Libro de Viaxes

Últimamente, e aproveitando o periodo vacacional, os antigos membros do Colectivo Sacou adícanse a percorrer algunhas das vilas e das xeografías culturais do país. Onte tocou o Salón do Cómic de Coruña, xa convertido nunha tradición (debo levar alomenos 7 anos acudindo), e o luns pasado a visita á Cidade das Muraias, Lugo, que o Mantedor apenas visitara.

É a anterga fundación romana un espazo espléndido para o paseo e satisfacción da gula artística e culinaria. A catedral sorprendeume polo Gótico, estilo esquivo en terras galegas (con perdón do Gótico Mariñeiro e de Betanzos), e polo escaso gusto neoclásico da fachada principal, máis apropiada para unha academia ou facultade. Neste senso gaña moito máis unha das portadas do transpeto, baixo un pórtico vagamente similar ao da catedral de Tui e cun Cristo case-pantocrátor no tímpano e un estraño pseudo-capitel de pedra branca aos seus pés coas figuras dos doce apóstolos. Nunha torre ao seu carón vemos o escudo do antergo reino de Gallaecia: o cáliz meirande, Santo Graal, coroando a nube de nervios, de fustes e capiteis.

As muraias romanas son percorrido case obrigado. Comezamos pola Porta de Santiago, con relevo esculpido do Matamouros, e dando volta a toda a circumferencia. Vistos dende enriba, sorprenden os abandosos ocos dentro das muraias, con leiras, campos de fútbol e naves abandonadas. O casco vello lugués en senso estricto parece cinguirse tan só a anacos e rúas do interior, anque o que se conserva (incluíndo algunhas rúas asoportaladas non lonxe da fonte pétrea dalgún bispo) ten un encanto e un aire que lembra o mellor do Ourense vello ou de certas vilas mariñeiras.

A tarde desnovelouse lenta, no Museo Provincial (Praza da Soidade) e a pequena pedra preciosa do gótico de San Pedro. Menos mosaicos dos que agardaba (ú-la famosa face que aparece en tantos libros de texto?), mais sorpresas agradábeis nos escudos de pedra do claustro, nas aras, no famoso Torques de Burela, nalgunhas pezas de Sargadelos e nunha perfeita cociña tradicional, diccionario en pezas de vocábulos perdidos...

Praceres da Carne e do Espírito - Riga

O último día que pasei en Riga era un domingo. A cidade espertaba preguizosa, e un xa visitara unha manchea de museos, polo que decidín tomarme o medio día que tiña libre (algo máis de medio día en realidade: ás 7 collía o bus camiño de Tartu; mais contando con voltar á casa e recoller a equipaxe, ás 5 como moi tarde tiña que poñer fín ao paseo) para volver a percorrer as rúas da Cidade Vella, ese curioso pastiche posmoderno entre fachadas baixo-medievais e renacentistas e o cristal e ferro da nova construcción, todo xunto, por exemplo, no edificio do Concello.

Antes diso, o dono da casa-hotel na que me hospedo (como faría este neozelandés para coñecer e casarse cunha letona fai 30 ou máis anos atrás? Creo que ela era deportista, mais aínda así...) cóntame anécdotas da época soviética e lévame nun paseo polo arrabaldo, amosándome a varia arquitectura. Destacan as casas de madeira, moitas sen restaurar (custa unha pequena fortuna, mais o goberno proíbe e pena fortemente tiralas abaixo), uns horribles edificios de tixolo (por suposto, soviéticos) e algunhas casas de diseño, de aire Escandinavo e Modernista. Unha das casas máis bonitas, rosada e con pinta de pastel, resulta ser un antigo centro da KGB, onde as torturas eran habituais coma o pan noso de cada día...

A serpe urbana lévame despois, tranvía abaixo e retornado á Vecriga, diante de edificios xa vistos, entrando somentes na Melngalvju nams, a Casa dos Mouros, que resulta máis espectacular por fóra que por dentro, quitando quizais o gran salón de baile con vidreiras e retratos de reis e emperadores (a carón de Gustavo Adolfo, moi querido alá, estaba nada menos que Carlos V, o cal me sorprendou un chisco, e varios Tsares e Tsarinas).

