Italia

Manipud iti Wikipedia, ti nawaya nga ensiklopedia
Lumaktaw idiay: pagdaliasatan, biruken
Italiano a Republika
Repubblica italiana
Wagayway Kayarigan
Il Canto degli Italiani  
Ti Kanta dagiti Italiano
Lokasion ti  Italia  (nangisit a berde)– idiay Europa  (berde ken nangisit a kolordapo)– idiay Kappon ti Europa  (berde)  —  [Leyenda]
Lokasion ti  Italia  (nangisit a berde)

– idiay Europa  (berde ken nangisit a kolordapo)
– idiay Kappon ti Europa  (berde)  —  [Leyenda]
Kapitolio
ken kadakkelan a siudad		 Roma
41°54′N 12°29′E / 41.900°N 12.483°E / 41.900; 12.483
Opisial a sasao Italiano[1]
Nagan dagiti umili Italiano
Gobierno Unitario a parlamentario a batay-linteg a republika
 -  Presidente Giorgio Napolitano
 -  Kangrunaan a Ministro Enrico Letta
Lehislatura Parlamento
 -  Akin-ngato a kamara Senado iti Republika
 -  Akin-baba a kamara Kamara dagiti Deputado
Panakabangon
 -  Panagtitipon 17 Marso 1861 
 -  Republika 2 Hunio 1946 
Kalawa
 -  Dagup 301,338 km2 (Maika-71)
116,346 sq mi
 -  Danum (%) 2.4
Populasion
 -  2011 (karkulo) 60,681,514 [2] (Maika-23)
 -  2001 (senso) 56,995,744
 -  Densidad 201.2/km2 (Maika-61)
521.2/sq mi
GDP (PPP) 2011 karkulo
 -  Dagup $1.828 trillion[3] (Maika-10)
 -  Tunggal maysa a tao $30,165[3] (Maika-30)
GDP (nominal) 2011 karkulo
 -  Dagup $2.245 trilion[3] (Maika-8)
 -  Tunggal maysa a tao $37,046[3] (Maika-24)
Gini (2011) 31.9[4]
kalalainganna
HDI (2013) steady 0.872[5]
nangato unay · Maika-26
Kuarta Euro (€)2 (EUR)
Sona ti oras CET (UTC+1)
 -  Kalgaw (DST) CEST (UTC+2)
Pagmanehuan kanawan
Kodigo ti panagtawag 394
TLD ti internet .it3
1. Ti pranses ket kumadua nga opisial idiay Ginget ti Aosta; ti Eslobeno ket kumadua nga opisial idiay probinsia iti Trieste ken ti probinsia iti Gorizia; Ti Aleman ken ti Ladin ket kumadua nga opisial idiay probinsia iti Abagatan a Tyrol.
2. Sakbay ti 2002, ti Italiano a Lira. Ti euro ket maawawat idiay Campione d'Italia, ngem ti opisial a kuarta idiay ket ti Suiso a Pranko.[6]
3. Ti .eu a pagturayan ket maus-usar pay, a daytoy ket pinagbibingayan dagiti kameng nga estado ti Kappon ti Europa.
4. Ti panagtawag idiay Campione d'Italia, nasken nga agusar ti ti Suiso a kodigo a +41.

Ti Italia Dengngeni/ˈɪtəli/ (Italiano: Italia [iˈtaːlja]), opisial a ti Italiano a Republika[7] wenno ti Republika iti Italia[8] (Italiano: Repubblica italiana[paammo 1]), ket maysa a unitario a parlamentario a republika idiay Abagatan a Tengga ti Europa. Iti amianan, pagbeddenganna ti Pransia, Suisa, Austria ken Eslobenia iti igid ti Alpes. Iti abagatan, buklenna ti sibubukel nga Italiano a Peninsula, Sicilia, Sardinia–dagiti dua a kadakkelan nga is-isla idiay Baybay Mediteraneo ken dagiti adu pay a babbabassit nga is-isla. Dagiti naturay nga estado ti San Marino ken ti Siudad ti Batikano ket dagiti enclave iti uneg ti Italia, ngem ti Campione d'Italia ket maysa nga Italiano nga exclave idiay Suisa. Ti teritorio ti Italia ket sakupenna ti 301,338 km2 (116,347 sq mi) ken naimpluensiaan babaen ti kalalainganna a klima. Nga addaan ti 60.6 a riwriw nga agtaeng, isu daytoy ti maikalima a kaaduan ti populasion a pagilian idiay Europa, ken ti maika-23 a kaaduan ti populasion iti lubong.

