Lev Landau. Günay Azəri, Kəpəz TV, 01.04.2013

• published: 22 Aug 2014
• views: 4

Lev Landau 1908-ci ilin 22 yanvar tarixində Bakıda yəhudi ailəsində anadan olub. Onun atası mühəndis, anası həkim idi. Landau 13 yaşında gimnaziyanı bitirib. Yaşı az olduğundan Landau Universitetə qəbul olmaq üçün işini verə bilmir və ailəsinin məsləhəti ilə bir il Bakıda İqtisad Texnikumunda oxuyur. Pavel Relbinin- Kapitso muzeyinin müdiri: “İndi sizə oxuyacağım məktub nadir sənəddir. Burada söhbət Kapitso institutuna keçiddən gedir. Eyni zamanda yada salaq ki, bu məktub gizli məktubdur. O, 1924-ci ildə yazılıb. Hörmətli Valeriy İvanoviç bizim institutda bir gənc işləyir. Yadımıza salsaq Landau 1908-ci ildə anadan olub. Demək ki, onun o zaman 16 yaşı olub. Bu məktub belə bitir. Bakı institutunun dekanları Leninqrad institutunun dekanlarını əmin edirlər ki, bu gənclə son dərəcə qürur duyacaqlar”. 14 yaşı olanda bu istedadlı gənc Azərbaycan Dövlət Universitetinə daxil olaraq eyni zamanda iki fakültədə təhsil alır: fizika-riyaziyyat və kimya. Hələ çox erkən yaşlarında riyaziyyatda nümayiş etdirdiyi qeyri-adi istedad sonralar onun yüksəlişi üçün əsas amil olub. 1924-cü ildə Leninqrad Universitetinin fizika fakültəsinə göndərilərək 1927-ci ildə oranı uğurla başa vurub. Həmin dövrdə o artıq dünyada məşhur nəzəriyyəçi fizik kimi tanınırdı. 1937-ci ilin fevralında alim Moskva Fiziki Problemlər İnstitutuna dəvət olunur və həmin institutda nəzəriyyə şöbəsinə rəhbərlik etməyə başlayır. Elmi nailiyyətlərindən savayı Landau eyni zamanda mərkəzi Xarkov şəhəri olmaqla keçmiş Sovetlər Birliyində nəzəri fizika elminin aparıcı Landau məktəbinin əsasını qoyub. Onun yaratdığı bu məkəb Sovet elminə Lev Pitayevski, Aleksey Abrikosov, Arkadi Levanyuk, Yevgeni Lifşitz, Lev Gorkov kimi fiziklər bəxş edib. Landau Fizika Problemləri İnstitutunun nəzəriyyə bölməsinə rəhbərlik etdiyi müddətdə avtomobil qəzası nəticəsində ciddi xəsarət alaraq, sağlamlığını bir daha tam bərpa edə bilməyib. O, Nəzəri minimum adlı geniş əhatəli imtahan işləyib və tələbələri yalnız bu imtahandan keçdikdən sonra banisi olduğu Landau məktəbinə qəbul oluna bilərdilər. İmtahan nəzəri fizikanın bütün aspektlərini əhatə edir və yalnız 43 nəfər bu imtahanı keçə bilib. Məhz bu yolla onun tələbələri dünya fizika arenasında kifayət qədər tananıblar. O, elmin bir çox müxtəlif sahələrində bərk cisimlər fizikası, faza keçidləri nəzəriyyəsi, kosmik şüalar fizikası, nüvə nəzəriyyəsi, heliumun ifrat axıcılıq nəzəriyyəsi, hidrodinamika, sahənin kvant nəzəriyyəsi və elementar zərrəciklər, Fermi mayesi nəzəriyyəsi və s. dəyərli kəşflər edib. Landaunun əməyi yüksək qiymətləndirilərək o, 1946-cı ildə SSRİ EA-nın həqiqi üzvü seçilib. 3 dəfə Dövlət mükafatına, Sosialist Əməyi Qəhrəmanı adına layiq görülüb, Lenin ordeni ilə təltif olunub, 1962-ci ildə isə Lenin mükafatı laureatçısına çevrilib. Beynəlxalq miqyasda Landaunun elmi xidmətləri yüksək qiymətləndirilib. O, İngiltərədə Kral Cəmiyyətinin, Danimarka və Niderland EA-nın, ABŞ Milli Elmlər Akademiyasının, Amerika Elm və İncəsənət Akademiyasının üzvü olub. 1962-ci ilin 7 yanvarında Landau ciddi avtomobil qəzasına uğrayır. O, Moskva şəhərinin Timiryazev rayonunun 50 nömrəli xəstəxanasına aparılır. Bu qəzadan ciddi xəsarət alan alim üç ay komada yatır. 1962-ci ilin sentyabr ayında SSRİ Elmlər Akademiyasının xəstəxanasına köçürülür. Həmin ilin noyabrında Landau ona Nobel mükafatı verilməsi barədə teleqram alır. Nobel Komitəsinin tarixində ilk dəfə olaraq xüsusi hal kimi məşhur fizik Lev Landaunun Stokholma gedə bilməməsi nəzərə alınır və İsveçin Moskvada olan səfiri Nobel mükafatını xəstəxanada ona təqdim edir. O, bir daha tamamilə sağala və əvvəlki fəaliyyətinə qayıda bilmir. Dahi fizik 1968-ci ilin 1 aprel tarixində Moskva şəhərində vəfat edir. Mənbə: http://kepeztv.az/?q=lev-landau-0