Visitando de novo a Igrexa Anglicana (non a puidera ver por dentro a primeira vez), atópome cun servizo relixoso a piques de comezar. Facía moitos anos que este ateo inpenitente non pasaba por unha misa, mais á soidade, o tentador órgano e a curiosidade ante o rito protestante, máis dinámico que o noso e salpimentado de boa música, arrastráronme para dentro. A verdade, non me equivoquei. O órgano estivo estupendo, o sermón resultou ata ameno. A maioría dos presentes eran turistas anglosaxóns, o que non impediu que se respirase unha amábel camaradaxe amistosa que me facía pensar: 'Ah, se as relixións fosen isto, só isto, non serían unha cousa tan nefasta...'.

Despois toca andar polas rúas do famoso Modernismo local, que transformaron á vila nunha Barcelona ou Viena pequerrecha do Báltico. A longa camiñata baixando Elisabete, Alberta e Strelniki co pescozo do Mantedor en precaria postura de 65 grados e tortícole garantizada. O espectáculo do xeso e do cemento retorcido en formas vexetais e contorsionados adornos de traxedia e teatro de máscaras agocha en cada recuncho da cidade, anque eses paseos recibían unha dose máis alta do normal, incluíndo as pezas de Eisenstein pai, de especial interese para mín ao lembrar as páxinas do fillo, nas memorias, falando das aberracións estéticas do paterfamilias...

Iso no que toca aos praceres do espírito. Os da carne tiveron lugar nun soto, baixando unha empinada escaleira a carón do Daugava. O lugar de certo tiña aires de burdel barato ou de restaurante ochenteiro e báltico. Era o segundo, por suposto, malia o que tentase suxerir unha iluminación vermella e unhas camareiras loiras e esculturais. Alí tiven ocasión de degustar a comida Letona, non por predicíbel menos saborenta: porco, patacas, pan negro e col fermentada... O postre era unha cousa rica, mais por moito que me esforce, non me dou lembrando do que era...

A única frustración, coa falta de tempo, foi botarlle un ollo por dentro á Torre da Pólvora, a Pulvertornis, agora museo do exército, ou pasear polo ventre de balea da mole de arquitectura estalinista que se erguía perto da estación de buses. Ollando pra ela depedínme de Riga, tecendo o tempo libre de lecturas no longo camiño (7 horas) en autobús que me había levar a Tartu.

London Bridge is falling down...

Prometía unha presada de verbas sobre a estadía londinense, e malia sentirme preguiceiro (despois de todo, estoume tomando unhas vacacións das miñas estresantes ídem), velaiquí tedes o máis suliñábel dese día longo entre aeroportos que foi para mín o sábado-domingo...

A primeira hora da mañá liscaba de Tartu. A caseira ergueuse, contra a miña vontade, tamén ás 5 da mañá para facerme un café co que espabilarme cidade abaixo cara a estación de buses e coa mochila a costas (demasiado pobre para pagar un taxi para media hora de camiñata, claro). Merco uns caramelos doces para ir zugando no camiño e na longa viaxe (catro horas e media) ata a capital veciña; consigo rematar o repaso do Paradise Lost. Cando o sono non me abafa, son quen de atacar pequenos parágrafos da noveliña 'Estado Fronteirizo', de Tõnu Õnnepalu, anque o cansazo pesa máis, e remato por limitarme a contemplar a paisaxe báltica que corre a velocidade moderada pola xanela.

Chegado a Londres, estoupa o desastre: as coroas que levo enriba dan tan só un total de 2 libras (máis outras 4 que tiña acumuladas case por casualidade). Tento sacar diñeiro coa tarxeta, e despois de peregrinar por varios caixeiros, vexo que non soltan prenda. Faltan 16 horas para o voo de regreso a Santiago, e empezo a supoñer que, en vez de co amigo que tiña na capital inglesa, as vou a ter que pasar no aeroporto de Stansted, lendo libros e manténdome medio esperto, para que non me rouben a camisa, a roupa interior e os volumes que merquei en Estonia. Non hai bancos para deitarse estilo homeless, pero as sillas prometen ser cómodas se a policía non me ven a botar, por sospeitoso terrorista ou mendigo. Por se acaso, gasto as últimas libras en chamar ao banco e descubro que pasei o tope mensual da tarxeta (tivera que sacar 500 euros en Estonia... Non era broma cando dicía aquilo de 'Estou arruinado!'...). Outra tanda de chamadas e o tempo xusto para facer as maniobras que me permiten dispoñer dalgo máis de liquidez e, polo tanto, da posibilidade de facer algo por Londres con David, un dos comparatas responsables da debacle oriental. Vou afiando os coitelos...

