Zie Hoofdstad (Hovedstaden) voor de Deense regio Hoofdstad en Hoofdstad (Bahrein) voor het gouvernement in Bahrein.

Portaal Steden

De hoofdstad van een land, (deel)staat of provincie is de stad waar de regering of het bestuur van het gebied zetelt.^[1] Over het algemeen fungeert de hoofdstad ook als de plaats waar het parlement, het Hooggerechtshof en de woning van het staatshoofd gevestigd zijn. Bij een gemeente spreekt men meestal van een hoofdplaats in plaats van een hoofdstad.

Een stad kan uiteraard de hoofdstad van verschillende bestuurlijke eenheden zijn; zo is Brussel de hoofdstad van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, Vlaanderen, de Franse Gemeenschap, België en de facto ook van de Europese Unie (zie Brussel als Europese hoofdstad).

Een hoofdstad heeft soms dezelfde naam als het gebied – dit komt vooral bij provinciën vaak voor, maar soms ook bij landen, zoals in het geval van Luxemburg en Mexico-Stad. Het komt echter voor dat een stad met dezelfde naam niet de hoofdstad is: de hoofdstad van Belize is niet Belize City maar Belmopan.

[bewerken] Keuze voor een hoofdstad

Landen waarvan de hoofdstad niet de stad met de meeste inwoners is

Meestal wordt de belangrijkste stad van een gebied, wat vaak ook de stad met de meeste inwoners en de grootste economie is, gekozen als hoofdstad. Soms is een hoofdstad ook een primate city en dus relatief tot de andere steden in een land erg groot; zo woont in sommige landen, zoals Cuba en Mexico, bijna een derde van de bevolking in de hoofdstedelijke agglomeratie. Soms wordt echter een kleinere stad als hoofdstad aangewezen, om uiteenlopende redenen:

[bewerken] Politieke redenen

• In een verdeeld land met verschillende bevolkingsgroepen wordt soms een "neutrale" stad die niet gedomineerd wordt door een bepaalde bevolkingsgroep als hoofdstad aangewezen om minderheden niet voor het hoofd te stoten. Een voorbeeld is Abuja in Nigeria, dat het veel belangrijkere Lagos als hoofdstad moest vervangen omdat het in een centraal en demografisch gemengd gebied gelegen lag.
• In een bondsstaat kan men ervoor kiezen om een hoofdstad te kiezen die niet in een bepaalde deelstaat ligt om geen staat te bevoorrechten. Een voorbeeld is Washington D.C. in de Verenigde Staten, dat in het District of Columbia ligt en niet in een staat.
• De hoofdsteden van de staten van de Verenigde Staten zijn vaak veel kleiner en minder bekend dan andere steden in de staat. Zo is de hoofdstad van Californië Sacramento (en niet bijvoorbeeld Los Angeles of San Francisco) en de hoofdstad van New York is Albany (en niet New York City).

[bewerken] Economische en planologische redenen

• De hoofdstad van een land kan verplaatst worden naar een minder bevolkt gebied om de achtergebleven periferie van het land te stimuleren; zo werd de hoofdstad van Brazilië van de kustplaats Rio de Janeiro naar het landinwaartser gelegen Brasilia verplaatst zodat de bevolking naar het binnenland zou trekken.
• Als een hoofdstad overbevolkt raakt of dreigt te raken kan een andere plaats als hoofdstad uitgeroepen worden in de hoop een nieuw economisch centrum te creëren dat de overbevolking van de oude hoofdstad op kan vangen.

[bewerken] Historische, culturele en persoonlijke redenen

• Een hoofdstad kan ook om historische redenen gekozen worden; zo werd het grotendeels verwoeste en nauwelijks bewoonde Athene in 1832 als hoofdstad van Griekenland gekozen om de glorie van het oude Griekse Rijk te herstellen.
• Culturele redenen spelen soms een rol bij de keuze voor een hoofdstad; zo verplaatste Tsaar Peter I van Rusland zijn regering van Moskou naar Sint-Petersburg om het Russische Rijk een westerse oriëntatie te geven.
• In het uitzonderingsgeval van Ivoorkust werd in 1983 de hoofdstad uit persoonlijke belangen verplaatst naar Yamoussoukro, de geboorteplaats van de president en tot die tijd een relatief onbelangrijk dorp. Toch zitten de meeste regeringsgebouwen nog steeds in de vroegere hoofdstad Abidjan.