Ti Roma, ket isu ti kapitolio iti Italia, kadagiti napalabas a sigsiglo isu daytoy idi ti sentro ti politika ken relihion iti Lumaud a sibilisasion a kas kapitolio ti Romano nga Imperio ken ti lugar ti Santa Sede. Kalpasan ti panagapday iti Romano nga Imperio, ti Italia ket nakaibtur kadagiti panagraut dagiti ganganaet a tattao, manipud dagiti Hermaniko a tribu a kas dagiti Lombardo ken Ostrogodo, aginggana dagiti Bisantino ken ti kaudian, dagiti Normando, ken dadduma pay. Kalpasan dagiti napalbas a siglo, ti Italia ket nagbalin a nakaipasngayan dagiti Maritimo a republika ken ti Renasimiento[9]. Urayno ti kaaduan kadagiti kalpasan ti Romano a pakasaritaanna, ti Italia ket nanbingbingay idi kadagiti nadumaduma a siudad ken rehional nga estado (a kas ti Republika ti Benesia ken ti Simbaan nga Estado), ngem daytoy ket naiapgkaykaysa idi 1861.[10] Idi naladaw a maika-19 a siglo, babaen ti Sangalubongan a Gubat I, ken aginggana ti Sangalubongan a Gubat II, ti Italia ket nagtagikua ti maysa akolonial nga imperio.[11]

Ti moderno nga Italia ket maysa a demokratiko a republika. Daytoy ket nairanggo a kas ti maika-24 a karang-ayan a pagilian iti lubong[5] ken ti Pagsurotan ti Kasayaat ti panagbiag ket nairanggo idin a kas ti sangapulo a kasayaatan iti lubong idi 2005.[12] Ti Italia ket agragrag-o ti maysa a nangato a pagalagadan ti panagbiag, ken adda ti nangato a GDP ti tunggal maysa atao .[13][14] Daytoy ket nangibangon a kameng ti inawtawagan tattan a ti Kappon ti Europa ken paset ti Eurosona. Ti Italia ket kameng pay ti G8, G20 ken NATO. Daytoy ket adda ti maikatlo a kadakkelan a reserba ti balitok, maikawalo a kadakkelan a nominal GDP, maikasangapulo a kangatuan ti GDP (PPP)[15] ken ti maikanem a kangatuan ti busbos ti gobierno iti lubong.[16] Daytoy ket kameng pay nga estado ti Organisasion para iti Ekonomiko a Pagtitinnulongan ken Panagrangrang-ay, ti Organisasion ti Komersio ti Lubong, ti Konsilo ti Europa, ti Kappon ti Lumaud a Europa ken ti Nagkaykaysa a Pagpagilian. Ti Italia ket adda ti maikasiam a kadakkelan ti busbos ti salaknib ken makibinningay ti nulklear nga armas ti NATO.

Ti Italia ket adda ti nangruna a papel iti Europeano ken milisia ti lubong, kultural ken diplomatiko a pannakibiang. Ti Europeano a politiko ti pagilian, sosial ken ekonomiko nga inpluensia ket mangaramid daytoy ti maysa a nangruna a rehional a bileg.[17][18] Ti pagilian ket adda ti maysa a nangato nga agpang ti publiko nga edukasion ken maysa a nangato a globalisado a pagilian.[19]

Etimolohia[urnosen | urnosen ti taudan]

Dagiti pannagipagarup iti etimolohia iti nagan nga "Italia" ket adu unay ken dagiti sumaganad a pannakaipalawag nga insingsingasing babaen dagiti historiador ken dagiti linguista ket nawatiwat.[20] Segun ti maysa kadagiti kadawyan a pannakaipalplawag, ti termino nga Italia, manipud ti Latin: Italia,[21] ket binulod idi babaen ti Griego manipud ti Oscan Víteliú, a ti kaibuksilanna ket "dagiti ubbing a baka (urbon)" (cf. Lat vitulus "calf", Umb vitlo "urbon").[22] Ti toro ket simbolo dagiti akin-abagatan a tribu ti Italia ken kankanyon a nangipakpakita a sumangsangdo ti Romano a lobo a kas kumarkarit a simbolo iti nawaya nga Italia idi las-ud ti Sosial a Gubat. Ti Griego a historiador a ni Dionisio ti Halikarnasio ket isu tinangibagbaga iti daytoy a pannakalaglagip a kakuyogna ti sarsarita a ti Italia ket nainaganan idi kalpasan kenni Italus,[23] nga inbagbaga pay babaen ni Aristoteles[24] ken ni Tusidides.[25]

