1897
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Rok 1897 / MDCCCXCVII
stulecia: XVIII wiek ~ XIX wiek ~ XX wiek
dziesięciolecia: 1860–1869 • 1870–1879 • 1880–1889 • 1890–1899 • 1900–1909 • 1910–1919 • 1920–1929
lata: 1887 « 1892 « 1893 « 1894 « 1895 « 1896 « 1897 » 1898 » 1899 » 1900 » 1901 » 1902 » 1907
Wydarzenia w Polsce[edytuj | edytuj kod]
- 14 stycznia – w Krakowie utworzono Związek Młodzieży Polskiej „Zet”.
- 6 lutego – zainaugurował działalność Teatr Zagłębia w Sosnowcu.
- 1 kwietnia – we Wrocławiu powstał niemiecki klub piłkarski SV Blitz Breslau.
- 10 kwietnia – w Jeleniej Górze uruchomiono komunikację tramwajową.
- 4 maja – w Szczecinie zwodowano transatlantyk SS Kaiser Wilhelm der Große.
- 24 czerwca – premiera „Stepu” Zygmunta Noskowskiego - pierwszego polskiego poematu symfonicznego.
- Lipiec – pierwsze kobiety uzyskały stopień magistra farmacji na UJ.
- 18 lipca – otwarto schronisko Beskidenvereinu na Szyndzielni, istniejące do dziś jako schronisko PTTK na Szyndzielni.
- 22 lipca – w Warszawie została otwarta pierwsza stacja pogotowia ratunkowego.
- 6 sierpnia – Adam Asnyk został pochowany w Krypcie Zasłużonych na Skałce.
- 7 października – Wilno: został założony Bund - międzynarodowy żydowski związek robotniczy.
- 17 października – oddano do użytku ratusz w Bielsku-Białej.
- Założono miejscowość Konstancin.
Wydarzenia na świecie[edytuj | edytuj kod]
- 14 stycznia – Szwajcar Matthias Zurbriggen zdobył Aconcaguę w Andach, najwyższy szczyt półkuli południowej.
- 21 stycznia – na Krecie wylądowały oddziały greckie z zamiarem wsparcia antytureckiego powstania i zjednoczenia wyspy z Grecją.
- 10 lutego – na Madagaskarze proklamowano wolność religijną.
- 28 lutego – ostatnia królowa Madagaskaru Ranavalona III została zmuszona przez Francuzów do zrzeczenia się tronu i emigracji.
- 4 marca – William McKinley został 25. prezydentem Stanów Zjednoczonych.
- 14 marca – odbyło się pierwsze wykonanie hymnu Gwatemali.
- 1 kwietnia – japońskie Nagano otrzymało prawa miejskie.
- 3 kwietnia – założono Stowarzyszenie Secesji Wiedeńskiej.
- 14 kwietnia – papież Leon XIII podniósł diecezję Montevideo do rangi archidiecezji metropolitalnej.
- 17 kwietnia – rzekoma katastrofa UFO w miejscowości Aurora w Teksasie.
- 19 kwietnia – I Maraton Bostoński wygrał Amerykanin John J.McDermott w czasie 2:55.10 s. (dystans 38,2 km był o ok. 4 km krótszy niż klasyczny maraton).
- 30 kwietnia – Dimitrios Ralis został premierem Grecji.
- 4 maja – Paryż: 121 osób zginęło w pożarze spowodowanym zapaleniem się taśmy filmowej podczas pokazu kinowego.
- 6 maja – w Wenecji odbyła się premiera opery Cyganeria Rugiera Leoncavalla.
- 10 maja – uchwalono niemiecki Kodeks handlowy.
- 12 maja – w Holandii znaleziono mumię bagienną Dziewczyny z Yde.
- 16 maja – wszedł do służby hiszpański krążownik pancerny Cristóbal Colon.
- 17 maja – został zwodowany USS Holland, pierwszy okręt podwodny pełniący służbę w US Navy i jednocześnie pierwszy na świecie wcielony do służby, w którym zastosowano napęd spalinowy na powierzchni i elektryczny w zanurzeniu.
