Benin

République du Bénin Republika Beninu
Flaga Beninu Herb Beninu
Dewiza: (fr.) Fraternité, Justice, Travail (Braterstwo, Sprawiedliwość, Praca)
Hymn: L'Aube Nouvelle
Język urzędowy	francuski
Stolica	Porto-Novo
Ustrój polityczny	republika
Głowa państwa	prezydent Yayi Boni
Szef rządu	premier Lionel Zinsou
Powierzchnia  • całkowita  • wody śródlądowe	99. na świecie 112 620 km² 2000 km² (1,78%)
Liczba ludności (2008)  • całkowita   • gęstość zaludnienia	101. na świecie 8 295 000 74 osób/km²
PKB (2012)  • całkowite   • na osobę	7,4 mld USD 794 USD
PKB (PSN) (2012)  • całkowite   • na osobę	15,5 mld USD 1666 USD
Jednostka monetarna	frank CFA (XOF)
Niepodległość	od Francji 1 sierpnia 1960
Strefa czasowa	UTC +1
Kod ISO 3166	BJ
Domena internetowa	.bj
Kod samochodowy	DY
Kod samolotowy	TY
Kod telefoniczny	+229

Benin (do 1975 pod nazwą Dahomej) – państwo w Afryce nad Zatoką Gwinejską. Graniczy z Burkina Faso, Nigrem, Nigerią i Togo, członek Unii Afrykańskiej.

Historia

Na tereny współczesnego Beninu od XIII napływały ludu z plemienia Adżów. Plemię zamieszkiwało we wczesnym średniowieczu pogranicze dzisiejszego Beninu i Togo. Zgodnie z tradycją Adżowie przybyli do południowego Beninu w XII-XIII w. i – wymieszawszy się z lokalną ludnością – stworzyli nowy lud Fonów, zwanych też Dahomejami. W XV wieku w Beninie pojawili się Portugalczycy a od XVII wieku Niemcy, Anglicy i Francuzi którzy wybudowali na wybrzeżu swoje forty i faktorie. Plemiona Adżów utrzymywały kontakty handlowe z Europejczykami a także pomimo początkowego sprzeciwu, rozpoczęły sprzedaż im niewolników. W XVII wieku utworzono Królestwo Dahomeju powstało na bazie kilku grup etnicznych zamieszkujących tereny wokół miasta Abomey. Gangnihessou, założył stolicę w Abomey, jak również miasta Allada i Porto-Novo), stając się pierwszym królem niewielkiego państwa. Władca Agadża rządzący w latach 1724–1734, podporządkował swojemu państwu Alladę i Ouidah a także inne państewka Adżów co umożliwiło mu zyskanie dostępu do wybrzeża. Agadża zmonopolizował handel z kupcami europejskimi a w przeciągu XVIII wieku prowadził liczne wojny z sąsiadami, dzięki którym zdobywał siłę niewolniczą. Dahomej stał się centrum Wybrzeża Niewolniczego. Jak nakazywała wielowiekowa tradycja, dahomejscy chłopcy byli często oddawani na naukę starym, doświadczonym wojownikom, od których uczyli się władania bronią i poznawali zwyczaje wojenne aż do momentu, kiedy byli na tyle dojrzali, by sami mogli zostać wojownikami. Dahomej był znany z posiadania elitarnego oddziału kobiet-wojowniczek zwanych Ahosi (pol. nasze matki), a przez Europejczyków nazywanych dahomejskimi Amazonkami. Przykładanie wielkiej wagi do wyszkolenia wojskowego spowodowało, że XIX-wieczni podróżnicy, jak Richard Francis Burton, okrzyknęli Dahomej czarną Spartą. Obyczaj, nakazujący ścinanie części jeńców branych w licznych wojnach, przyczyniał się do ograniczania niewolników sprzedawanych handlarzom, wskutek czego liczba zmniejszyła się z około 20 tys. rocznie na początku XVII w. do 12 tys. dwieście lat później. Inną przyczyną zmniejszenia się obrotów w handlu niewolniczym był zakaz eksportu żywego towaru przez Atlantyk wprowadzony przez Wielką Brytanię i inne kraje europejskie. Handel ustał całkowicie w 1885, kiedy to ostatni portugalski statek z niewolnikami opuścił wybrzeże dzisiejszego Beninu. Po zakazie niewolnictwa gospodarka kraju uległa zmianom a niewolników zatrudniono na plantacjach dahomejskich władców produkujących olej palmowy przeznaczany na eksport.