Ti nagan nga Italia ket kasisigud idi a naipakat laeng ti paset nga itan ket ti Akin abagatn nga Italia – segun kenni Antioko ti Sirakusa, ti akin abagatan a paset ti peninsula ti Bruttium (moderno a Calabria: probinsia iti Reggio, ken paset dagitiprobinsia ti Catanzaro ken Vibo Valentia). Ngem babaen ti daytoyen a panawen ti Oenotria ken Itali aken nagbalinen nga agpadpada, ken ti nagan ket naipakat pay ti kaaduan iti Lucania. Dagiti Griego ket nagin-inutda a nangipakat ti nagan nga "Italia" iti dakdakkel a rehion, ngem idi panagturay ti [[Romano nga Emperador|Emperador] Augustus (gibus ti umuna a siglo BC) a daytoy a termino ket naipadakkel a mangsakop ti intero a peninsula aginggana kadagiti Alpes.[26]

Pakasaritaan[urnosen | urnosen ti taudan]

Kasakbayan a pakasaritaan ken kina-ugma[urnosen | urnosen ti taudan]

Ti Koleseo idiay Roma, nabangon idi ca. 70 – 80 AD, ket naikedkeddengan a kas maysa kadagiti kalatakan nga obra iti Romano nga arkitektura ken inhennieria.

Dagiti nakalkali manipud kadagiti amin a paset ti Italia ket nangipakpakita ti kadda ti Neanderthal a napetsaan manipud idi Paleolitiko a paset ti panawen, iti agarup a 200,000 tawtawen,[27] Dagiti moderno a tao ket simmangpetda idi agarup a 40,000 tawtawen. Dagiti Taga-ugma atao iti kasakbayan ti Romano nga Italia – a kas dagiti Umbriano, ken dagiti Latin (a nagtaudan dagiti Romano), Volsci, Samnita, dagiti Kelta ken dagiti Ligures a nagtagtagitao iti akin amianan nga Italia, ken dagiti dadduma pay – ket dagidi Indo-Europeano a tattao; ti kangrunaan a naipakasaritaan a tattao iti saan nga Indo-Europeanoa tawidan ket mangiraman kadagiti Etruscans, dagiti Elymians ken Sicani idiay Sicilia ken dagiti prehistoriko a Sardinia.

Idi baetan ti maika-17 ken maika-11 a siglo BC dagidi Misenio a Griego ket nangibangonda kadagiti pannakaiyasideg iti Italia[28][29][30][31][32][33][34] ken idi maika-8 ken maika-7 a sigsiglo BC dagiti kolonia ti Gresia ket nabangonda amin iti igid ti aplaya ti Sicilia ken ti akin abagatan a paset ti Italiano a Peninsula ket nagbalin a naamammuan a kas ti Magna Graecia. Ken dagidi pay Penisia ket nangbangonda kadagiti kolonia kadagiti aplaya ti Sardinia ken Sicilia.

Ti taga-ugma a Roma ket isu idi ti immuna a bassit a komunidad ti agrikultura a nabangon idi maika-8 a siglo BC, a dimmakkel kadagiti napalabas a siglo iti kadakkelan nga imperio a nangbukel ti sibubukel a Baybay Mediteraneo, a nakairuaran dagiti Taga-ugma a Griego ken Romano a kultura iti maysa a sibilisasion. Daytoy a sibilisasion ket impluensial unay a ti legado ket nangruna iti sangalubongan. Ti Taga-ugma a Roma ket nakaro a naimpluensiaan ket nangibati ti markana iti moderno a gobiernoA, linteg, politika, administrasion, urbano a panagplano, inhennieria, pilosopia, arkitektura, dagiti arte ken dagiti dadduma pay nga aspeto iti lumaud a lubong, a nangporma ti nakaibatayan ti Lumaud a sibilisasion.

Iti nabontog a pannaka-apday manipud idi naladaw a maikadua a siglo AD, thi imperio ket nagtungpalan ti pannakapisi iti dua a paset idi 395 AD: ti Lumaud a Romano nga Imperio ken ti Akin-daya a Romano nga Imperio. Ti lumaud a paset – babaen ti presion dagidi Pranko, dagidi Bandalo,dagidi Huno, dagiti Godo ken dagiti dadduma pay a populasion manipud ti Akin-day a Europa – ket nakaitungpalan a natunaw idi 476 AD, idi ti kinaudi a lumaud nga Emperador ket inikkat babaen ti Barbaro a hepe a n Odoakro.