- 18 maja:
- opublikowano Drakulę, powieść irlandzkiego pisarza Brama Stokera.
- grupa hiszpańskich emigrantów założyła w stolicy Chile Santiago klub piłkarski Unión Española.
- 20 maja – w szwajcarskim Sankt Gallen uruchomiono komunikację tramwajową.
- 23 maja – Hugo Egmont Hørring został premierem Danii.
- 27 maja – Piotr Fourier i Antoni Maria Zaccaria zostali kanonizowani przez papieża Leona XIII.
- 29 maja – założono szwedzki klub piłkarski IFK Norrköping.
- 2 czerwca:
- Guglielmo Marconi uzyskał patent na radio.
- Mark Twain w odpowiedzi na pogłoski o swojej śmierci opublikował na łamach New Your Journal sprostowanie „Wiadomości o mojej śmierci są przesadzone”, które stało się słynnym powiedzeniem.
- 6 czerwca – uruchomiono komunikację tramwajową we francuskim Limoges.
- 12 czerwca – opatentowano szwajcarski nóż oficerski.
- 14 czerwca – Matthias Zurbriggen zdobył najwyższy szczyt Ameryki - Aconcagua (6962 m n.p.m.).
- 3 lipca – na wiedeńskim Praterze uruchomiono diabelski młyn.
- 11 lipca – rozpoczęła się nieudana szwedzka wyprawa balonem wodorowym na biegun północny, w czasie której zginęła cała trzyosobowa załoga.
- 13 lipca – Guglielmo Marconi otrzymał w USA patent na telegraf bez drutu (No. 586,193).
- 17 lipca – rozpoczęła się Gorączka złota nad Klondike.
- 18 lipca – otwarto stadion Parc des Princes w Paryżu.
- 4 sierpnia – w Hiszpanii znaleziono rzeźbę znaną jako Dama z Elche, wybitne dzieło sztuki Iberów.
- 10 sierpnia – niemiecki chemik Felix Hoffmann otrzymał w laboratorium kwas acetylosalicylowy, który wszedł do handlu jako lek przeciwbólowy Aspiryna.
- 16 sierpnia – rozpoczęła się belgijska wyprawa antarktyczna, w której wzięli udział Henryk Arctowski i Antoni Bolesław Dobrowolski. Wyprawa dowiodła, że człowiek jest w stanie przetrwać antarktyczną zimę wraz z towarzyszącą jej nocą polarną.
- 21 sierpnia – Felix Hoffmann (chemik w firmie Bayer AG) stworzył substancję o nazwie dwuacetylomorfina, wprowadzoną na rynek pod nazwą „heroina” bez testów klinicznych jako nowy „rewelacyjny środek na kaszel”, zdelegalizowano ją w 1931.
- 30 sierpnia – Madagaskar: w bitwie pod Ambiky Francuzi pokonali wojowników z plemienia Sakalava.
- 31 sierpnia – w Bazylei rozpoczął się zorganizowany przez Theodora Herzla Pierwszy Kongres Syjonistyczny, na którym powołano Światową Organizację Syjonistyczną.
- Wrzesień – powstał Bund (Ogólnożydowski Związek Robotniczy w Polsce i Rosji).
- 10 września – w Pensylwanii w USA oddział policyjny zastrzelił dziewiętnastu nieuzbrojonych górników.
- 1 listopada – założono klub piłkarski Juventus F.C.
- 5 listopada – podpisano układ między Włochami a Austro-Węgrami dot. uzgodnienia wpływów kulturalnych i ekonomicznych obu państw w Albanii.
- 14 listopada – niemiecka piechota morska zajęła Jiaozhou.
- 23 listopada – Auguste Charlois odkrył planetoidę Lotis.
- 28 listopada – Kazimierz Badeni został zdymisjonowany ze stanowiska premiera Austrii.
- 29 listopada – niemiecki statek pasażerski SS Kaiser Wilhelm der Große zdobył Błękitną Wstęgę Atlantyku.
- 4 grudnia – wojna grecko-turecka: Grecja po klęsce zapłaciła 4 mln funtów tureckich odszkodowania i odstąpiła Turcji pas graniczny (pow. 55 km²) dla celów wojskowych.
