1922
Kohteesta Wikipedia
Tapahtumia[muokkaa | muokkaa wikitekstiä]
tammikuu–maaliskuu[muokkaa | muokkaa wikitekstiä]
- 1. tammikuuta – Pirkkalan kunta jaettiin kahtia Pohjois- ja Etelä-Pirkkalan kunniksi. Mänttä erotettiin Vilppulan kunnasta omaksi kauppalakseen. Riihimäki erotettiin itsenäiseksi kauppalaksi Hausjärven kunnasta. Kouvolan taajaväkinen yhdyskunta erotettiin itsenäiseksi kunnaksi Valkealan kunnasta.
- 1. tammikuuta – Petsamo liitettiin Oulun lääniin.
- 11. tammikuuta – Ensimmäinen onnistunut diabeteksen insuliinihoito.
- 14. tammikuuta – Kansainliitto ilmoitti olevansa valmis käsittelemään Itä-Karjalan tilannetta, jos Suomi ja Neuvosto-Venäjä suostuvat tähän. Venäjä kuitenkin kieltäytyi.
- 17. tammikuuta – Suomalainen ooppera esitti Pjotr Tšaikovskin baletin Joutsenlampi. Tätä pidetään suomalaisen baletin ja Suomen Kansallisbaletin syntyhetkenä.
- 29. tammikuuta – Costa Rican, Guatemalan, Hondurasin ja El Salvadorin liitto purkautui.
- 2. helmikuuta – Läskikapina Sallassa.
- 2. helmikuuta – James Joycen Odysseus julkaistiin kokonaisuudessaan Pariisissa.
- 4. helmikuuta – Pelastakaa Lapset (aluksi Koteja kodittomille) -järjestö perustettiin presidentti K. J. Ståhlbergin puolison Ester Ståhlbergin aloitteesta.
- 6. helmikuuta – Pius XI valittiin paaviksi.
- 6. helmikuuta − Neuvosto-Venäjällä perustettiin uusi valtiollinen poliisi GPU.
- 14. helmikuuta – Ernst Tandefelt murhasi sisäministeri Heikki Ritavuoren.
- 22. helmikuuta – Akateeminen Karjala-Seura perustettiin.
- 25. helmikuuta – Sarjamurhaaja Henri Désiré Landru teloitettiin giljotiinilla.
- 18. maaliskuuta – Mahatma Gandhi tuomittiin kansankiihotuksesta kuudeksi vuodeksi vankeuteen.
- 18. maaliskuuta – Ulkoministeri Rudolf Holsti allekirjoitti Suomen edustajana ”reunavaltioiden” välisen sopimuksen Varsovassa. Eduskunta ei kuitenkaan koskaan ratifioinut sopimusta.
- 20. maaliskuuta – USS Langley, ensimmäinen Yhdysvaltain laivaston lentotukialus otettiin käyttöön.
- 20. maaliskuuta − Minna Canthin näytelmään perustuva elokuva Anna-Liisa sai ensiesityksensä. Tämä oli ensimmäinen suomalainen lapsilta kielletty elokuva.
huhtikuu–kesäkuu[muokkaa | muokkaa wikitekstiä]
- 16. huhtikuuta – Rapallon sopimus solmittiin Saksan ja Neuvosto-Venäjän välillä.
- 22. huhtikuuta – Turun hovioikeus tuomitsi suuressa kommunistioikeudenkäynnissä 189 henkilöä eripituisiin kuritushuonerangaistuksiin. Yksi pääsyytetyistä oli Arvo Tuominen, joka sai neljän vuoden tuomion. Sosialistinen työväenpuolue julistettiin rikolliseksi ja sen omaisuus takavarikoitiin.
- 11. toukokuuta – Eduskunta päätti, ettei se ota käsiteltäväkseen ulkoministeri Rudolf Holstin allekirjoittamaa reunavaltiosopimusta. Pääministeri Juho Vennola tulkitsi päätöksen epäluottamukseksi ja esitti seuraavana päivänä hallituksensa eronpyynnön.
- 13. toukokuuta – Eduskunta antoi ulkoministeri Rudolf Holstille epäluottamuslauseen äänin 96–62, koska hänen katsottiin ylittäneen valtuutensa allekirjoittaessaan reunavaltiosopimuksen.
- 15. toukokuuta − Viron valtionpäämies Konstantin Päts saapui valtiovierailulle Suomeen.
- 18. toukokuuta – Suomessa määrättiin autot ja moottoripyörät rekisteröinti- ja katsastusvelvollisuuden alaisiksi.
- 30. toukokuuta – Lincolnin muistomerkki vihittiin käyttöön Washingtonissa.