Tengnga a Panpanawen[urnosen | urnosen ti taudan]

Ti Wagayway ti baybay ti Italia, a mangipakpakita ti eskudo kadagiti kangrunaan nga uppat a Maritimo a Republika. Agpakanawan manipud ti ngato a kanigid: Benesia, Genoa, Pisa, Amalfi.

Kalpasan ti pannakatnag ti Roma, ti Italia ket pinarukma babaen dagiti Hermaniko a Tribu dagiti Ostrogodo, ngem idi maika-6 a siglo ti Taga-daya Romano nga Emperador a ni Justiniano ket pinarukmana manen. Ti panagraut ti sabali pay a Hermaniko a Tribu (dagiti Lombardo) iti naladaw nga isu met laeng a siglo ket nangpabasiit ti kaadda ti Bisantino iti bassit a pirgis iti daga a nagbaetan ti Rabena ken Roma ken dagiti dadduma pay a daga idiay akin-abagatan nga Italia, a nangburak ti panagkaykaysa ti peninsula aginggana idi 1870.

Ti panagturay ti Lombardo iti akin-amianan a ken tengnga nga Italia ket sinagepsep idi ti Pranko nga Imperio babaen ni Karlomagno idi naladaw a maika-8 a siglo. Dgaiti pRanko nga ari ket timmulongda oay iti pannakaporma kadagiti Estado ti Papa idiay tengnga ti Italia, a gimmay-at manipud idiay Roma aginggana idiay Rabena, urayno ti kaaduan ti Tengnga a Panpanawen ti Kina-Papa ket tinengtengngel laeng ti Latium. Ti kaadda daytoy a teokratiko nga estado ket nangtiped kadagiti napalabas a siglo ti panagkaykaysa ti peninsula. Aginggana idi maika-13 a siglo, dagiti politika ti Italiano ket tinurturayan babaen ti pannakaikabagian ti baetan dagiti Aleman a Emperador ti Nasantuan a Romano ken dagiti papa, a kaaduan kadagiti Italiano a siudad ket nakitiptiponda iti dati a (Gibelini) wenno para iti naud-udi a (Guelfi) manipud ti temporario a pakainugotan.

Iti daytoy idi a kawaw iti turay nga ti Italia ket nakakita ti pannakaipangato iti naisangayan nga patakder, ti mediebal a komuna. Kadagiti anarkaiko a kasasaad a kankanayon a nagballigi kadagiti mediebal nga Italiano a siudad-estado, dagiti tao ket binukbokudanda a nagurnos tapno maipasubli ken maikatda ti armas dagiti nagsisinnupiat a napilpili a tattao. Idi maika-12 a siglo, ti liga dagiti komuna, ti Liga ti Lombardo, ket inabakda ti Aleman nga emperador a ni Frederick Barbarossa, a nangiturongan ti proseso a pannakaited ti epektino a pannakawaya kadagiti kaaduan ti akin-amianan ken tengnga a siudad ti Italia. Uray pay ti pannakadadaelna kadagiti nadumaduma a gubat, ti Italia ket nagtalinaay, a naipangpangruna idiay amianan ken tengnga, ti relatibo a narang-ay nga urbano a sibilisasion.

Iti las-ud ti isu met laeng a paset ti panawen, ti Italia ket kanakita ti pannakaipangato kadagiti nadumaduma a Maritimo a Republika, a ti kadayegan ket ti Benesia, Genoa, Pisa ken Amalfi. Nakaroda a nairaman kadagiti Krusada, nagatiwda kadagiti opurtunidad iti politikal ken panagtagilako. Ti Benesia ken ti Genoa ket dimtengan a nagbalinan a kas ti aruangan ti Europa iti panagtagilako iti Daya, a nangbangbangon kadagiti kolonia iti kaadayo iti Baybay Nangisit ken kankanayon a kaaduan a nagtengtengngel ti panagtagilako iti Bisantino nga Imperio ken ti lubong ti Islamiko a Mediteraneo. Ti kondado ti Saboya ket nangpadakkel ti teritoriona idiay peninsula idi kaladawan ti naladaw a Tengnga a Panpanawen, bayat a ti Florencia ket nagrangrang-ay iti nasayaat a naurnos a komersio ken pinansia a siudad-estado, a nagbalin kadagiti kaaduan a siglo ti Europeano a kapitolio iti seda, dutdot, panangibanko ken alahas.