W 1851 roku Dahomej podpisał traktat handlowy z Francuzami. W 1857 Francja utworzyła swoją placówkę w Grand Popo. W 1890 Francuzi podpisali traktat w Ouidah z ostatnim władcą Dahomeju, Behanzinem. W wyniku traktatu, Porto Novo i Kotonou stały się francuskim protektoratem. Próby Behanzina zmierzające do ograniczenia wpływów Francji doprowadziło w 1892 do II wojny Francuzów z Dahomejem. Ekspedycja francuska pokonała armię Dahomeju a w 1894 roku kraj wraz z podległymi mu państwami (Alladą, Porto Novo i mniejszymi władztwami) stał się kolonią francuską. W 1904 roku Dahomej Francuski wszedł w skład Francuskiej Afryki Zachodniej. W okresie kolonialnym wykształcił się system edukacji który wykształcił dość liczną dahomejską elitę. W 1915 i 1923 roku wybuchły dwa zbrojne powstania antykolonialne. Po zakończeniu II wojny światowej powstały ruchy narodowowyzwoleńczy, na skutek działalności których, w 1957 roku Francja zmuszona została zezwolić na udział w rządzie przedstawicieli Afryki. Rok później rząd Francji nadał Dahomejowi status republiki autonomicznej (w ramach Wspólnoty Francuskiej) a w 1960 roku uznał jego pełną niepodległość.

Człowiekiem, który poprowadził nową republikę ku niepodległości, był Hubert Maga, po nadaniu państwu niepodległości został on prezydentem. Przez następne 12 lat krajem wstrząsały niepokoje etniczne. Doszło do kilku zamachów stanu i zmian reżimów, przy czym dominującymi politykami byli: Sourou Apithy, Hubert Maga i Justin Ahomadegbé, każdy reprezentujący inną część kraju i inne grupy etniczne. Po zamieszkach, które zakłóciły wybory w 1970, ci trzej politycy postanowili stworzyć prezydencki triumwirat i rządzić krajem kolektywnie. W 1972 doszło do wojskowego zamachu stanu pod przywództwem Mathieu Kérékou. Puczyści powołali rząd kontrolowany przez Wojskową Radę Rewolucyjną (CNR). Przez pierwsze dwa lata ideowym kierunkiem wojskowego rządu był nacjonalizm, w 1974 roku zaprowadzono formalnie ustrój socjalistyczny. W 1974 roku wojskowy rząd zradykalizował swoje stanowisko i dokonał nacjonalizacji najważniejszych przedsiębiorstw oraz banków. W 1975 przemianowano kraj na Ludową Republikę Beninu, jednocześnie utworzono Partię Ludowej Rewolucji jako jedyną legalnie funkcjonującą. W 1979 CNR została rozwiązana i rozpisano wybory. Pod koniec lat 80. Kérékou – wobec zapaści gospodarczej kraju spowodowanej kilkuletnią suszą – zdecydował się zrezygnować z dotychczasowego kursu i skierować Benin na drogę demokracji parlamentarnej i gospodarki rynkowej. W 1990 roku z nazwy kraju usunięto określenie Ludowa a rok wcześniej przyjęto system wielopartyjny. W wyborach w 1991 Kérékou przegrał z Nicéphore Soglo z koalicji Związek na rzecz Zwycięstwa Odnowy Demokracji. Tym samym Kérékou stał się pierwszym afrykańskim prezydentem, który dobrowolnie ustąpił ze stanowiska. Kérékou wrócił do władzy wygrawszy wybory w 1996. W 2001, z niewielką przewagą nad przeciwnikiem, Kérékou wygrał wybory prezydenckie. Ani Kérékou ani Soglo nie startowali w wyborach w 2006, ponieważ obu zabraniała tego konstytucja ze względu na wiek lub dopuszczalną liczbę kadencji. Prezydent Kérékou jest powszechnie chwalony za to, że – inaczej niż większość afrykańskich przywódców – nie usiłował zmienić konstytucji, by pozostać dłużej na urzędzie. Wybory 2006 zostały uznane za wolne i demokratyczne. W ich rezultacie prezydentem został liberalny ekonomista Yayi Boni. Sukces demokratycznych, wielopartyjnych wyborów w Beninie sprawił, że kraj ten uznano za model demokracji w Afryce.