- 1. kesäkuuta – Itäkarjalaisten kansannousu päättyi, kun Suomi ja Neuvosto-Venäjä sopivat Moskovassa rajarauhasta.
- 1. kesäkuuta − Suomessa tulivat voimaan työsopimuslaki, köyhäinhoitolaki ja laki valtion virkamiehiltä vaadittavasta kielitaidosta.
- 2. kesäkuuta − Presidentti K. J. Ståhlberg myönsi eron Vennolan hallitukselle ja nimitti metsätieteilijä A. K. Cajanderin muodostaman hallituksen.
- 16. kesäkuuta – Perttelin Peikot perustettiin nimellä Perttelin voima- ja urheiluseura.
heinäkuu–syyskuu[muokkaa | muokkaa wikitekstiä]
- 1. heinäkuuta – Suomessa alkoivat kymmenennet eduskuntavaalit.
- 21. heinäkuuta − Suomen Ammattijärjestön puheenjohtaja Matti Väisänen vangittiin kommunistisesta toiminnasta syytettynä.
- 27. heinäkuuta − Eduskunta hyväksyi lain avioliiton ulkopuolella syntyneistä lapsista. Kuntiin nimettiin lastenvalvojat valvomaan aviottomien lasten ja heidän äitiensä etuja.
- 28. heinäkuuta – Irlannin sisällissota alkoi.
- 8. elokuuta – Eduskunta sääti asetuksen, jonka mukaan Ahvenanmaan maakunta ja kunnat olivat velvollisia ylläpitämään vain ruotsinkielisiä kouluja. Asetuksella säädettiin myös kotiseutuoikeudesta.
- 12. elokuuta – Dáil Éireannin puheenjohtaja Arthur Griffith murhattiin.
- 22. elokuuta – Irlantilainen vapaustaistelija Michael Collins murhattiin.
- 23. elokuuta – Espanjalaisia vastaan kapinoitiin Marokossa.
- 27. elokuuta – Ruotsissa järjestettiin kieltolakiäänestys. Hyvin tasaväkisen äänestyksen tuloksena lakiesitys kumottiin äänin 51–49 prosenttia.
- 28. elokuuta – Japani myöntyi vetämään joukkonsa Siperiasta.
- 9. syyskuuta – Kreikkalaisia joukkoja takaa-ajaneet turkkilaiset valtasivat İzmirin. Armenialaisten vaino alkoi.
- 13. syyskuuta – Turkkilaisten sytyttämä tulipalo tuhosi İzmirin kreikkalais- ja armenialaiskaupunginosat, 30 000 kuollutta.[1]
- 18. syyskuuta – Unkari liittyi Kansainliittoon.
lokakuu–joulukuu[muokkaa | muokkaa wikitekstiä]
- 14. lokakuuta – Eduskunta hyväksyi lain tilattoman väestön asuttamisesta (”Lex Kallio”).
- 28. lokakuuta – Fasistit marssivat Roomaan. Benito Mussolinista tuli Italian nuorin pääministeri kautta aikain.
- 1. marraskuuta – Osmanien valtakunnan viimeinen sulttaani Mehmed VI luopui vallasta.
- 4. marraskuuta – Howard Carter löysi miehineen pääsyn Tutankhamonin hautaan Kuninkaiden laaksossa.
- 10. marraskuuta – Suomessa säädettiin uskonnonvapauslaki.
- 11. marraskuuta − Suomessa säädettiin asevelvollisuuslaki, jolla yleiseksi palvelusajaksi tuli yksi vuosi.
- 14. marraskuuta – BBC aloitti radiolähetykset Yhdistyneessä kuningaskunnassa.
- 14. marraskuuta − Presidentti K. J. Ståhlberg myönsi eron Cajanderin hallitukselle ja nimitti Kyösti Kallion muodostaman uuden hallituksen.
- 21. marraskuuta − Eduskunta hyväksyi lait valtakunnanoikeudesta ja eduskunnan oikeudesta tarkastaa valtioneuvoston jäsenten ja oikeuskanslerin virkatoimien lainmukaisuutta (ns. ministerivastuulaki).
- 6. joulukuuta – Irlannin vapaavaltio perustettiin, Yrjö V:stä tuli Irlannin kuningas.
- 14. joulukuuta – Puolan presidentin Gabriel Narutowiczin salamurha.
- 28. joulukuuta − Säveltäjä Jean Sibelius johti teoksensa Andante festivo ensiesityksen Parviaisen tehtaiden 25-vuotisjuhlassa Säynätsalossa.
- 30. joulukuuta – Venäjä, Ukraina, Valko-Venäjä ja Transkaukasian tasavallat muodostivat Neuvostoliiton.
