Notların yaranma və inkişaf tarixi. Esmira Arifqızı, Kəpəz TV, 06.03.2013 Musiqidəki riyazi sirri kəşf edərək yazıya almanın təməli ilk dəfə olaraq Pifaqor tərəfindən həyata keçirilib. Onun musiqinin daxilindəki qanunauyğunluğu dəmirçi dükanlarından birinin qarşısından keçərkən kəşf etdiyi rəvayət olunur. Dəmirçi ustasının dəmir döyərkən istifadə etdiyi alətlərə görə dəyişik səslər çıxarması Pifaqorun diqqətini çəkir, dükanı bağlatdıraraq ustaya müxtəlif alətlərdən istifadə etməsini xahiş edir. Yaranan səsləri araşdırır və qeydlər götürür. Mətanət Mehdiyeva -Musiqi Kollecinin fortepiano müəllimi: “Musiqi incəsənətin əsas növlərindən biridir. Musiqi çox zəngin və böyük inkişaf yolu keçmişdir. Bu gün musiqisiz həyatımızı təsəvvür edə bilmərik. O bizim həyatımıza daxil olandan sonra hətta həkimlər belə xəstələrin müalicəsində musiqiyə müraciət edirlər”. Qərb musiqisi IX əsrin əvvəllərinə qədər notun yazıya köçürülməsindən xəbərsiz idi. Əsərlər qulaq yoluyla nəsildən nəsilə ötürülür, dəyişikliyə uğrayır və zamanla unudulurdu. Qeyd edək ki, IX əsrin ikinci yarısında ilk nota alma sistemi meydana çıxdı. Arezzolu Guidonun notalama sisteminin səslərin yüksəkliyini qəti olaraq ifadə etməyə başlamasıyla böyük bir irəliləyiş əldə olundu. XI əsrdə notların üzərinə düzüldüyü beş xəttdən ibarət yaranan portenin istifadə edilməsiylə notların yüksəkliyi və müddəti birlik, ikilik, dördlük.., qəti şəkildə təyin oluna bilən hala gəldi. Əslində musiqinin dörd parametri mövcuddur: yüksəklik, müddət, şiddət və ton. Bunlardan ilk ikisi zamanla ümumi qəbul tətbiq edilən bir sıra işarələr sayəsində kağız üzərinə köçürülə bildi, şiddət və ton isə notun yanında əlavə sözlərlə ifadə olundu. Müxtəlif səsləri ifadə etmək və onların bir-birlərinə qarışmasının qarşısını almaq üçün səsləri təmsil edən notlara xüsusi adlar verildi. Do, re, mi, fa, sol, lya, si. Nota adlarından do- nun əvvəlki adı ut idi. Saitlə başlayan bu ad, notları sırayla söyləyərkən uyğunsuzluq yaratdığından XII əsrdə do olaraq dəyişdirildi. Almaniya və bəzi ölkələrdə ut kəlməsindən hələ də istifadə edilir. Arezzo Guido isə bütün not adlarını İohannes Battista ilahi musiqisindəki misraların birinci hecalarından götürərək adlandırıb. Yeddinci notun adı uzun zaman B olaraq qalmış, sonradan XIII əsrdə Sanete İohannes sözlərin baş hərflərindən meydana gələn si adını formalaşdırıb. Notaalmanın kəşfi və inkişafı musiqi praktikasına fövqəladə bir intibah mühiti yaratdı. Notalama, icraçını əzbərdən xilas edərək həm musiqi parçalarının uzanmasına, həm də müxtəlif dövrlərə və ölkələrə asan şəkildə yayılmasına şərait yaratdı. Repertuar zənginləşdi və növlərə ayrıldı. Mənbə: http://www.kepeztv.az/?q=notlar%C4%B1n-yaranma-v%C9%99-inki%C5%9Faf-tarixi

• published: 18 Aug 2014
• views: 10