Seguen varias viaxes en autobús e en tren. Atopo a David máis delgado (despois confesaríame que fai unha vida realmente anacorética na Gran Cidade) e co inglés moi mellorado. Síntome raro falando e pensando en galego por primeira vez nun mes. Deixo a equipaxe no seu piso, nun Londres multicultural de arquitectura burguesa-victoriana, perruquerías afro-inglesas e taxis ilegais pakistanís. O discurso sobre os seus veciños faime ver ao amigo Souto como un posíbel votante do BNP de non ser porque o mesmo David é galego, e moito máis 'delincuente' do que os marxinados locais, opinión corroborada cando me explica as súas tácticas para non pagar nos cafés e museos e para pimplar libros das librerías. Os seus argumentos autoxustificatorios son cómicos, pero non me convencen demasiado ("Zapatero non me dá becas! Recortou os cartos! Tiven que vivir con un euro diario de presuposto!").

A vinganza é un prato que se come frío. Neste caso, quente. Moi quente. Tralo Tate Modern e un longo paseo pola City, persuado a David para que vaiamos comer un curry e logo a unha función shakesperiana no reconstruído Globe. O curry está boísimo, e arríncame bágoas non tanto pola nostalxia proustiana, senón polo picante e as especias. A factura é de carallo (20 libras por cabeza), o que se xunta aos 15 por barba do teatro. Souto fica abaneando, lamentando (e aínda agora, cando o topo polo messenger...) que con esas 35 libras comía kebabs tódolos días, e que agora ten que subsistir a base de aire e plátanos roubados...

A obra foi 'O Mercader de Venecia', unha peza complexa e controvertida da que prometo aburrirvos un día destes coas miñas reflexións sobre os seus problemas... O edificio era kitch, e prometía recreacións case de época para os turistas, que se viron satisfeitas a medias.

Xa só quedaba non durmir, pasear un pouco máis e facer o complexo encaixe de Camariñas do transporte nocturno: primeiro un bus, logo outro bus, logo baixar porque pasara a parada e tiña que coller o bus en destino oposto. Montar nun bus meirande cara o aeroporto e liscar definitivamente para Compostela e a Serra de Outes, a durmir e a comer churrasco...

Periplo en Tallinn

A fín de semana, como vos anunciei, estiven pola capital do país. A miña primeira intención era a de subir á cidade o venres pola tarde, mais causas alleas a mín retivéronme en Tartu ata o día seguinte, pola mañá. Na viaxe de bus (dúas horas e media polas chairas estonias) seguín coa lectura de Milton e da paisaxe.

Despois de chamar a Ruth, quedamos ás doce e media na Praza da Liberdade, xusto ás aforas da Cidade Antiga. Dende o lugar podíanse aprezar algunhas das torres da muralla medieval (Tallinn conserva arredor de 40, moitas delas reutilizadas como mini-museos, alén de lenzos considerábeis da muralla). O paseo, tralo feliz reencontro dende o congreso de Kiel, levounos pola Cidade Vella (Vana Tallinn, que tamén é o nome dun licor para turistas doce e de alta graduación), coas súas torres e prazas, rúas encaracoladas e cobreguexantes e formas vagamente xermánicas na arquitectura. Moito turismo e lugares kitch. Refuxiámonos nunha pequena terreza e coa compaña dun par de cervexas frías, parolamos dos vellos e novos tempos. Daí saquei varias curiosidades:

1- Un profesor de instituto gaña eiquí máis cartos ca un universitario.

2- os Estonios independízanse con 18 anos. Trala Universidade, non soen retornar case nunca á casa.

3-Vendendo tickets de ferry fai uns anos, Ruth gañaba máis cartos que a súa nai, que é medico...

4- Non é estraño topar a xente que vive en pisos dunha habitación e forte recendo soviético (aquelas vivendas estandarizadas construídas na época de Khrushev...).