- 12 grudnia – założono miasto Belo Horizonte w Brazylii.
- 27 grudnia – w Paryżu odbyła się premiera sztuki Cyrano de Bergerac Edmonda Rostanda.
- Początek budowy wschodniochińskiej linii kolejowej przez terytorium Rosji. Napływ do Mandżurii Rosjan i Polaków.
- Nasilenie buntów niezależnych plemion afgańskich przeciwko Wielkiej Brytanii z powodu próby zmiany granicy ustanowionej w 1893.
- IV zjazd Szwedzkiej Partii Socjaldemokratycznej.
- Założenie amerykańskiej Partii Socjaldemokratycznej z E. Debsem na czele.
- Pierwszy kongres syjonistyczny w Bazylei.
- Pierwszy kongres pszczelarski Apimondia (Bruksela, Belgia).
- Rosja zajęła Port Arthur, opuszczony przez Japończyków. Początek podziału Chin na główne strefy wpływów pomiędzy Wielką Brytanię, Japonię, USA, Niemcy i Rosję.
- W.J.Dibdin zastosował bakterie do oczyszczania ścieków.
- Joseph John Thomson odkrył istnienie elektronów.
- Rudolf Diesel skonstruował pierwszy w pełni udany silnik wysokoprężny.
- W Europie Zachodniej opanowano i zastosowano w praktyce proces elektrolizy wodoru z wody, co obniżyło koszty pozyskania tego gazu (np. balony napełniane wodorem).
- Pierwsze w Niemczech wyścigi samochodowe na trasie Berlin-Lipsk wygrał F. Held w samochodzie Benz.
- Pierwszy górski wyścig samochodowy rozegrano na 233 km trasie Marsylia-Nicea-la Turbie. Triumfował Francuz, ks. de Chasseloup-Laubat, na parowym pojeździe De Dion.
- Ludność Szwecji przekroczyła 5 mln osób (5009,6 tys.).
Urodzili się[edytuj | edytuj kod]
- 3 stycznia – Pola Negri, polska aktorka, jedna z najsławniejszych gwiazd kina niemego (zm. 1987)
- 5 stycznia – Kacper Garlewicz, polski działacz komunistyczny, oficer "ludowego" WP (zm. 1969)
- 20 stycznia – Zygmunt Sajna, polski duchowny katolicki, męczennik, błogosławiony (zm. 1940)
- 26 stycznia – Władysław Grela, legionista, policjant, odznaczony Virtuti Militari (zm. 1940 – zamordowany w Charkowie)
- 29 stycznia – Antoni Górniewicz, oficer zawodowy, odznaczony Virtuti Militari (zm. 1940 – zamordowany w Charkowie)
- 7 lutego – Romuald Adam Cebertowicz, inżynier hydrotechnik (zm. 1981)
- 8 lutego – Eufrazjusz od Dzieciątka Jezus, hiszpański karmelita, męczennik, błogosławiony katolicki (zm. 1934)
- 10 lutego – John Franklin Enders, bakteriolog amerykański (zm. 1985)
- 12 lutego – Józef Konrad Gorski, oficer zawodowy artylerii, odznaczony Virtuti Militari (zm. 1940 – zamordowany w Charkowie)
- 19 lutego – Michał Czartoryski, polski dominikanin, męczennik, błogosławiony katolicki (zm. 1944)
- 20 lutego – Wanda Pieniężna, polska dziennikarka, działaczka narodowa, polityk (zm. 1967)
- 21 lutego – Jerzy Leporowski, poznański kupiec, taternik (zm. 1928)
- 22 lutego – Karol Świerczewski, generał Armii Czerwonej i Wojska Polskiego (zm. 1947)
- 27 lutego – Bernard Lyot, francuski astronom (zm. 1952)
- 7 marca:
- Charles J. Fekel, członek Ciała Kierowniczego Świadków Jehowy (zm. 1977)
- Cornelius Righter, amerykański sportowiec i trener, medalista olimpijski (zm. 1985)
- 11 kwietnia – Jakub Kern, austriacki norbertanin, błogosławiony katolicki (zm. 1924)
