylw at ran rhyfedd o lyfr Genesis. Rhan y gallen ni’n hawdd neidio drosto – ond rhan dwi’n meddwl sy’n arbennig o berthnasol i ni. Ni’n bobl mewn tre fach, ar gyrion gwlad fach, sydd ar gyrion ynys fach, sydd ar gyrion Ewrop. Rydym ni’n siarad hen hen iaith sydd bellach yn iaith leiafrifol yn ein gwlad ein hunain. Yng ngeiriau TH Parry Williams:
Beth yw’r ots gennyf i am Gymru? Damwain a hap
Yw fy mod yn ei libart yn byw. Nid yw hon ar fap
Yn ddim byd ond cilcyn o ddaear mewn cilfach gefn,
Ac yn dipyn o boendod i’r rhai sy’n credu mewn trefn.
Pam ein bod ni’n trafferthu gyda’r Gymraeg, heb sôn am fynnu addoli a cenhadu yn Gymraeg? Mae neges Genesis 11 yn arbennig o berthnasol i ni fel eglwys Gymraeg sy’n teimlo galwad i addoli Duw trwy’r iaith leiafrifol yma ac yn teimlo galwad i rannu’r newyddion da gyda’n cyd-Gymry trwy’r iaith Gymraeg.
Beth sy’n digwydd yn Genesis 11?
Mae Duw, ar ddechrau Genesis yn rhoi pwrpas anhygoel i ddyn. Sef i fod yn bartner gyda fe yn y greadigaeth yma mae Duw wedi ei greu. Mae Duw yn dweud wrth Adda ac Efa yn Genesis 1:28
A dyma Duw yn eu bendithio nhw, a dweud wrthyn nhw, “Dw i eisiau i chi gael plant, fel bod mwy a mwy ohonoch chi. Llanwch y ddaear a defnyddiwch ei photensial hi; a bod yn feistr sy’n gofalu am y pysgod sydd yn y môr, yr adar sy’n hedfan yn yr awyr, a’r holl greaduriaid sy’n byw ar y ddaear.”
Cymharwch hynny, gyda’r adroddiad rydym ni’n cael yn Genesis 11:4
“Dewch,” medden nhw, “gadewch i ni adeiladu dinas fawr i ni’n hunain, gyda thŵr uchel yn estyn i fyny i’r nefoedd. Byddwn ni’n enwog, a fydd dim rhaid i ni gael ein gwasgaru drwy’r byd i gyd.”
Mae dyn yn cael cynnig y byd, ond mae’n well ganddo adeiladu tŷ bach twt yn ei ardd gefn. Mae’n cael cynnig yr holl amrywiaeth a’r prydferthwch sydd gan greadigaeth Duw i’w gynnig. Ond mae’n well ganddo aros mewn un lle, yn siarad un iaith a gwneud enw iddo fe ei hun. Ac yn aml, mae pobl sy’n ceisio gwneud enw iddyn nhw eu hunain, mewn gwirionedd yn gwneud ffŵl ohonyn nhw eu hunain!
Ymateb Duw?
Roedd Duw yn tristau wrth weld hyn yn digwydd. I ddechrau mae’n siŵr fod Duw yn drist oherwydd diffyg ufudd-dod dyn yn llenwi’r ddaear. Ond hefyd yn drist fod dynoliaeth ddim yn byw i’r potensial roedd Duw wedi ein creu i ddechrau. Ac felly mae Duw yn camu mewn ac yn ymyrryd. Genesis 11:5-8
A dyma’r ARGLWYDD yn dod i lawr i edrych ar y ddinas a’r tŵr roedd y bobl yn eu hadeiladu. Ac meddai, “Maen nhw wedi dechrau gwneud hyn am eu bod nhw’n un bobl sy’n siarad yr un iaith. Does dim byd yn eu rhwystro nhw rhag gwneud beth bynnag maen nhw eisiau. Dewch, gadewch i ni fynd i lawr a chymysgu eu hiaith nhw, fel na fyddan nhw’n deall ei gilydd yn siarad.” Felly dyma’r ARGLWYDD yn eu gwasgaru nhw drwy’r byd i gyd, a dyma nhw’n stopio adeiladu’r ddinas.
Melltith neu fendith?
Mae llawer o lyfrau ac esboniadau yn gweld Genesis 11 fel melltith. Ond dwi’n meddwl fod llawer yn dod i’r casgliad hwnnw gan fod y rhan fwyaf o lyfrau ac esboniadau wedi eu sgwennu gan ddynion gwyn sy’n siarad Saesneg a Saesneg yn unig. I bawb arall ohonom ni sy’n byw yn y byd go-iawn lle mae pobl yn siarad sawl iaith rydym ni efallai yn gallu gwerthfawrogi bendith Genesis 11, yn hytrach na’i weld fel melltith. Dymuniad Duw oedd i ddynoliaeth ddatblygu’n wahanol wledydd a gwahanol ddiwylliannau a gwahanol ieithoedd.
