1909
Wikipedia
Tapahtumia[muokkaa | muokkaa wikitekstiä]
- 16. tammikuuta – Ernest Shackletonin retkikunta saavutti magneettisen etelänavan.
- 28. tammikuuta – Viimeiset yhdysvaltalaisjoukot vetäytyivät Kuubasta miehitettyään sitä Espanjan–Yhdysvaltain sodasta 1898 lähtien.
- 30. tammikuuta – Niagaran putoukset suojeltiin Yhdysvaltain ja Kanadan keskinäisellä sopimuksella.
- 21. helmikuuta – Toinen sortokausi: keisari Nikolai II hajotti Suomen eduskunnan sen jälkeen, kun puhemies P. E. Svinhufvud oli ilmoittanut, että Suomea koskevien asioiden alistaminen Venäjän ministerineuvostolle oli ”soveltumaton Suomen lakeihin ja käytännössä tuhoisa”.
- 4. maaliskuuta – Yhdysvaltain presidentti William Howard Taft astui virkaansa.
- 6. huhtikuuta – Yhdysvaltalainen Robert Peary valloitti Pohjoisnavan. (Sittemmin on epäilty sitä, kuinka tarkkaan hän tuli navalle, katso Tutkimusmatkat pohjoisnavalle.)
- 11. huhtikuuta – Tel Avivin kaupunki perustettiin nimellä Ahuzat Bayit.
- 18. huhtikuuta – Katolinen kirkko julisti Jeanne d'Arcin pyhimykseksi.
- 27. huhtikuuta – Osmanien sulttaani Abd-ul-Hamid II syöstiin vallasta, hänen veljensä Mehmet V nousi valtaistuimelle.
- 1.–2. toukokuuta – Suomessa järjestettiin eduskuntavaalit.
- 15. kesäkuuta – Englannin, Australian ja Etelä-Afrikan edustajat tapasivat ja perustivat Kansainvälisen krikettiliiton.
- 16. heinäkuuta – Persian šaahi Mohammad Ali Shah Qajar joutui luopumaan kruunusta vallankumouksessa poikansa hyväksi. Hän pakeni Venäjälle, jossa hän taivutteli keisari Nikolai II:ta avuksi valtansa palauttamisessa.
- 25. heinäkuuta – Louis Blériot lensi ensimmäisenä ihmisenä Englannin kanaalin poikki ilmaa raskaammalla lentokoneella (Calais'sta Doveriin 37 minuutissa).
- 9. syyskuuta – Halleyn komeetta saatiin valokuvatuksi ensimmäisen kerran.
- 16. lokakuuta − Kemin ja Rovaniemen välinen rataosa avattiin liikenteelle.
- 26. lokakuuta – Korealainen nationalisti An Jung-geun murhasi Korean japanilaisen kenraali-residentti Itō Hirobumin Harbinissa.
- 11. marraskuuta – Yhdysvaltain laivaston tukikohta perustettiin Havaijille Pearl Harboriin.
- 18. marraskuuta – Kaksi Yhdysvaltain sotalaivaa määrättiin Nicaraguaan diktaattori José Santos Zelayan teloitettua 500 kapinallista ja kaksi Yhdysvaltain kansalaista.
- 24. marraskuuta – Toinen sortokausi: Keisari Nikolai II nimitti Suomen kenraalikuvernööriksi Franz Seynin, joka ryhtyi jatkamaan edeltäjänsä Nikolai Bobrikovin aloittamaa venäläistämispolitiikkaa.
- 17. joulukuuta – Belgian Leopold II kuoli, hänen poikansa Albert I seurasi häntä.
tuntematon päivämäärä[muokkaa | muokkaa wikitekstiä]
- Svenska handelshögskolan perustettiin.
- Suomen ensimmäinen teräsbetonisilta Lahden Harjukadun ylikulkusilta ja ensimmäinen teräsbetonirakennus Helsingin Suvilahden voimalaitos valmistuivat.
- Ullavan kunta perustettiin.
- Atlantin hurrikaanikauden aikana muodostui 11 trooppista myrskyä.
- Karl Landsteiner löysi veriryhmät.