- 30 kwietnia – Dina Belanger, kanadyjska zakonnica, mistyczka, błogosławiona katolicka (zm. 1929)
- 18 maja – Frank Capra, amerykański reżyser filmowy pochodzenia włoskiego (zm. 1991)
- 19 kwietnia – Jirōemon Kimura, najstarszy człowiek świata (zm. 2013)
- 1 maja – Lauritz Schmidt, norweski żeglarz, medalista olimpijski (zm. 1970)
- 2 maja – Anthonij Guépin, holenderski żeglarz, medalista olimpijski (zm. 1964)
- 20 maja – Oswald Thomsen, niemiecki żeglarz, olimpijczyk (zm. 1986)
- 22 maja – Stanisław Ossowski, polski socjolog, współtwórca Polskiego Towarzystwa Socjologicznego (zm. 1963)
- 27 maja – Dink Templeton, amerykański sportowiec i trener, medalista olimpijski (zm. 1962)
- 10 czerwca:
- Józefa Rajmunda Masia Ferragut, hiszpańska augustianka, męczennica, błogosławiona katolicka (zm. 1936)
- Tatiana Romanowa, wielka księżna rosyjska, córka cesarza Mikołaja II, święta prawosławna (zm. 1918)
- 22 czerwca – Henryk Dobrzański, pseudonim Hubal, polski wojskowy, olimpijczyk (zm. 1940)
- 24 czerwca – Yngve Lindqvist, szwedzki żeglarz, olimpijczyk (zm. 1937)
- 7 lipca – Caesar Mannelli, amerykański sportowiec, medalista olimpijski (zm. 1936)
- 12 lipca – Maria Scholastyka Rivata, pierwsza przełożona Uczennic Boskiego Mistrza, Sługa Boża. (zm. 1987)
- 13 lipca – Henryk Grot, polski rewolucjonista, działacz komunistyczny (zm. 1972)
- 18 lipca – Henri Galau, francuski rugbysta, medalista olimpijski (zm. 1950)
- 20 lipca – Tadeusz Reichstein, szwajcarski biochemik, laureat Nagrody Nobla w 1950 roku (zm. 1996)
- 24 lipca – Amelia Earhart, amerykańska pilotka, dziennikarka, pierwsza kobieta, która pokonała Atlantyk (zm. 1937)
- 25 lipca – Gösta Bengtsson, szwedzki żeglarz, medalista olimpijski (zm. 1984)
- 26 lipca – Jakub Gapp, austriacki marianista, męczennik, błogosławiony katolicki (zm. 1943)
- 28 lipca – Henryk Reyman, działacz sportowy, podpułkownik Wojska Polskiego (zm. 1963)
- 2 sierpnia – Ryszard Pampuri, włoski lekarz, bonifrater, święty katolicki (zm. 1930)
- 17 sierpnia – Maria Crescencia Perez, zakonnica, błogosławiona katolicka (zm. 1932)
- 24 sierpnia – Robert Devereaux, amerykański sportowiec, medalista olimpijski (zm. 1974)
- 6 września – Klemens Vismara, włoski duchowny katolicki, misjonarz w Birmie, błogosławiony (zm. 1988)
- 12 września – Irène Joliot-Curie, francuska fizyk jądrowy (zm. 1956)
- 22 września – Franciszek Lewcio, polski żołnierz zawodowy, pułkownik, odznaczony Orderem Vitruti Militari (zamordowany w 1940 w Charkowie)
- 25 września:
- William Faulkner, pisarz amerykański (zm. 1962)
- Wacław Figurski, polski rewolucjonista i działacz komunistyczny (zm. 1977)
- 26 września – Paweł VI, papież (zm. 1978)
- 9 października – Bonawentura Esteve Flores, hiszpański kapucyn, męczennik, błogosławiony katolicki (zm. 1936)
- 21 października – Rudolf Geyer, oficer zawodowy piechoty, odznaczony Virtuti Militari (zm. 1940 – zamordowany w Charkowie)
- 23 października – Jean Bayard, francuski rugbysta, medalista olimpijski (zm. 1995)
