Singapur

Singapur
Republik Singapura 新加坡共和国 Republic of Singapore சிங்கப்பூர் குடியரசு
Flago di Singapur	Blazono di Singapur
Nacionala devizo:
{{{Devizo}}}
Nacionala himno:
Majulah Singapura
[[File:{{{Audio_ligilo}}}]]
{{{Imajo_informo}}}
Urbi:
Chefurbo:	Singapur
· Habitanti:
· Habitanti:	{{{Habitanti_chefurbo}}}
· Dato:	{{{Dato_chefurbo}}}
· {{{TituloChefurbo2}}}:	{{{Chefurbo2}}}
· Habitanti:	{{{Lojanti_chefurbo2}}}
· Dato:	{{{Dato_chefurbo2}}}
· {{{TituloChefurbo3}}}:	{{{Chefurbo3}}}
· Habitanti:	{{{Lojanti_chefurbo3}}}
· Dato:	{{{Dato_chefurbo3}}}
Precipua urbo:
· Habitanti:	{{{Lojanti_precipua}}}
Linguo:
Oficala linguo:	{{{Oficala_linguo}}}
Lingui:
Oficala lingui:	Malaya, Angliana, chiniana, tamil
Nacionala linguo:	{{{Nacionala_linguo}}}
Nacionala lingui:	{{{Nacionala_lingui}}}
Regionala linguo:	{{{Regionala_linguo}}}
Regionala lingui:	{{{Regionala_lingui}}}
Etnii:
· {{{Etnii_procenti}}}	{{{Etnii}}}
· {{{Etnii2_procenti}}}	{{{Etnii2}}}
· {{{Etnii3_procenti}}}	{{{Etnii3}}}
· {{{Etnii4_procenti}}}	{{{Etnii4}}}
· {{{Etnii5_procenti}}}	{{{Etnii5}}}
· {{{Etnii6_procenti}}}	{{{Etnii6}}}
· {{{Etnii7_procenti}}}	{{{Etnii7}}}
· {{{Etnii8_procenti}}}	{{{Etnii8}}}
· {{{Etnii9_procenti}}}	{{{Etnii9}}}
· {{{Etnii10_procenti}}}	{{{Etnii10}}}
Demonimo:	{{{Demonimo}}}
Guvernerio:
Tipi:	Republiko
· Prezidanto:	Tony Tam Keng Yam
· Prezidisto (serbo):	{{{Serbiana_prezidisto}}}
· Prezidisto (kroato):	{{{Kroatiana_prezidisto}}}
· Prezidisto (Bosno):	{{{Bosniana_prezidisto}}}
· Ko-princi:	{{{Ko-princi}}}
· Ko-princi:	{{{Chefi_di_la_Kongreso_dil_Populo}}}
· General-guverniestro:	{{{Generala_guverniestro}}}
· Chefministro:	Lee Hsien Loong
Legifantaro:	[[{{{Legifantaro}}}]]
Historio:
· {{{Historio}}}:	{{{Historio_dato}}}
· {{{Historio2}}}:	{{{Historio2_dato}}}
· {{{Historio3}}}:	{{{Historio3_dato}}}
· {{{Historio4}}}:	{{{Historio4_dato}}}
· {{{Historio5}}}:	{{{Historio5_dato}}}
Surfaco: (189ma granda)
· Totala:	710 km²
· Aquo:	1.444%
Habitanti: (115ma granda)
· Totala:	5,312,400 (2012)
· Totala:	{{{Habitanti}}} (2012)
· Denseso di habitantaro:	7,315 hab./km²
· Denseso di habitantaro:	{{{Denseso di habitantaro}}} hab./km²
KLP (KPP):
· Totala:	{{{KLP_KPP_totala}}}
· Segun persiono:	{{{KLP_KPP_segun_persiono}}}
KLP:
· Totala:	{{{KLP_totala}}}
· Segun persiono:	{{{KLP_segun_persiono}}}
Gini: ([[{{{Gini_yaro}}}]])
	{{{Gini_chanjo}}} {{{Gini}}}
	{{{Gini_valoro}}} · {{{Gini_rango}}}
IHD: ([[{{{IHD_yaro}}}]])
	{{{IHD_chanjo}}} {{{IHD}}}
	{{{IHD_valoro}}} · {{{IHD_rango}}}
Pluse informi:
Valuto:	Dolaro di Singapur
· Abreviuro:	{{{Abreviuro}}}
· Simbolo:	{{{Simbolo}}}
Tempo-zono:	{{{Tempo_zono}}}
· Somero tempo:	{{{Somero_tempo}}}
Dato-formato:	{{{Dato_formato}}}
Veho-latero:	{{{Veho_latero}}}
Telefono-kodexo:	{{{Telefono_kodexo}}}
ISO:	{{{ISO}}}
	{{{ISO2}}}
	{{{ISO3}}}
Reto-domeno:	.sg
Reto-domeni:	{{{Reto_kodi}}}
	{{{Reto_kodo2}}}
	{{{Reto_kodo3}}}
	{{{Reto_kodo4}}}
	{{{Reto_kodo5}}}
Precipua religio:	Chiniana religii 42,7%, Islamo 18,4%, Budismo 14,5%, Kristanismo 12,3%, Hinduismo 5,1%
Oficala retosituo:	{{{Oficalaretosituo}}}

