Samolot

ATR 42 linii Eurolot

Odrzutowy samolot pasażerski Ił-62 Air Koryo

Niemiecki Messerschmitt Me 262 - pierwszy wprowadzony do służby samolot bojowy z napędem odrzutowym

Samolot braci Wright

Samolot – statek powietrzny cięższy od powietrza (aerodyna), utrzymujący się w powietrzu dzięki wytwarzanej sile nośnej za pomocą nieruchomych, w danych warunkach względem statku, skrzydeł. Ciąg potrzebny do utrzymania prędkości w locie poziomym wytwarzany jest przez jeden lub więcej silników.

Wyróżnia się dwa rodzaje napędów:

• śmigłowy, w którym moment obrotowy silnika zamieniany jest na ciąg za pomocą śmigła; do takiego napędu stosuje się silniki tłokowe lub turbinowe,
• odrzutowy, w którym ciąg wytwarzany jest bezpośrednio w silniku; zwykle stosuje się silniki turboodrzutowe, silniki rakietowe wykorzystywane są głównie w konstrukcjach eksperymentalnych lub jako napęd pomocniczy przy starcie.

Historia samolotu

Ludzie od niepamiętnych czasów marzyli o lataniu. Na podstawie obserwacji ptaków Leonardo da Vinci (1452–1519) zaprojektował pierwszą lotnię. Pionierzy latania, tacy jak Niemiec Otto Lilienthal (1848–1896), udowodnili, że szybowiec może wynieść człowieka w powietrze.

Pod koniec XIX w. wielu wynalazców próbowało skonstruować samolot, czyli szybowiec z napędem. Udało się to dwóm Amerykanom braciom Orville’owi (1871–1948) i Wilburowi (1867–1917) Wrightom, którzy zbudowali samolot poruszany silnikiem spalinowym i w 1903 roku dokonali pierwszego kontrolowanego przelotu. Trwał on 12 sekund. Tego samego dnia bracia dokonali kolejnych trzech przelotów, w których samolot przeleciał 270 metrów, a najdłuższy lot trwał 59 sekund. Ten rok uznaje się za początek ery samolotów. Bracia Wright nie byli jednak pierwszymi, którzy zasłużyli się na polu budowy samolotów. Pierwszym człowiekiem, o którym można powiedzieć, że podróżował na pokładzie samolotu, był Clément Ader (1841–1925), który wzniósł się maszyną napędzaną silnikiem parowym.

Pierwsze prace nad silnikiem odrzutowym prowadzono w latach 30. XX wieku. Silniki tłokowe okazały się niezbyt przydatne przy dużych prędkościach oraz na znacznych wysokościach, gdzie powietrze jest rozrzedzone. Potrzebny był nowy typ silnika. Już w latach 30. brytyjski inżynier Frank Whittle (1907–1996) opatentował projekt silnika odrzutowego, ale pierwszym odrzutowcem był niemiecki Heinkel He 178, poddany próbom w 1939 roku. Brytyjskie i amerykańskie odrzutowce pojawiły się niedługo potem, w czasie drugiej wojny światowej. Dzisiejsze tego typu samoloty mogą pokonać barierę prędkości dźwięku.

Polską nazwę „samolot” wprowadził Władysław Umiński.

Cechy konstrukcyjne samolotów

Ogólne określenie charakterystycznych rozwiązań zastosowanych przy budowie określonego samolotu. Mogą dotyczyć między innymi:

• ilości płatów – są to samoloty:
  • jednopłatowe,
  • półtorapłatowe
  • dwupłatowe,
  • trójpłatowe
  • ...
• umocowania na kadłubie głównego płatu – są to samoloty:
  • dolnopłaty,
  • średniopłaty,
  • górnopłaty – specjalną odmianą górnopłatu jest płat Puławskiego polskiej konstrukcji;
• ilości zamontowanych silników – są to samoloty:
  • jednosilnikowe,
  • wielosilnikowe:
    • dwusilnikowe,
    • trójsilnikowe,
    • czterosilnikowe
    • ...

• liczby kadłubów – są to samoloty:
  • jednokadłubowe,
  • dwukadłubowe (tzw. latająca rama, belkowiec),
  • bezkadłubowe (tzw. latające skrzydło, rzadko spotykane);
• umocowania płatu – są to samoloty:
  • wolnonośne,
  • zastrzałowe;
• rodzaju podwozia – są to samoloty:
  • z podwoziem stałym,
  • z podwoziem chowanym.
• przeznaczenia
  • towarowe
  • pasażerskie
  • cywilne
  • osobiste
  • turystyczne
  • rozpoznawcze
  • patrolowe
  • poszukiwania okrętów podwodnych
  • szturmowe
  • walki elektronicznej
  • szkolno-treningowe
  • sportowe
  • rekordowe
  • ratownicze
  • sanitarne
  • transportowe
  • bombowe
  • myśliwskie
    • myśliwce bombardujące
    • myśliwce przechwytujące
    • myśliwce przewagi powietrznej
    • myśliwce dzienne
    • myśliwce nocne
    • myśliwce wielozadaniowe
  • wielozadaniowe samoloty bojowe
  • samoloty zwalczania okrętów podwodnych
• sposobu prowadzenia – są to samoloty:
  • załogowe
  • bezzałogowe
• sposobu startu i lądowania
  • Konwencjonalnego startu i lądowania
  • Krótkiego startu i lądowania
  • Krótkiego startu i pionowego lądowania
  • Pionowego startu i lądowania
  • Pionowego startu i konwencjonalnego lądowania
  • Pionowego lub krótkiego startu i lądowania
  • Startu katapultowego i lądowania konwencjonalnego lub krótkiego
  • Lądowania z użyciem linii hamujących
  • Startu wspomaganego katapultą
  • Startu wspomaganego dodatkowym silnikiem odrzutowym
  • Startu wspomaganego rakietą startową
  • Samoloty wystrzeliwane z wyrzutni

Zobacz też

• sterowanie samolotem za pomocą dżojstika
• samoloty bojowe: myśliwiec, bombowiec
• samolot kosmiczny
• lotnictwo, lotnictwo wojskowe do roku 1914
• Aeroklub Polski
• wodnosamolot
• lista wytwórni lotniczych
• transport lotniczy
• katastrofa lotnicza
• prawo lotnicze
• lista samolotów i śmigłowców według daty pierwszego lotu