- 26 października – William Harris, amerykański pływak (zm. 1961)
- 7 listopada – Nils Otto Møller, duński żeglarz, medalista olimpijski (zm. 1966)
- 9 listopada – Ronald Norrish, brytyjski chemik, noblista (zm. 1978)
- 11 listopada – Aleksander Drzewiecki polski skrzypek, trębacz, wachmistrz zawodowy Wojska Polskiego, altowiolista Filharmonii Pomorskiej w Bydgoszczy, powstaniec wielkopolski (zm. 1960)
- 11 grudnia – Amalia Abad Casasempere, hiszpańska działaczka Akcji Katolickiej, męczennica, błogosławiona katolicka (zm. 1936)
- 17 grudnia – Władysław Broniewski, polski poeta (zm. 1962)
Zmarli[edytuj | edytuj kod]
- 16 stycznia – Józef Tovini, włoski prawnik, błogosławiony katolicki (ur. 1841)
- 19 marca – Antoine Thomson d'Abbadie, francuski astronom, geograf, fizyk (ur. 1810)
- 3 kwietnia – Johannes Brahms, kompozytor niemiecki (ur. 1833)
- 12 kwietnia – Edward Drinker Cope, amerykański paleontolog, zoolog i ewolucjonista (ur. 1840)
- 7 maja – Ion Ghica, rumuński rewolucjonista, polityk i dyplomata, dwukrotny premier Rumunii (ur. 1816)
- 21 maja – Fritz Müller, niemiecki biolog (ur. 1821)
- 23 maja – Aćim Medović, serbski lekarz polskiego pochodzenia, autor pierwszego podręcznika medycyny sądowej w języku serbskim (ur. 1815)
- 30 maja – Maria Celina od Ofiarowania Najświętszej Maryi Panny, francuska klaryska, błogosławiona katolicka (ur. 1878)
- 4 czerwca – Theodor Sixt, niemiecki przedsiębiorca, działacz społeczny i filantrop (ur. 1834)
- 16 czerwca – Antonina Hoffmann, polska aktorka (ur. 1842)
- 17 czerwca – Sebastian Kneipp, niemiecki ksiądz, prekursor wodolecznictwa (ur. 1821)
- 6 lipca – Henri Meilhac, francuski dramaturg i librecista (ur. 1831)
- 9 lipca – Alojzy Caburlotto, włoski duchowny katolicki, założyciel Zgromadzenia Córek św. Józefa, błogosławiony (ur. 1817)
- 2 sierpnia – Adam Asnyk, polski poeta i dramatopisarz (ur. 1838)
- 26 sierpnia – Teresa od Jezusa Jornet e Ibars, hiszpańska zakonnica, założycielka Zgromadzenia Małych Sióstr Opuszczonych Starców, święta katolicka (ur. 1843)
- 19 września – Kornel Ujejski, polski poeta (ur. 1823)
- 25 września – Maciej Sieczka, przewodnik tatrzański (ur. 1824)
- 30 września – Teresa z Lisieux, francuska karmelitanka, święta katolicka (ur. 1873)
- 19 października – George Pullman, konstruktor wagonów (ur. 1831)
- 29 listopada – James Legge, szkocki misjonarz i sinolog, tłumacz chińskich dzieł klasycznych (ur. 1815)
- 11 grudnia – Gardiner Greene Hubbard – amerykański prawnik, finansista i filantrop, jeden z założycieli Bell Telephone Company i pierwszy przewodniczący National Geographic Society (ur. 1822)
- 16 grudnia – Alphonse Daudet, francuski pisarz, piewca Prowansji (ur. 1840)
Święta ruchome[edytuj | edytuj kod]
- Tłusty czwartek: 25 lutego
- Ostatki: 2 marca
- Popielec: 3 marca
- Niedziela Palmowa: 11 kwietnia
- Wielki Czwartek: 15 kwietnia
- Wielki Piątek: 16 kwietnia
- Wielka Sobota: 17 kwietnia
- Wielkanoc: 18 kwietnia
- Poniedziałek wielkanocny: 19 kwietnia
- Wniebowstąpienie Pańskie: 27 maja
- Zesłanie Ducha Świętego: 6 czerwca
- Boże Ciało: 17 czerwca