Singapur esas mikra urbo-stato ed insulo qua jacas en sud-esto di Azia, sude di Malaya peninsulo. Ol formacesas da nura urbo, Singapur.

Bazala fakti pri Singapur.

Historio

Videz anke: Historio di Singapur.

L'unesma mencioni skribita pri Singapur datizesas de 2ma yarcento. En 13ma yarcento ol esis importanta urbo en Malaya. La nomo Singapur devenas del Sanskrit-vorti singa (leono) e pura (urbo). Dum la 16ma yarcento Singapur esis parto di la Sultanio di Johor. En 1613 Portugalani atakis e brulis l'urbeto en la rivero di Singapur fluvio.

Generalo William Farquhar

Recenta historio di Singapur komencis en 1819, kande Britaniana politikisto Thomas Stamford Raffles okupis l'insulo. Singapur havis strategiala importo por Britaniani, por komercala skopo. Britaniana generalo William Farquhar divenis l'unesma "rezidento" (guberniestro) di Singapur, ed asumis la 6ma di februaro 1819.

Til 1824 Singapur kontrolesis da un Malaya sultano, ma en 2 di agosto 1824 ol divenis oficale Britaniana kolonio. En 1826 ol unionesis kun altra Britaniana kolonii en la regiono por formacar la Kolonieti dil Stretajo (Straits Settlements).

Cirkum la yaro 1860 plu kam 80 mil personi vivis en la kolonio, di qui plu kam la duimo esis Chiniani. Multa enmigranti arivis por laborar en la plantacerii di kauchukofigieri, e pos la 1870a yari l'urbo divenis granda centro por l'exportacajo di kauchuko.

Pos l'unesma mondomilito l'urbo divenis importanta navala bazo. En 1935 lietnanto-generalo William Dobbie asumis kom generala komandero di Britaniana trupi en la regiono. Il alarmis pri la riski di ataki kontre Singapur da Japoniani, ma lia sucii recevis poka atenco.

Vinkoza Japoniana trupi paradas en Singapur en 1942.

Japoniani okupis l'insulo en 15 di februaro 1942 dum Duesma mondomilito pos 6 dii di batalio. Pos l'okupeso, Japoniana trupi masakri de 5 mil til 25 mil Chiniani qua vivis en la kolonio. Japoniani rinomizis l'insulo Shōnantō, qua signifikas "insulo en sudo okupita dum Showa periodo". Britaniani riokupis Singapur la 12ma di septembro 1945, pos Japonia perdar la milito.

Pos fino di Duesma mondomilito, l'Unionita Rejio permisis Singapur havar lua unesma generala elekto, en 1955. La kandidato favorola a la nedependo, David Saul Marshall, vinkis, e divenis l'unesma chefministro dil insulo. Pose il arivis en London e demandis kompleta autonomeso por Singapur, ma London ne atendis il. Marshall renuncis, e Lim Yew Hock sucedis il. Singapur recevis kompleta autonomeso, ecepte por lua defenso ed exteraferi.

Singapur deklaris nedependo de Unionita Rejio en 31 di agosto 1963 e decidis unionar su kun Malaya Federuro, Sabah e Sarawak por formacar nedependanta Malaizia en 16 di septembro sam yaro. Singapurana chefi decidis unionar kun Malaizia por diversa kauzi. Unesme, li pensis ke Unionita Rejio ne aceptos la nedependo di un mikra lando. Duesme, li pensis ke un lando kun mikra teritorio, poka aquo, naturala rekursi e sen merkato por lia produkti ne esis viviva. E, fine, li deziris la helpo di Malaizia por kombatar lokala komunisti. Tamen, pos la nedependo eventis ideologiala konflikti kun Malaiziana guvernerio, qua privilejizis Malaya Singapurani, suspektis di Singapurani kun Chinian origino, e timis ke l'ekonomiala forco di Singapur stimulis la transfero di politikala centro di lando de Kuala Lumpur vers Singapur. Trubli komencis en Singapur en 1964, ed en 1965 Singapurana parlamento votis favorebla a la nedependo, 162 voti kontre zero.