Idiay abagatan, ti Bisantino a Sicilia ket nagbalinen a maysa nga Islamiko nga emirato idi maika-9 a siglo, a nagrangrang-ay aginggana idi pinarukma dagidi Italo-Normano idi naladaw a maika-11 a siglo a kinuyog kadagiti kaaduan nga estado ti Lombardo ken Bisantino iti akin-abagatan nga Italia. Babaen dagit inarikut a serie dagiti pasamak, ti akin-abagatan nga Italia ket rimmang-ay a kas maysa a naipagkaykaysa a pagarian, nga immuna babaen ti Kamara ti Hohenstaufen, kalpasan daytoy babaen ti Kapetiano a Kamara ti Anjou ken, manipud idi maika-15 a siglo, ti kamara ti Aragon (urayno ti Sicili aket naisina nga Aragones a pagarian manipud idi naladaw a maika-13 a siglo aginggana idi maika-15 a siglo). Idia Sardinia, dagiti dati a probinsia ti Bisantino ket nagbalinda a nawaya nga estado a tinawtawagan a aks tigiudicati, urayno kaaduan ti isla ket tinurturayan babaen ti Genoa wenno Pisa aginggana idi pinarukma dagiti Aragones idi maika-15 a siglo.

Dagiti nota[urnosen | urnosen ti taudan]

  1. ^ Idiay Italia, dagiti sabsabali a pagsasao ket opisial a mabigbigan a mayanaup ti linteg a patneng a (rehional) a pagsasao babaen ti Europeano a Dokumento ti linteg para iti Rehional wenno dagiti Rehionala Pagsasao. Iti tunggal maysa kadagitoy, ti opisial a nagan ti Italia ket dagiti sumaganad:

Dagiti nagibasaran[urnosen | urnosen ti taudan]