[bewerken] Strategische redenen

• Naypyidaw werd in 2005 als hoofdstad van Myanmar gekozen omdat het strategischer gelegen was dan de oude hoofdstad Yangon; de stad ligt dichtbij een aantal turbulente gebieden en de regering vond het verstandig om daar een grotere militaire en gouvernementele aanwezigheid te hebben.
• Ten tijde van de Ming-dynastie werd de hoofdstad van China verplaatst van Peking naar Nanking om de grens met de Mongolen en Mantsjoes beter te kunnen bewaken.
• Madrid werd in 1561 om strategische redenen de hoofdstad van het Spaanse rijk. Koning Philips II vond zijn rijk moeilijk bestuurbaar aan de randen van het Iberisch-schiereiland en het voormalig dorpje in het midden van het schiereiland werd ingesteld als de nieuwe hoofdstad van het land.

Vaak zijn hoofdsteden die om politieke of economische redenen gekozen worden ook geplande steden.

[bewerken] Strategisch belang van een hoofdstad

Een hoofdstad is tijdens een oorlog vaak van groot strategisch belang; als de hoofdstad van het vijandige land veroverd is kan de regering soms gevangengenomen worden en kunnen de belangrijke politieke centra worden ingenomen. Een hoofdstad heeft bovendien vaak een symbolische functie waardoor de val van de hoofdstad van een land sterk demoraliserend werkt.

In de geschiedenis zijn veel belangrijke veldslagen rond hoofdsteden geleverd; zo werd er in de Amerikaanse Burgeroorlog heel veel strijd geleverd om Washington D.C., de hoofdstad van de Unie, ondanks het feit dat de regering relatief makkelijk verplaatst kon worden per trein en dat de stad nog niet een heel belangrijk economisch centrum was.

[bewerken] Uitzonderingen

[bewerken] Hoofdstad niet de regeringszetel

Zie Lijst van regeringszetels die geen hoofdstad zijn voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Zie ook: Hoofdstad van Nederland

Een uitzondering op de definitie van een hoofdstad vormt Nederland, waar Amsterdam formeel de hoofdstad is, maar niet aan de kenmerken van een hoofdstad voldoet. De regering, het parlement, het hooggerechtshof en het staatshoofd zijn gevestigd in Den Haag, dat daarom ook wel de Residentiestad genoemd wordt. Amsterdam wordt weliswaar in artikel 32 van de Nederlandse Grondwet vermeld als hoofdstad, maar hier zijn verder geen consequenties aan verbonden. Wel is Amsterdam economisch belangrijker dan Den Haag, en is het qua inwoners de grootste stad van Nederland.

Iets dergelijks is ook het geval bij Bolivia. Sucre is de formele hoofdstad, maar de regering zetelt in La Paz, wat ook verreweg de belangrijkste stad is.

[bewerken] Hoofdstad buiten het eigenlijke territorium

In sommige gevallen bevindt de hoofdstad van een gebied zich buiten het gebied zelf, vaak om praktische of politieke redenen:

• Door de uitoefening van de bevoegdheden van het Vlaamse Gewest door de instellingen van de Vlaamse Gemeenschap heeft het gewest een hoofdstad, Brussel, die buiten het eigenlijke gewestterritorium (maar nog steeds in de Vlaamse Gemeenschap) gelegen is.

• Chandigarh in India is de nieuw gebouwde hoofdstad van de deelstaten Punjab en Haryana en het unieterritorium Chandigarh.