Syntyneitä[muokkaa | muokkaa wikitekstiä]
tammikuu–maaliskuu[muokkaa | muokkaa wikitekstiä]
- 1. tammikuuta – Ensio Siilasvuo, suomalainen kenraali (k. 2003)
- 16. tammikuuta – Usko Santavuori, suomalainen lakimies ja toimittaja (Radio tekee murron) (k. 2003)
- 24. tammikuuta – Jan-Magnus Jansson, suomalainen lehtimies, professori, kirjailija ja poliitikko (k. 2003)
- 11. helmikuuta – Leif Wager, suomalainen näyttelijä (Katariina ja Munkkiniemen kreivi) (k. 2002)
- 14. helmikuuta – Ekke Hämäläinen, suomalainen näyttelijä (k. 1981)
- 25. helmikuuta – Matti Rautio, suomalainen säveltäjä ja musiikkipedagogi (k. 1986)
- 1. maaliskuuta – Jitzhak Rabin, vuoden 1994 Nobelin rauhanpalkinnon saanut Israelin pääministeri (k. 1995)
- 5. maaliskuuta – Pier Paolo Pasolini, italialainen kirjailija ja elokuvaohjaaja (Sodoman 120 päivää) (k. 1975)
- 12. maaliskuuta – Jack Kerouac, yhdysvaltalainen kirjailija ja runoilija (Matkalla) (k. 1969)
- 21. maaliskuuta – Russell Albion Meyer (”Russ Meyer”), yhdysvaltalainen elokuvaohjaaja (k. 2004)
huhtikuu–kesäkuu[muokkaa | muokkaa wikitekstiä]
- 2. huhtikuuta – Rolf Labbart, suomenruotsalainen näyttelijä ja laulaja (k. 2014)
- 9. huhtikuuta – Heikki Savolainen, suomalainen näyttelijä (k. 1975)
- 24. huhtikuuta – Matti Lehtinen, suomalainen laulaja
- 28. huhtikuuta – Alistair MacLean (”Ian Stuart”), skotlantilainen jännityskirjailija (Navaronen tykit) (k. 1987)
- 3. toukokuuta – Robert De Niro Sr., yhdysvaltalainen taidemaalari (k. 1993)
- 5. toukokuuta - Joseph Stefano, yhdysvaltalainen käsikirjoittaja (Psyko, Outer Limits) (k. 2006)
- 16. toukokuuta – Veikko Tyrväinen, suomalainen oopperalaulaja (k. 1986)
- 27. toukokuuta – Christopher Lee, englantilainen näyttelijä (Frankensteinin kirous) (k. 2015)
- 28. toukokuuta – Veikko Tiitinen, suomalainen näyttelijä (k. 2001)
- 29. toukokuuta – Erik Lindström, suomalainen viihdesäveltäjä ja -kapellimestari (k. 2015)
- 2. kesäkuuta – Terttu Arajärvi, suomalainen lastenpsykiatri (k. 2014)
- 12. kesäkuuta – Michael Ventris, englantilainen arkkitehti ja muinaistutkija (kreetalaisen Lineaari-B-kirjoituksen selvittäjä) (k. 1956)
- 18. kesäkuuta – Tapio Hämäläinen, suomalainen näyttelijä (k. 2008)
- 18. kesäkuuta – Solmu Mäkelä, suomalainen taikuri
heinäkuu–syyskuu[muokkaa | muokkaa wikitekstiä]
- 7. heinäkuuta – Pietro Cardin (”Pierre Cardin”), italialais-ranskalainen muotisuunnittelija
- 19. syyskuuta – Emil Zátopek, tšekkoslovakialainen juoksija (nelinkertainen olympiavoittaja) (k. 2000)
- 25. syyskuuta – Hammer DeRoburt, ensimmäinen Naurun presidentti (k. 1992)
- 26. syyskuuta – Marja Tyrkkö, suomalainen oopperalaulaja (k. 2000)
- 30. syyskuuta – Helge Herala, suomalainen näyttelijä (Valehtelijoiden klubi) (k. 2010)
lokakuu–joulukuu[muokkaa | muokkaa wikitekstiä]
- 9. lokakuuta – Veikko Ennala, suomalainen toimittaja (k. 1991)
- 23. lokakuuta – Kai Korte, suomalainen lakimies ja oikeuskansleri (k. 1992)
- 31. lokakuuta – Mika Tiivola, suomalainen lakimies ja pankinjohtaja (k. 1994)
- 8. marraskuuta – Christiaan Barnard, eteläafrikkalainen lääkäri (sydänkirurgian uranuurtaja) (k. 2001)
- 11. marraskuuta – Kurt Vonnegut, yhdysvaltalainen kirjailija (Teurastamo 5) (k. 2007)
