Tuisblad

Welkom by Wikipedia, die vrye ensiklopedie wat deur enigeen gewysig kan word.	Vrydag, 20 September 2013 Hier is tans 28 305 artikels in Afrikaans.
Help ons om ’n wêreldklas Afrikaanse ensiklopedie te skep.

Inleiding • Hulp • Kontak

Gebruikersportaal • Voorbladartikels • Kategorieë • Stel ’n vraag

Voorbladartikel

Iran (Persies: ایران) is 'n land in die Midde-Ooste, wat deur Azerbeidjan, Armenië en Turkmenistan in die noorde, Pakistan en Afghanistan in die ooste en Turkye en Irak in die weste begrens word. Die land het vroeër in die Westerse lande as Persië bekendgestaan.

Met 'n oppervlakte van meer as 1,6 miljoen km² is Iran die 18de grootste land ter wêreld met 'n etnies diverse bevolking van 77 miljoen. Dit bevat 'n wye verskeidenheid landskapsvorme, maar bestaan oorwegend uit bergagtige landskappe en woestyne. So is dit juis die randstreke van Iran waar die grootste deel van die bevolking saamgetrek is en wat die grootste bydrae tot die land se bruto binnelandse produk lewer:

die kusgebied langs die Kaspiese See in Noordwes-Iran met sy visserybedryf, ryslande en teeplantasies;
Khoezestan in Suid-Iran met sy olievelde en suikerplantasies;
die Azerbeidjan-streek van Wes-Iran met sy graanlande; en
Oos-Iran met sy florerende vrugtebedryf in die oases van Khorastan en Seistan.

Daartussen lê die Kavir- en Lut-woestyn en die bergreekse langs Iran se grense met die uitgestrekte Zagros-plato in die weste. Stede in die binneland is op 'n gesofistikeerde netwerk van tonnels en kanale aangewese om ondergrondse watervoorrade te ontgin. Hierdie voorrade word deur damme soos dié van Dezful in die Dezrivier aangevul.

Iran, waar een van die oudste beskawings ontstaan het, het van oudsher sy onafhanklikheid gehandhaaf, alhoewel die land tydelik onder Britse, Russiese en Amerikaanse invloed gestaan het. Die Westersgesinde, outoritêre, maar ook sekulêre monargistiese bewind van Mohammad Reza Sjah Pahlavi is in die Islamitiese Rewolusie van 1979 omvergewerp. Die nuwe geestelike leier, Ayatollah Ruhollah Khomeini, het as integrasiefiguur van 'n breë opposisiebeweging gedien waarin uiteenlopende politieke groepe verenig is.

Interne magstryde en die oorlog met Irak, wat in September 1980 met 'n Irakse aanval begin het en agt jaar sou voortduur, het uiteindelik 'n unieke hibriede politieke bedeling laat ontstaan met 'n Grondwet waarin republikeins-demokratiese en teokraties-outoritêre elemente verenig is, alhoewel die politieke lewe tans deur die laasgenoemde oorheers word.

Ondanks sy ideologiese teenstrydighede, binne- en buitelandse krisisse, 'n groeiende opposisiebeweging (die sogenaamde Groen Beweging) en die interne rigtingstryd in die heersende politieke en godsdienstige kringe is die politieke ontwikkeling van die Islamitiese Republiek van Iran, soos dit sedert 1979 bekendstaan, in die eerste drie dekades van sy bestaan deur betreklike stabiliteit gekenmerk.

Alhoewel Iran steeds onder die ontwikkelende lande gereken word, het dit 'n hoogs gesofistikeerde tegnologiebedryf ontwikkel en beskik daarnaas oor die grootste reserwes van aardgas en die wêreld se vierde grootste bekende reserwes ru-olie. Danksy sy ekonomiese en strategiese ligging het Iran tot 'n streeksmoondheid in die Midde-Ooste ontwikkel.

Terwyl Iran nie daarin geslaag het om sy model van 'n Islamitiese republiek ook vir ander lande met 'n Moslembevolking aantreklik te maak nie, deel die land sekere ooreenkomstige kenmerke met Arabiese state soos Tunisië en Egipte wat 'n skielike politieke omwenteling in die sogenaamde Arabiese Lente ondergaan het: 'n goed opgeleide generasie van jong mense wat skraal kanse het om werk te kry, salarisse en lone wat nie tred kan hou met die stygende inflasie nie, en miljoene mense wat onder die broodlyn leef. Net soos in ander lande is daar 'n klein bolaag van welvarendes wat hulself van die aspirasies van die menigte vervreem het.

...lees verder

In die nuus

Die Siriese leër verdryf terroriste van die al-Nusra Front uit die historiese Christelike dorp Ma'loula nadat 'n aantal inwoners vermoor en Christelike kerke beroof en aan die brand gesteek is.
Die Internasionale Olimpiese Komitee (IOK) kies die Japanse hoofstad Tokio as gasheerstad vir die Olimpiese Somerspele 2020, wat tussen 24 Julie en 9 Augustus 2020 gehou sal word.
Greg Minnaar wen in sy tuisdorp Pietermaritzburg sy derde Wêreldkampioenskaptitel in die Bergaf-kategorie tydens die Wêreldbergfiets-kampioenskap.
Die Islamitiese Republiek van Iran se departement van buitelandse sake benoem die land se eerste vroulike ambassadeur.
Rugby: Die All Blacks is weer vanjaar se Bledisloebekerwenner, ná hulle op 24 Augustus die Wallabies van Australië met 2-0 toetse verslaan het in Wellington, Nieu-Seeland. Dit is die elfde agtereenvolgende jaar wat hulle dit vermag.

Het u geweet...

...dat seelikkewane die enigste likkewaan is wat onder water kan swem? Hulle duik tot 30 minute lank om seewier te vreet.

...dat Edmund Hillary oorspronklik 'n byeboer was? Dit was 'n somerwerk wat hom tyd gegee het om in die winter berge te klim.

Vandag in die geskiedenis

20 September

1562 – Die Verdrag van Hampton Court, waarvolgens Engelse troepe na Rouen (die historiese hoofstad van Normandië), Frankryk, gestuur sou word om aan die Protestante hulp te verleen, word onderteken.
1778 – Geboortedag van Fabian Gottlieb von Bellingshausen in Saaremaa (Ösel) in Estland. As bevelvoerder van die tweede Russiese vaart om die wêreld word hy een van die drie mense wat Antarktika vir die eerste keer waarneem.
1932 – Vier maande ná die voltooiing van die Afsluitdyk in Nederland word die naam van die Suidersee amptelik verander in die IJsselmeer.
2006 – Tydens die Cassini-Huygens-missie word 'n voorheen onontdekte ring buite Saturnus se helder hoofringe en binne die G- en E-ring ontdek.