Kentsel Ayrışmanın Yüzü: Derbent 1950’li yıllar Türkiye kentleşmesine içkin gecekondulaşma sürecinin görünürlüğünün miladıdır. Bu yıllarda ve takip eden onyıllarda, özellikle İstanbul’a dönük yoğun sanayi yatırımlarıyla birlikte ihtiyaç duyulan emek gücünün tetiklediği göçle gecekondu mahalleleri oluşmaya başlamıştır. Kent mekanının sermaye, emek ve arazi ilişkileri bağlamında yeniden kurulduğu bu süreçte, Derbent, Büyükdere-Maslak hattındaki sanayileşmeye bağlı olarak, 1970’li yıllarda bir gecekondu mahallesi olarak kurulmuştur. Büyükdere-Maslak Hattı’nın Gelişimi Büyükdere-Maslak aksı 1950’leri izleyen yıllarda ilk büyük ilaç ve sanayi kuruluşlarının bu hat üzerine yerleşmesi ile yakın çevresinde gecekondu alanlarının oluşmasını tetiklemiş, süreci büyük sermaye gruplarının (Sabancı Holding, Yapı Kredi Bankası ve İş Bankası) aynı aks üzerinde büyük arsalar satın almaları izlemiştir. 1974 yılında birinci Boğaz Köprüsü ve bağlantı yollarının tamamlanması ile aks üzerindeki gelişme daha da hızlanmıştır. Aynı dönemde hazırlanan Nazım İmar Planı (1974) aksın devamında yer alan orman alanları ve içme suyu havzalarının kentsel gelişme ile tehdit altında olmasını gözönüne alarak, tam anlamı ile gelişimi durduracak bir karar üretmese de, hattın, ikincil merkez olarak gelişmesini öngörmüştür. 1980’den sonraki Dalan dönemine gelindiğinde ise, mevcut aks, 1974 planındaki çekinceleri yok sayarak, yoğun yapılaşmanın teşvik edildiği imtiyazlı haklarla yeniden planlanmıştır. Bu dönem, İstanbul’da ilk kez gökdelen yapımının telaffuz edildiği zamana denk düşer ki, genelde İstanbul kenti için yeni sosyo-mekansal ilişkilerin kurulduğu, özelde, Büyükdere-Maslak Hattı’nın uluslararası merkezi iş alanı olarak geliştiği ve kentsel ranta konu olduğu sürecin de ilk aşamalarıdır. 1980’li yıllardan 2000’li yıllara gelinirken, farklı aksları uluslararası iş merkezi olarak geliştirme yönünde özellikle politik düzeyde kararlar alınmış, süreç çelişkili bir tartışma zemininde ilerlemiştir. Özellikle 1990’ların sonlarına doğru, İstanbul kentinin küresel kent olması yönünde yerel ve ulusal düzeyde benimsenen söylem Büyükdere-Maslak hattının hem uluslararası sermaye yatırımlarını hem de yakın çevresinde ormanlık arazilerin içinde yerleşen lüks konut yatırımlarının da çekim alanı olmasına neden olmuştur. Buna bağlı olarak gelişen büyük finans kurumlarının ve büyük sermaye gruplarının merkezlerinin bu hatta yer seçmesi ve Belgrad Ormanları’na sırtını dayayan ve yüzünü Boğaz manzarasına dönmüş lüks konutların hızlı bir oranda artması, sanayi ve gecekondu birlikteliği ile gelişmiş Büyükdere-Maslak aksının sosyo-mekansal olarak yaşadığı dönüşümü 2010 yılına geldiğimizde net bir şekilde önümüze serer. Lüks Konutların Arasında Bir Gecekondu Alanı Derbent; Hazine, Milli Emlak, Vakıflar ve özel mülkiyette olan karma bir arazi yapısı üzerine kurulmuştur. Yaklaşık nüfusu 13-14 bin olan mahalle, 1200 hanelidir. Mahalle, 5 ana caddesi, 53 sokağı ve 2000 öğrencisi olan okuluyla Sarıyer Belediyesi’ne bağlıdır. Bugüne kadar mahallede yapılan evlerin büyük bir çoğunluğu tapu tahsis belgesine sahiptir. Mahallenin dönüşüm süreci ile ilk karşılaşması, 1986 yılında mahallelilerin dışında ki kişiler tarafından kurulan Atatürk Yapı Sanayi Kooperatifi’nin mahallenin belli bir alanından hisse toplamaları ile başlar. Söz konusu arsa, hisseli tapuya sahip olduğundan, Kooperatif, diğer 72 hisseye sahip olanlarla paylaşım konusunda anlaşamadıkları gerekçesi ile izale-i şuyu davası açarak, mahkemenin arsayı satışa çıkarması sonucu açık arttırma yolu ile tüm arsanın sahibi olur. 1996 yılında gerçekleşen satışın ardından, mahkeme kararı temyize gitse de sonuç değişmez. Böylece, Derbent, 2001-2002 yıllarında, üzerine daha sonra MESA Maslak Konutları’nın yapılacağı arsanın mahkeme eli ile büyük bir inşaat şirketine satışı yoluyla ilk dönüşümü yaşamıştır. Mahallenin önemli bir kısmının lüks bir kapalı site olan MESA evlerine dönüşmesi mahallenin tarihi ve bugün gelinen süreçte yaşanacak kentsel dönüşümün sonuçları açısından önem taşır. İstanbul’da ve diğer büyük kentlerde ilk örneklerinin görülmeye başlandığı kentsel dönüşüm sürecinden ilk payını alan mahallelerinden biri olur Derbent. Bağlı bulunduğu Sarıyer Belediyesi tarafından 2004 yılında kentsel dönüşüm alanı ilan edilir. Dönüşüm sürecinin nasıl işlediğini MESA konutlarının yapım sürecinde yakından deneyimleyen mahalleliler, zaman kaybetmeden dernekleşme yoluna gitmişlerdir. 2005 yılında Mahalle Derneği kurularak,