Dymuniad Duw oedd gweld undod mewn amrywiaeth.
Nid undod mewn unffurfiaeth fel a welwyd yn Babel. Nid undod mewn unffurfiaeth fel a welwyd yn yr Ymerodraeth Rufeinig, fel a welwyd yn yr Ymerodraeth Brydeinig a fel sy’n cael ei orfodi gan fateroliaeth heddiw. Dymuniad Duw oedd undod mewn amrywiaeth.
A dwi’n meddwl fod hi’n arbennig o bwysig i ni Gristnogion Cymraeg glywed y neges yma.
Oherwydd fe glywch chi rai Cristnogion yn ein barnu am rannu’r eglwys, am fynnu addoli yn Gymraeg – mae rhai yn dweud y dylem ni uno gyda’n gilydd mewn eglwysi Saesneg. Fe glywch chi bobl yn ein barnu am genhadu yn Gymraeg pan fo pawb yn gallu deall Saesneg. Bydd rhai pobl yn cael anhawster deall yr alwad mae pobl fel John Robinson wedi ei gael i ddysgu Cymraeg er mwyn rhannu am Iesu gyda pobl sy’n siarad Saesneg beth bynnag.
Yr hyn sydd tu ôl yr agwedd yma yw methiant i ddeall cynllun hyfryd Duw i ni, ac i’r greadigaeth. Undod mewn amrywiaeth.
Beth mae hyn yn ei olygu i ni heddiw?
Dwi’n cofio cymryd rhan mewn ffilm i John Robinson a’i fyfyrwyr. Y cwestiwn oedden nhw’n gofyn i fi oedd: pam fod yr iaith Gymraeg yn bwysig i ti? Ac fe wawriodd arna i mae y prif reswm roedd y Gymraeg yn bwysig i mi oedd oherwydd mae dyna oedd yr iaith roeddwn i’n siarad gyda Duw trwyddo. Byddai hi yr un mor rhyfedd i fi ddechrau siarad gyda Duw yn Saesneg ag y byddai hi i fi siarad efo Menna yn Saesneg.
Mae yna rywbeth arbennig am famiaith rhywun. A’n galwad ni fel eglwys yw rhannu am Iesu ym mamiaith y bobl o’n cwmpas ni.
Yng ngoleuni hanes Tŵr Babel rydym ni’n gweld fod holl ieithoedd y byd yn rodd gan Dduw i ni eu meithrin a’u gwarchod – dyma oedd dymuniad Duw yn Genesis.
Datguddiad
Mae yna gylch anhygoel i’r Beibl – ac mae’r thema yma sydd yn Genesis am yr ieithoedd a’r cenhedloedd yn atsain yn ôl yn Datguddiad 7:9-10
Edrychais eto ac roedd tyrfa enfawr o bobl o’m blaen i — tyrfa mor aruthrol fawr, doedd dim gobaith i neb hyd yn oed ddechrau eu cyfri! Roedden nhw yn dod o bob cenedl, llwyth, hil ac iaith, ac yn sefyll o flaen yr orsedd ac o flaen yr Oen. Roedden nhw’n gwisgo mentyll gwynion, ac roedd canghennau palmwydd yn eu dwylo. Roedden nhw’n gweiddi’n uchel:
“Ein Duw sydd wedi’n hachub ni! —
yr Un sy’n eistedd ar yr orsedd,
a’r Oen!”
Mae’n amlwg felly mae nid melltith oedd Babel, ond bendith. Dyma oedd trefn Duw i’r byd – ac mae’n ddiddorol fod yr undod mewn amrywiaeth yma yn parhau i dragwyddoldeb. Wna i ddim ymddiheuro wrth obeithio a gweddïo y bydd y Gymraeg yn un o’r ieithoedd hynny fydd yn addoli Iesu pan fydd en dod yn ôl.
Mae yna ddyfyniad gwych gan y diwinydd JE Daniel sy’n dweud fel hyn.
A chredwn yn y Pentecost tragwyddol y bydd Bernard yno yn canu ei ‘Jesu, dulcis memoria’, a Luther ei ‘Ein feste Burg ist unser Gott’, a Watts ei ‘When I survey the wondrous Cross’, a Phantycelyn ei ‘Iesu, Iesu, rwyt Ti’n ddigon’, heb i Bernard anghofio ei Ladin, na Luther ei Almaeneg, na Watts ei Saesneg, na Phantycelyn ei Gymraeg, a heb i hynny rwystro mewn unrhyw fodd gynghanedd berffaith eu cyd-ddeall a’u cydganu.
Dwi’n ymwybodol fod perygl i neges fel yma gael ei gamddehongli fel rhyw alwad ‘I’r gad!’ yn nhraddodiad gorau Dafydd Iwan. Ond beth sydd yma yw galwad i ni garu cynllun a threfn Duw. Galwad i ni drysori undod mewn amrywiaeth. Ac i ni rannu am newyddion da am Iesu yn ein iaith, ac ym mhob iaith.