Despois a tarde foi seguir vendo máis igrexas, gremios e rúas. Escaleiras medievais e empinadas da Igrexa de San Olaf, no seu tempo a torre máis alta do Báltico, con vistas espectaculares ao chegar arriba. A colina onde se asenta o goberno e o parlamento de pazos neoclásicos e a catedral claramente rusa de Alexandr Nevsky, que fai tempo creou polémica ao encabezar a portada dunha gramática estonia en inglés (é que os anglosaxóns meten todo no mesmo saco, e moitos pensan que o estonio foi inventado despois de 1991, coa segunda independencia). O máis encantador curruncho da cidade vella agocha despois un café sobre adoquíns irregulares no que disfrutar un té verde e un anaquiño de tarta de froitos vermellos, mentres un trío musical de violín, cello e mini-piano ataca pezas clásicas que recrean unha atmósfera de cabaret ou comezo da Lista de Schindler. O Mantedor raña nas 11 picaduras de mosquito conseguidas o día anterior... Segue un local de jazz totalmente deserto (segundo Ruth, parece que este tipo de sitios non callou entre os nativos) e probar o beberaxe local. Viaxar en troll (así lle chaman a unha especie de tranvías sen cables por arriba) ata o piso que Ruth xenerosamente me emprestaba, cun sofá-cama na sala de estar/dormitorio. Antes de durmir falamos algo máis de literatura estonia e universal (sobretodo dos libros que tiña no piso, cun canon moi parecido ao meu), alén de baleirarmos a medias unha botella de viño sudafricano.

[por certo que a embaixada española é un edificio feísimo, xa que ao contrario que outros países, non quixeron gastar cartos en Estonia. E non a abriron ata que o país entrou na Unión Europea...]

O Domingo tocou visitar museos. Primeiro algunhas das torres e anacos da muralla. Logo, o claustro dos Dominicos, en ruinas, que é o edificio máis vello da cidade (século XIII). A monxa dounos un circuliño de metal que acuñamos logo artesanalmente e a golpe de martelo, creando ao tempo un bonito e permanente recordo da visita. Unhas cantas escaleiras empinadas e unha Danza da Morte particularmente fascinante, xa que a outra que compuxera o artista alemán ardeu en Lübeck no 1945 (xa vos falei desa visita, cos vidros restaurados recuperando en parte a imaxe da anterga Totentanz). Pasear por barrios de casas de madeira, case únicos en Europa, parques e castelos barrocos restaurados, vistos tan só por fora xa que as presas e a falta de tempo levan ao Museo local de Arte Conteporánea. Dúas exposicións captan a miña atención: unha dun artista estonio de entreguerras, moi surrealista e con aroma parisien, e outra cos cadros socialistas que tanto afagan o meu pervertido padal...

Xa ficaba tan só mercar un libro de poemas experimentais da contracultura antisoviética dos 60, visitar as portas da cidade e ver de lonxe o único edificio de arquitectura estalinista antes de emprender o retorno a Tartu, contente e totalmente arruinado polos altos prezos da cidade.

A frase de hoxe ven da lituana, que con timidos ollos de gacela me espeta: "I like you"...

Dende Tartu

Unhas cantas liñas antes de liscar para as clases de eesti keel...

Tartu é unha cidade pequena e boniteira. A praza maior está rodeada por unha arquitectura neoclásica de tons rosados, amarelos, azuis e brancos. Estragaa un chisco a ponte que se ergue sobre o Emajõgi, ao final da praza: antes da Segunda Guerra Mundial era un impoñente cabalo de pedra con peitorís; agora é unha cousa de cemento soviética, cun enorme arco que as bidueiras e a frondosa vexetación non son quen de agochar...

Polo demais, o sitio é pequeno, e só deixa por ver o edificio principal da Universidade (tamén neoclásico) e unha igrexa do gótico tixolar tan típico destes lares. Esta inclúe pezas de terracota. Digo que o sitio é pequeno, mais os meus pés non opinan o mesmo (é que estou a media hora do centro e da facultade...).

Desta volta, a rúa (Kaare, 4) non necesita de trucos de memoria. É breve, bisilábica e sen semellanzas coa nosa língua. A dona da casa cébame cuns almorzos descomunais, nos que caio, pensando (sempre equivocadamente) que han ser a miña única e principal comida...