- 14. marraskuuta – Boutros Boutros-Ghali, egyptiläinen diplomaatti (Yhdistyneiden kansakuntien pääsihteeri)
- 16. marraskuuta – José Saramago, vuoden 1998 Nobelin kirjallisuuspalkinnon saanut portugalilainen kirjailija (k. 2010)
- 22. marraskuuta – Elissa Aalto, suomalainen arkkitehti (k. 1994)
- 22. marraskuuta – Eila Hiltunen, suomalainen kuvanveistäjä ja professori (Sibelius-monumentti) (k. 2003)
- 26. marraskuuta – Charles M. Schulz, yhdysvaltalainen sarjakuvapiirtäjä (Tenavat) (k. 2000)
- 3. joulukuuta – Sven Nykvist, ruotsalainen Oscar-palkittu elokuvaaja (k. 2006)
- 4. joulukuuta – Gérard Philipe, ranskalainen näyttelijä (k. 1959)
- 12. joulukuuta – Christian Dotremont, belgialainen kuvataiteilija (k. 1979)
- 24. joulukuuta – Ava Gardner, yhdysvaltalainen näyttelijätär (k. 1990)
- 28. joulukuuta – Stanley Martin Lieber (”Stan Lee”), yhdysvaltalainen sarjakuvien käsikirjoittaja
Kuolleita[muokkaa | muokkaa wikitekstiä]
- 22. tammikuuta – Benedictus XV, paavi (s. 1854)
- 14. helmikuuta – Heikki Ritavuori, suomalainen lakimies ja sisäasiainministeri (s. 1880) (murhattiin)
- 22. maaliskuuta – Tilda Vuori, suomalainen näyttelijä, ohjaaja ja teatterinjohtaja (s. 1869)
- 1. huhtikuuta – Kaarle I, Itävallan keisari ja Unkarin kuningas (viimeinen Habsburg-sukuinen hallitsija) (s. 1887)
- 19. huhtikuuta – Kaarlo Uskela, suomalainen kirjailija (s. 1878)
- 4. toukokuuta – Viktor Kingissepp, virolainen kommunisti (Viron Kommunistisen puolueen perustaja) (oletettu kuolinpäivä) (s. 1888)
- 11. toukokuuta – Kössi Ojala, suomalainen näyttelijä (s. 1886)
- 24. kesäkuuta – Walther Rathenau, saksalainen teollisuusmies ja poliitikko (Weimarin tasavallan ulkoministeri) (s. 1867)
- 2. heinäkuuta – Christian Sibelius, suomalainen dosentti, professori ja psykiatrian uudistaja (s. 1869)
- 2. elokuuta – Alexander Graham Bell, skotlantilaissyntyinen fyysikko, fysiologi ja keksijä (puhelin) (s. 1847)
- 4. elokuuta – Enver pašša (İsmail Enver Paşa), nuorturkkilainen poliitikko ja kenraali (s. 1881)
- 12. elokuuta – Arthur Griffith, irlantilainen poliitikko (Dáil Éireannin puheenjohtaja) (s. 1872)
- 22. elokuuta – Michael Collins, irlantilainen vapaustaistelija (s. 1890) (salamurha)
- 18. marraskuuta – Marcel Proust, ranskalainen kirjailija (Kadonnutta aikaa etsimässä) (s. 1871)
- 12. joulukuuta – Kyösti Wilkuna, suomalainen kirjailija, aktivisti, suojeluskuntaorganisaattori ja heimosoturi (s. 1879)
Nobelin palkinnot[muokkaa | muokkaa wikitekstiä]
- Nobelin fysiikanpalkinto: Niels Bohr
- Nobelin kemianpalkinto: Francis Aston
- Nobelin lääketieteen palkinto: Archibald Hill ja Otto Meyerhof
- Nobelin kirjallisuuspalkinto: Jacinto Benavente
- Nobelin rauhanpalkinto: Fridtjof Nansen
Kirjoja[muokkaa | muokkaa wikitekstiä]
- Leipäpappi – Artturi Leinonen
- Kaukainen onni – Arvi Järventaus
- Pajarin poika. Karjalaisia kansantaruja – Eino Leino
- Puolan paanit. Karjalaisia kansantaruja – Eino Leino
- Siddhartha – Hermann Hesse
- Vanha pappila – Ilmari Kianto
Muuta[muokkaa | muokkaa wikitekstiä]
Lähteet[muokkaa | muokkaa wikitekstiä]
- ↑ Housepian Dobkin M: Smyrna 1922. New York: Newmark Press, 1988.