  1. ^ "Ethnologo a reporta". Ethnologue.com. Naala idi 30 Oktubre 2010. 
  2. ^ "Binulan a demograpiko a katimbengan: Enero 2011" (iti Italiano). Istat. 10 Septiembre 2011. Naala idi 10 Septiembre 2011. 
  3. ^ a b c d "Italia". Internasional a Pundo ti Panguartaan. Naala idi 14 Oktubre 2011. 
  4. ^ "Gini coefficient of equivalised disposable income (source: SILC)". Eurostat Data Explorer. Naala idi 13 Agosto 2013. 
  5. ^ a b "2014 Human Development Report Summary". United Nations Development Programme. 2014. pp. 21–25. Naala idi 27 Hulio 2014. 
  6. ^ "Comune di Campione d'Italia". Comune.campione-d-italia.co.it. 14 Hulio 2010. Naala idi 30 Oktubre 2010. 
  7. ^ Ti Inggles a nagan ti estado ti Italia a nausar iti Inggles a testo iti Tulag iti Lisbon,
  8. ^ A kas maus-usar kadigiti sumaganad a sinurat a mangipalip ti Nagkaykaysa a Pagpagilian: "UNTERM database iti Nagkaykaysa a Pagpagilian". Sekretario ti Nagkaykaysa a Pagpagilian. Naala idi 28 Marso 2012. 
  9. ^ "Italia: Nakaipasngayan iti Renasimiento". Europeano a Renasimiento ken Pannakaipatakder manen. Ili iti Washington, NJ: Akademia ti Immakulada a Puso. [n.d.] Naala idi 20 Disiembre 2009. .
  10. ^ "Panagkaykaysa ti Italia". Library.thinkquest.org. 4 Abril 2003. Naala idi 19 Nobiembre 2009. 
  11. ^ "Ti Imperio ti Italiano a Kolonia". Amin nga Imperio. Naala idi 17 Hunio 2012. "Iti kapantokanna, idi sabayan ti WWII, ti Italiano nga Imperio ket binuklan na dagiti teritorio ti agdama nga aldaw nga Italia, Albania, Rodas, Dodecaneses, Libya, Etiopia, Eritrea, 2/3 ti Somalia ken ti bassit a konsesio ti Tientsin idiay Tsina" 
  12. ^ The Economist Intelligence Unit’s quality-of-life index, Economist, 2005
  13. ^ "Reporta para kadagiti Napili a Pagilian ken Suheto". Imf.org. 14 Septiembre 2006. Naala idi 2 Agosto 2010. 
  14. ^ "DDP Quick Query". Ddp-ext.worldbank.org. 20 Hulio 2004. Naala idi 2 Agosto 2010. 
  15. ^ "Reporta para kadagiti Napili a Pagilian ken Suheto". Imf.org. 14 Septiembre 2006. Naala idi 2 Agosto 2010. 
  16. ^ "CIA World Factbook, Budget". Cia.gov. Naala idi 26 Enero 2011. 
  17. ^ M. De Leonardis, Il Mediterraneo nella politica estera italiana del secondo dopoguerra, Bologna, Il Mulino, 2003, p. 17
  18. ^ Ti Tengnga a Daya ken ti Europa. Liblibro ti Google. 24 Nobiembre 1998. Naala idi 30 Mayo 2011. 
  19. ^ "KOF – Pressemitteilung" (PDF). Naidulin manipud ti kasisigud idi 2011-04-27. Naala idi 27 Oktubre 2009. 
  20. ^ Alberto Manco, Italia. Disegno storico-linguistico, 2009, Napoli, L'Orientale, ISBN 978-88-95044-62-0
  21. ^ Latin a Diksionario ti Oxford, p. 974: "umuna a silaba. kadawyan nga ababa (cf. Quint.Inst.1.5.18), ken naiskan pay iti Lucil.825, ngem iti daktiliko a berso a naipaatiddog metri gratia."
  22. ^ J.P. Mallory ken ni D.Q. Adams, Ensiklopedia ti Indo-Europeano a Kultura (Londres: Fitzroy ken ni Dearborn, 1997), 24.
  23. ^ Dionisio ti Halikarnasio, Dagiti Romano a Kina-ugma, 1.35, iti LacusCurtius
  24. ^ Aristoteles, Politika, 7.1329b, iti Perseus
  25. ^ Tucidides, Ti Peloponesio a Gubat, 6.2.4, iti Perseus
  26. ^ Pallottino, M., Pakasaritaan ti Kasapaan nga Italia, patarus. Ryle, M & Soper, K. kadagiti Lektura ni Jerome, Maikasangapulo ket pito kadagiti Serie, p. 50
  27. ^ Kluwer Academic/Plenum Publishers 2001, ch. 2. ISBN 0-306-46463-2.
  28. ^ Ti Miseneo ken Italia: ti arkeolohiko ken arkeometriko nga ebidensia ti seramiko, Unibersidad ti Glasgow, Departamento ti Akeolohia
  29. ^ Emilio Peruzzi, Dagiti Miseneo ti Nasapa a Latium, (Incunabula Graeca 75), Edizioni dell'Ateneo & Bizzarri, Roma, 1980
  30. ^ Lord William Taylour, Miseneo a Bangbanga idiay Italia ken dagiti Kaaripingna a Lugar (Cambridge 1958)
  31. ^ Gert Jan van Wijngaarden, Panagusar ket Panagayat ti Miseneo a Bangbanga idiay Lebante, Cyprus ken Italia (1600–1200 B.C.): Ti KInapangruna iti Kontesto, Arkeolohiko a Panagad-adal ti Amsterdam, Unibersidad ti Amsterdam a Pagmalditan, 2001
  32. ^ Andrea Vianello, Miseneo a Naladaw a Panawen ti Gambang ken dagiti Italiko a Produkto iti Laud a Mediteraneo: Ti Sosial ken Ekonomiko a Panagusig, (Dagiti Reporta dagiti Serie ti Britaniko nga Arkeolohiko), Dagiti Reporta ti Britaniko nga Arkeolohiko
  33. ^ Miriam S. Balmuth, Robert J. Rowland, Dagiti Panagad-adal iti Sardinio nga Arkeolohia, Unibersidad ti Michigan a Pagmalditan, 1984
  34. ^ Bryan Feuer, Miseneo a sibilisasionn: ti maysa a naipababa a bibliograpia aginggana iti 2002, McFarland & Company; Nabalbaliwan a Sub-edision (2 Marso 2004)
Bibliograpia

Dagiti silpo ti ruar[urnosen | urnosen ti taudan]
Dagiti Pagilian:
Wagayway ti Union ti Europa
Dagiti naturay nga estado
Europe (orthographic projection).svg
Dagiti estado nga addaan ti patingga a nakaibigbigan
Agkamkammatalek ken
dagiti sabsabali pay a teritorio
Naala manipud iti "https://ilo.wikipedia.org/w/index.php?title=Italia&oldid=243159"