As aulas son do máis cosmopolitas. Obedecendo a tódolos prexuizos etnico-culturais (sobretodo os do comparatismo) temos dúas polacas que son... em... como soen ser as polacas. Unha inglesa... inglesa, uns americanos... americanos (ben, eu enténdome...), algún alemán... Con quen maior trato teño é cun sueco (Anton) e cun estudante de historia polaco de nome impronunciábel e que se me pegou como unha lapa(o encanto seductor de FraVernero soe funcionar moi ben con esta clase de persoas, e menos coas polacas, que é onde deberia funcionar)...

Agardo a chegada de Jaak (o sapiente e borrachuzas amigo estonio) para mañá, co que agardo descubrir un algo da noite dorpatense...

P.S.: Odio os acentos!! Non sabedes o cansina que é a laboura de cortar-pegar...

Dende Riga

Ben, estou canso como un burro, física e mentalmente, ou sexa que non agardades ningunha floritura...

Hoxe fan xa tres días que levo en Riga, a capital de Letonia, e pequena pausa turística denantes de que comece o curso de estonio que é a excusa que me trouxo eiquí. A viaxe en Ryanair foi, como de costume, un intercambio tedioso no mercado voador do gando. A breve pausa en Stansted aproveitada para facé-la compra ritual do libro de Pratchett e dunhas chocolatinas (non habí­a tempo nen para xantar ou mercar algo un chisco m­áis consistente). Despois chegar á casa de Ric e Diga, nas aforas arboradas de cidade (o arrabalde chámase de feito Meža Parks, 'Parque do Bosque'. Antes da Guerra era a zona señoritil, polo que o Glorioso Exército Vermello os enviou a todos, do primeiro ao último, a Siberia. Segundo Ric, malevo, en realidade só foi para quedarse coas casas...). Está un chisco lonxe do Casco Vello, mais por 30 céntimos de Lat (o equivalente aos vellos vinte pesos) un tranvía ponche no centro en media hora...

A primeira noite foi mesa redonda (en realidade, cadrada) cos donos do hostal e varios inquilinos, entre eles un matrimonio afro-americano/alemán moi simpático. Iso sí, baleiraríamos unhas seis botellas grandes da cervexa local, Lacplesis, para lubricar tanta parola...

Ao día seguinte (propiamente, 'o primeiro') visito con Rodney e Claudia o Museo da Ocupación, un edificio achaparrado e soviético, con aires de porcoespiño chantado no medio da Vella Riga (a min non me pareceu antiestético, pero son o único). O museo, como podedes imaxinar, é unha longa serie de artefactos, fotos e textos sobre o malísimos que foron os Rusos e Papá Stalin con eles. Os nazis tamén, pero menos. Diante do edificio resiste un dos escasos monumentos do Ancien Regime, unha estatua rosada adicada aos Fusileiros Letóns, gardacostas de Lenin e salvadores da Revolución nos duros primeiros días despois de Outubro...

O resto do tempo foi pasear pola vida medieval, as rúas e as Igrexas. Arquitectura hanseática do tixolo, por veces colorista. A Catedral, San Pedro e a Igrexa (a única das grandes que segue sendo católica) de Santiago. Austeridade luterana e sinxela nos interiores, e torres altísimas deixando impronta na liña urbana. As vellas sedes dos gremios (a grande e a pequena) parecen tartas de pastelería nas que metese a man un amante do kitch gótico...

Hoxe tocou o Museo da historia da cidade e da navegación (dúas horas de percorrido por salas ateigadas de obxectos), a igrexiña dos Anglicanos, que só se enchía cando chegaban os mariñeiros ingleses), a fantasía teutona do Gremio dos Mouros (derrubado polos rusos, que o consideraban exemplo de 'arte alemá decadente') e as rúas mais destacadas polo estilo Modernista Local, cheo de caras berreantes e formas retorcidas, horror vacui de xeso e cemento e tódolos recursos habidos e por haber...

Mañá toca a Torre da Polvora, a solitaria que fica en pé, e irse despedindo da cidade, camiño de Tartu...

O truco mnemoténico é nesta ocasión 'besbella', que así me sonaba a parada de tranvía que collo polas mañás. O nome real é Visbija (pola illa de Visby)...