Singapur divenis nedependanta de Malaizia la 9ma di agosto 1965. Tota la personi prizenta en Singapur en ta dio povis selektar se deziris havar Singapurana civitaneso. Yusof bin Ishak divenis l'unesma prezidanto di lando e Lee Kuan Yew l'unesma chefministro. En 1967 lando helpis fondar l'Asociuro di Nacioni de Sud-Estal Azia (ASEAN).

En 1990 Goh Chok Tong divenis la chefministro di lando. Dum lia guvernisteso eventis Aziana Financala Krizo di 1997 e la epidemio di SARS en 2003.

Politiko

Parlamento di Singapur.

Singapur esas parlamentala republiko. Ante 1991 la parlamento indikis la prezidanto. Pos reformo di konstituco en 1991, ilu elektesas dal populo por 6-yara periodo.

Lua parlamento havas un chambro, kun 94 membri, di qui 84 elektesas direte da populo por 5-yari, maxime, e 10 altra ne elektesas direte.

Legala sistemo en Singapur uzas Britaniana komuna lego, quankam kun lokala diferi. L'uzado di judicii per jurio abolisesis en 1970, e la verdikti esas decidita da singla judiciisto. Singapur punisas kelka krimini, quale sexuala violaco, partopreno en sedicii e vandaleso kun korpala punisi, per frapo kun bastono kontre la kriminanto. Mortopuniso uzesas kontre hom-ocido e kontre la komerco di drogi.

Geografio

Mapo di Singapur.

Singapur esas mikra insulo-stato sude de Malaizia, qua konsitas ek 63 insuli. Existas du konekti kun Malaiziana teritorio, konstruktita da homo: en nordo jacas la Johor-Singapor choseo kun 1,056 metri di extenso, ed en westo la ponto Laluan Kedua Malaysia-Singapura, kun 1,920 metri di extenso. Lua maxim alta naturala monto esas Bukit Timah, kun 166 metri di altitudo.

Lua klimato esas tropikala ed on ne povas distingar sezoni. L'averajala temperaturo varias de 22 °C til 34 °C dum yaro. Mayo ed junio esas la maxim varma monati, e de novembro til decembro eventas la musono.

Ekonomio

Videz anke: Ekonomio di Singapur.

Singapur esas un di 4 Aziana Tigri, kun Sud-Korea, Hong Kong e Taiwan. Ol esas importanta industriala, komercala e financala centro en sud-esta Azia. Ol havas la 4ma granda KLP per persono dil mondo.

Demografio

Cirkum 42% dil populo di Singapur esas stranjeri, qua kompozas 50% di la sektoro di servadi. To signifikas ke un de du o tre personi ne naskis en lando.

La precipua grupo di stranjeri esas Malaya Chiniani, e pos Chiniani de Populala Republiko di Chinia, Indiani, Bangladeshani, Filipiniani, ed altre. Singapur havas la duesma granda denseso di habitantaro dil mondo, pos Monako.

En 2010 totala fertileso esis 1.1 puero per muliero, la 3ma min granda dil mondo.

Kulturo

La templo Sri Mariamman, konstruktita en 1843 esas la maxim granda Hinduista templo di Singapur.

La kulturo di Singapur mixas Malaya, Chiniana, Indiana ed Arabian influi. Anke existas importanta Euraziana influo. Por to, Singapur esas l'unika lando ube la Gregoriala Nov-yaro, la Chiniana Nov-yaro, la Vesak-dio (naskodio di Budo), la dio di Eid al-Fitr (la fino di Ramadan, por Islamo) e la Diwali (Hindua festo) esas konsiderata publika libera dii. La precipua linguo parolata en Singapur essas Angliana kun Britan achento.

La precipua religii esas Budhismo, Kristanismo ed Islamismo. La guvernerio stimulas la respekto ad individuala religii e kredaji.

La maxim populala sporti esas futbalo, basketbalo, kriketo, natado, segliro, tabloteniso e badminton*. Multa personi vivas en publika rezidal arei tote apuda publika balnobaseni o gimnastikeyi.

Koqu-arto

Merkato en Singapur.

Koqu-arto mixas Chiniana, Malaya, Indiana e Tamil influi. Kom exemplo, on povas trovar en sama merkati, ed en kelka kazi en sama baraki halal nutraji (preparita segun Islama reguli) e tradicionala Tamil nutraji. Kelka baraki qua vendas Chiniana nutraji povas preparar ol kun Malaya ingredienti.

Quale en Chinia, rizo esas importanta nutrajo en Singapur. Altra importanta nutraji esas krabi, kalmari ed ostri. Un di ica dishi esas rostita rayo servita en folio di banano e spicizita kun pipro.