Podział administracyjny

Kraj podzielony jest na 12 departamentów. Do 1999 było ich 6.

Geografia

Północną część kraju pokrywa sawanna z akacjami i baobabami, natomiast na wybrzeżu rosną namorzyny. Wewnątrz kraju występują lasy suche, okresowo zrzucające liście. Zdarzają się również enklawy wilgotnych, wiecznie zielonych lasów. Tutejsze parki narodowe, tj. Pendjari i W du Niger, rezerwaty dzikich zwierząt reprezentowane przez takie gatunki jak m.in. lamparty, antylopy, słonie, hieny i wiele gatunków małp, stanowią dużą atrakcję turystyczną.

Miasta

Największe miasta (ludność powyżej 30 tys. mieszkańców) według danych szacunkowych z 2009

• Kotonu – 745 726
• Abomey-Calavi – 518 256
• Porto-Novo – 254 627
• Djougou – 235 934
• Parakou – 188 853
• Bohicon – 144 634
• Kandi – 126 944
• Lokossa – 102 149
• Natitingou – 92 101
• Ouidah – 91 726
• Savé – 89 745
• Abomey – 88 649
• Nikki – 65 874
• Dogbo-Tota – 47 411
• Malanville – 41 454
• Cové – 41 282
• Pobé – 36 840
• Kérou – 34 733
• Comé – 33 147
• Savalou – 33 079
• Sakété – 32 619

Gospodarka

Benin to kraj rolniczy z przewagą gospodarstw karłowatych. Uprawy dające produkty eksportowe – olej palmowy i kakao – prowadzi się w wilgotniejszej, gęściej zaludnionej części południowej państwa. Miasto Kotonu jest portem i ośrodkiem przemysłowym.

Transport

Sieć kolejowa Beninu

Infrastruktura kolejowa

Długość używanych linii kolejowych: 438 km o szerokości 1000mm

Otwarta sieć kolejowa Beninu składa się z dwóch tras:

• Porto-Novo - Parakou
• Otwarty ponownie w 1999 roku odcinek Porto-Novo - Kotonu

Infrastruktura drogowa

• Drogi utwardzone: 1400 km
• Drogi nieutwardzone: 14600 km

Przez teren Benin przebiega planowana Trans–West African Coastal Highway. W momencie ukończenia budowy wszystkich mostów zapewni ona połączenie utwardzoną drogą państw ECOWAS.

Kotonu

Porty lotnicze w Beninie

Kultura

Paolo Valente, Opowieści szeptane przez wiatr, [1], Wydawnictwo WAM, Kraków 2008

Święta państwowe

Święta państwowe

Data	Polska nazwa	Oryginalna nazwa
1 stycznia	Nowy Rok	–
10 stycznia	Dzień Suwerenności Państwowej	–
2 lutego	–	Eid-ul-Adha
12 kwietnia	Poniedziałek wielkanocny	–
2 maja	Urodziny Proroka	Eid-Milad Nnabi
20 maja	Wniebowstąpienie	–
1 sierpnia	Dzień Niepodległości	–
15 sierpnia	Wniebowzięcie	–
26 października	Dzień Sił Zbrojnych	–
1 listopada	Wszystkich Świętych	–
14 listopada	–	Koniec Ramadanu
25 grudnia	Boże Narodzenie	–

Struktura etniczna

• Fonowie: 27,43%
• Gbe: 19,25%
• Bariba: 8,62%
• Adja: 4,43%
• Fulani: 4,28%
• Gun: 3,45%
• Joruba: 3,29%
• Ede: 3,28%
• pozostali: 25,97%

Religijność

Dane na 2010 rok:

• Katolicyzm – 30%
• Islam – 23,8%
• Protestantyzm – 23,2% (głównie: zielonoświątkowcy, baptyści i metodyści)
• Tradycyjne religie plemienne – 18,1%
• Brak religii – 5%

Zobacz też

• Afryka,
• Yayi Boni

Linki zewnętrzne

• (fran.) Oficjalna strona rządu Beninu