• Saint-Pierre op het Franse eiland en departement Réunion is de hoofdstad van de onbewoonde Franse Zuidelijke en Antarctische Gebieden (Terres australes et antarctiques françaises).

• Hoewel de Republiek China de jure gezag claimt over geheel China, heeft zij de facto slechts gezag over het eiland Taiwan. De officiële hoofdstad van Taiwan (de Republiek China) is echter het op het vasteland gelegen Nanking. Taipei is juridisch slechts de provinciehoofdstad van Taiwan, waar de regering 'tijdelijk' zetelt. De hoofdstad Nanking is 'tijdelijk bezet door de communisten'. Een soortgelijke situatie bestond in het verdeelde Duitsland: de regering was 'tijdelijk' in Bonn gevestigd omdat West-Berlijn slecht te bereiken was.

• De Friese gemeente Wymbritseradeel had voor de herindeling van 1984 Sneek als hoofdstad, hoewel Sneek een aparte gemeente was.

[bewerken] Meerdere hoofdsteden

Soms worden de functies van een hoofdstad (zie de inleiding) verspreid over meerdere steden. In dit geval kan men dus spreken van meerdere hoofdsteden, hoewel er meestal maar één formele hoofdstad is. Voorbeelden:

• In Zuid-Afrika zijn de zetels van de wetgevende, uitvoerende en rechterlijke macht gevestigd in drie verschillende steden; Pretoria is de bestuurlijke hoofdstad, Kaapstad is de wetgevende hoofdstad en Bloemfontein is de gerechtelijke hoofdstad. Johannesburg is de grootste stad.

• In Chili is de regering gevestigd in Santiago en het parlement in Valparaíso. De formele hoofdstad is Santiago.

[bewerken] Geen hoofdstad

Er is een paar onafhankelijke landen in de wereld zonder een officiële hoofdstad:

• Monaco, Vaticaanstad en Singapore zijn stadstaten, dus hebben geen hoofdstad los van het land zelf
• Nauru (een kleine Oceanische eilandsstaat)
• Zwitserland (heeft wel een bondsstad, Bern, terwijl Zürich veel belangrijker is)

[bewerken] Afstanden tot en tussen hoofdsteden

Er zitten vaak grote afstanden tussen de hoofdstad van een land en andere delen van het land, zeker (maar niet uitsluitend) als het land overzeese gebiedsdelen heeft. De grootste afstanden zijn:

• Parijs en Nieuw-Caledonië, Frankrijk: 16.760 km
• Londen en de Pitcairneilanden, Verenigd Koninkrijk: 14.900 km
• Washington, D.C. en het Attu-eiland, Verenigde Staten: 7.800 km
• Moskou en Koenasjir, Rusland: 7.050 km

De hoofdsteden van twee onafhankelijke landen die het dichtst bij elkaar liggen zijn:

• Rome (Italië) en Vaticaanstad: 0 km (Vaticaanstad ligt in Rome)
• Kinshasa (Democratische Republiek Congo) en Brazzaville (Republiek Congo): 1,6 km
• Wenen (Oostenrijk) en Bratislava (Slowakije): 55 km

De hoofdsteden van twee onafhankelijke landen die het verst uit elkaar liggen terwijl ze niet dichter bij welke andere hoofdstad dan ook liggen zijn Wellington (Nieuw-Zeeland) en Canberra (Australië) (2.330 km).

De hoofdsteden van twee aan elkaar grenzende onafhankelijke landen die het verst uit elkaar liggen zijn Pyongyang (Noord-Korea) en Moskou (Rusland) (6423 km).

[bewerken] Zie ook

• Hoofdplaats
• Lijst van hoofdsteden
• Lijst van hoofdstadverplaatsingen
• Lijst van regeringszetels die geen hoofdstad zijn

[bewerken] Referenties

1. ↑  hoofd·stad de; v(m) -steden stad waar de regering ve land of het bestuur ve provincie zetelt (Van Dale Online, http://www.vandale.nl/vandale/opzoeken/woordenboek/?zoekwoord=hoofdstad)

vep:Pälidn