Syntyneitä[muokkaa | muokkaa wikitekstiä]
- 1. tammikuuta – Barry Goldwater, yhdysvaltalainen poliitikko (k. 1998)
- 13. tammikuuta – Reino Kalliola, suomalainen kasvimaantieteilijä ja kirjailija (k. 1982)
- 15. tammikuuta – Gene Krupa, yhdysvaltalainen jazz-rumpali (k. 1973)
- 19. tammikuuta – Aimo Kanerva, suomalainen taidemaalari (k. 1992)
- 22. tammikuuta – U Thant, burmalainen poliitikko (neljäs Yhdistyneiden kansakuntien pääsihteeri) (k. 1974)
- 3. helmikuuta – Simone Weil, ranskalainen filosofi (Painovoima ja armo) (k. 1943)
- 16. helmikuuta – Dick McDonald, yhdysvaltalainen pikaruokaketjun perustaja (k. 1998)
- 18. helmikuuta – Matti Järvinen, suomalainen talousneuvos ja keihäänheittäjä (olympiavoittaja) (k. 1985)
- 21. helmikuuta − Vilho Kekkonen, suomalainen laulaja, näyttelijä ja säveltäjä
- 27. helmikuuta – Väinö Myllyrinne, järvenpääläinen kanalanhoitaja (Suomen pisin mies) (k. 1963)
- 6. maaliskuuta – Stanisław Jerzy Lec, puolalainen runoilija ja aforistikko (Siistimättömiä mietelmiä) (k. 1966)
- 28. maaliskuuta – Kalervo Kallio, suomalainen kuvanveistäjä (k. 1969)
- 8. huhtikuuta – Unto Kupiainen, suomalainen runoilija, kirjallisuudentutkija ja professori (k. 1961)
- 15. huhtikuuta – Onni Oja, suomalainen taiteilija ja professori (k. 2004)
- 7. toukokuuta – Edwin H. Land, yhdysvaltalainen keksijä (Polaroidin perustaja) (k. 1991)
- 30. toukokuuta – Benjamin David Goodman (”Benny Goodman”), yhdysvaltalainen klarinetisti, jazz-muusikko ja orkesterinjohtaja (k. 1986)
- 6. kesäkuuta – Sers Jesaja Berlins (”Isaiah Berlin”), latvialais-brittiläinen filosofi ja aatehistorioitsija (k. 1997)
- 20. kesäkuuta – Errol Flynn, australialainen näyttelijä (Robin Hoodin seikkailut) (k. 1959)
- 26. heinäkuuta – Andreas Cornelis van Kuijk (”Eversti Tom Parker”), yhdysvaltalainen liikemies (Elvis Presleyn manageri) (k. 1997)
- 18. heinäkuuta – Andrei Gromyko, neuvostoliittolainen diplomaatti ja Neuvostoliiton presidentti (k. 1989)
- 18. heinäkuuta – Mohammed Daoud Khan, Afganistanin presidentti (1973–1978) (k. 1978)
- 18. elokuuta – Kaarlo Halttunen, suomalainen näyttelijä (Niskavuoren Heta) (k. 1986)
- 24. elokuuta – Kai von Fieandt, suomalainen psykologian professori (k. 2000)
- 7. syyskuuta – Elia Kasanioglou (”Elia Kazan”), yhdysvaltalainen Oscar-palkittu elokuvaohjaaja (Alaston satama) (k. 2003)
- 18. syyskuuta – Linda Larsson, ruotsalainen kirjailija ja elokuvakäsikirjoittaja (k. 1983)
- 21. syyskuuta – Francis Nwia-Kofi Ngonloma (”Kwame Nkrumah”), Ghanan ensimmäinen presidentti (panafrikkalaisuuden perustaja) (k. 1972)
- 22. syyskuuta – Viljo Kajava, suomalainen kirjailija (k. 1998)
- 22. syyskuuta – Martti Larni, suomalainen kirjailija (Neljäs nikama) (k. 1993)
- 26. syyskuuta – Toivo Mäkelä, suomalainen näyttelijä (Aika hyvä ihmiseksi) (k. 1979)
- 7. lokakuuta – Anni Blomqvist, suomalainen kirjailija (Tie Myrskyluodolle) (k. 1990)
- 11. lokakuuta – Valentin Vaala, suomalainen elokuvaohjaaja (k. 1976)
- 14. lokakuuta – Bernd Rosemeyer, saksalainen kilpa-ajaja (k. 1938)
- 28. lokakuuta – Francis Bacon, irlantilaissyntyinen brittiläinen taidemaalari (k. 1992)
- 30. lokakuuta – Veikko Vionoja, suomalainen taidemaalari (k. 2001)
- 21. joulukuuta – George Ball, yhdysvaltalainen poliitikko ja YK-lähettiläs (k. 1994)
- 27. joulukuuta – Henryk Jabłoński, Puolan valtioneuvoston puheenjohtaja (k. 2003)
Kuolleita[muokkaa | muokkaa wikitekstiä]
- 17. helmikuuta – Goyaałé (”Geronimo”), apaššien päällikkö (s. 1829)
- 20. helmikuuta – Paul Ranson, ranskalainen taidemaalari (s. 1864)
- 23. elokuuta – Liu E, kiinalainen yleisnero (s. 1857)
- 17. joulukuuta – Leopold II, belgialaisten kuningas (s. 1835)
Nobelin palkinnot[muokkaa | muokkaa wikitekstiä]
- Nobelin fysiikanpalkinto: Guglielmo Marconi ja Karl Braun
- Nobelin kemianpalkinto: Friedrich Ostwald
- Nobelin lääketieteen palkinto: Emil Kocher
- Nobelin kirjallisuuspalkinto: Selma Lagerlöf
- Nobelin rauhanpalkinto: Auguste Beernaert ja Paul de Constant
Kirjoja[muokkaa | muokkaa wikitekstiä]
- Arkielämää – Maria Jotuni
- Naamioita, neljäs sarja – Eino Leino
- Naamioita, viides sarja – Eino Leino
- Suomalaisia kirjailijoita – Eino Leino
- Kuninkaallinen korkeus – Thomas Mann
- Pikku syntejä – Ilmari Kianto
- Punainen viiva – Ilmari Kianto