Pyidaunzu Thanmăda Myăma Nainngandaw Republika Związku Mjanmy
Flaga Mjanmy Godło Mjanmy
Hymn: Gba Majay Mymar
Język urzędowy	birmański
Stolica	Naypyidaw
Ustrój polityczny	republika prezydencka
Głowa państwa	Prezydent Thein Sein
Szef rządu	Prezydent Thein Sein
Powierzchnia  • całkowita  • wody śródlądowe	40. na świecie 678 500 km² 3,06%
Liczba ludności (2010)  • całkowita   • gęstość zaludnienia	24. na świecie 53 414 374▲ 78,7 osób/km²
PKB (2010)  • całkowite   • na osobę	▲ 35,65 mld USD[1] ▲ 667 USD
PKB (PPP) (2010)  • całkowite   • na osobę	▲ 60,07 mld USD[1] 1100 USD
Jednostka monetarna	kiat (MMK)
Niepodległość	od Wielkiej Brytanii 4 stycznia 1948
Strefa czasowa	UTC +6:30
Kod ISO 3166	MM
Domena internetowa	.mm
Kod samochodowy	MYA
Kod telefoniczny	+95
Multimedia w Wikimedia Commons
Wiadomości w Wikinews
Republika Związku Mjanmy w Wikicytatach
Hasło Birma w Wikisłowniku

Mjanma^[2] albo Birma^[2] (także: Myanmar, Mianma; Republika Związku Mjanmy^[3]) – państwo położone w Azji Południowo-Wschodniej nad Zatoką Bengalską i Morzem Andamańskim. Większymi miastami są Rangun, Mandalaj i Basejn. Graniczy z Chinami, Tajlandią, Indiami, Laosem oraz Bangladeszem.

[edytuj] Nazwa

Junta wojskowa w 1989 r. przyjęła angielski zapis nazwy kraju „Myanmar” (Union of Myanmar) zamiast dotychczasowej formy „Burma” (Union of Burma), przy czym zmianie nie uległa nazwa birmańska „Myanma”. Ponieważ zmiana nazwy angielskiej nie została zaaprobowana przez żaden organ ustawodawczy Birmy, nowa forma nie jest uznawana przez część krajów. Zaakceptowała ją jednak ONZ. W Polsce Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych od 2002 zalecała używanie tradycyjnej nazwy „Birma” („Związek Birmański”), z zastrzeżeniem, że w tekstach oficjalnych powinno się używać nazwy „Związek Myanmar”, przyjętej przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych^[4]. W 2011 r., po zmianie przez władze birmańskie długiej nazwy państwa, Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych ustaliła nową nazwę w postaci „Republika Związku Mjanmy”^[5]. W tym samym czasie MSZ zaniechał stosowania nazwy „Związek Myanmar” przyjmując w zamian formę „Republika Związku Mianma”, przy jednoczesnym stosowaniu jako nazwy krótkiej podwójnej formy „Birma/Związek Mianma”^[6]. Niemniej stanowisko MSZ nie do końca jest jasno sprecyzowane, gdyż równolegle stosowany jest także zapis „Birma/Myanmar” i „Republika Związku Myanmar”^[7], dawny zapis „Myanmar” i „Związek Myanmar”^[8] oraz zapis „Mjanma” i „Republika Związku Mjanmy”^[9][10]. W 2012 r. Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych ustaliła krótką nazwę państwa Mjanma z zastrzeżeniem, że nazwą wariantową pozostaje Birma^[2][11]. Urząd Publikacji Unii Europejskiej zaleca natomiast stosowanie po polsku w tekstach unijnych podwójnej formy „Birma/Myanmar”, bez stosowania jakiejkolwiek nazwy długiej^[12], pomimo to nazwy zalecane przez Komisję Standaryzacji Nazw Geograficznych zaczął stosować Parlament Europejski^[13].

Polska wymowa nazwy „Myanmar” nie jest ustalona. W wymowie birmańskiej końcowego "r" się nie wymawia ([mjəmà]), w języku angielskim stosowane są różne wymowy odbiegające od wymowy birmańskiej^[14]. Proponowane były różne spolszczenia mające oddawać przybliżoną wymowę birmańską (Mianma^[15][16], Mjanma^[16]) lub spolszczony zapis angielski (Mianmar, Mjanmar^[16]). Słownik ortograficzny PWN-u zaleca odmienianie nazwy Myanmar (Myanmaru, Myanmarze)^[17], co sugeruje wymowę z "r" na końcu. Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych zaleciła stosowanie zapisu Mjanma, MSZ zaczęło zaś stosować także formę Mianma – obie bardziej zbliżone do wymowy birmańskiej od dotychczas stosowanej formy Myanmar.

[edytuj] Geografia

 Osobny artykuł: Geografia Mjanmy.

• Długość granic: 5876 km (Bangladesz 193 km, Chiny 2185 km, Indie 1463 km, Laos 235 km, Tajlandia 1800 km)
• Najwyższy punkt: Kagaboyazi, 5881 m n.p.m.

Drugie, po Indonezji, największe państwo regionu Azji Południowo-Wschodniej. Położone na Półwyspie Indochińskim, nad Zatoką Bengalską i Morzem Andamańskim. Mjanma zajmuje powierzchnię 678,5 tys. km², a zamieszkuje ją 53,4 mln mieszkańców. Klimat zwrotnikowy, monsunowy wilgotny.

[edytuj] Historia

Najstarsze ślady obecności człowieka na terenie Mjanmy datowane są od ok. 400 000 p.n.e. – kultura anyathijska^[18]. Na stanowiskach tej kultury odkryto sześć odmian pięściaków, przedstawiciele tej kultury żyli ze zbieractwa i polowania. Pierwsze bardziej zaawansowane kultury, datowane od 11 000 p.n.e., pozostawiły po sobie malowidła naskalne w jaskiniach w centralnej części Mjanmy – np. odkryte w 1969 w grocie Padolin w Taunggyi^[18]. Rozwój osadnictwa w epokach brązu i żelaza przebiegał podobnie^[19] jak w innych rejonach Azji południowo-wschodniej.

Pierwszymi zidentyfikowanymi mieszkańcami terenów dzisiejszej Mjanmy był – w Górnej Birmie – lud Pju, którego głównym miastem było Sri Kszetra z której zachowały się ruiny świątyń poświęconych Wisznu oraz stup buddyjskich. Pierwsze świadectwa dotyczące ludu Pju pochodzą z II wieku^[20]. Lud Pju zaczął stosować system nawadniania z wykorzystaniem grobli spiętrzających wodę oraz uporządkowanym, wzorowany na indyjskim system urbanistyczny (np. budowa 12 bram). Złoty okres cywilizacji Pju rozpoczął się w IV wieku, upadek natomiast nastąpił w IX wieku.

W dolnej Mjanmie natomiast zamieszkiwali Monowie. Ludy te tworzyły miasta-państwa oraz niewielkie księstwa, które sąsiadowały z koloniami przybyszów z Indii, od których przejmowano kulturę hinduską. W pierwszej połowie I tysiąclecia n.e. w środkowej Mjanmie na lokalną potęgę wyrosło mońskie królestwo ze stolicą w Thaton. Jego ludność przyjęła buddyzm jako swoją religię.

Wódz Mranma, Anawratha, zjednoczył część ziem obecnej Mjanmy i założył królestwo Pagan, którym rządził od 1044 r. do 1077 r. Mongołowie pod przywództwem Kubilaj-chana podbili je w XIII wieku. Kolejne lata to okres rozbicia dzielnicowego i walki o lokalne przywództwo pomiędzy najsilniejszymi księstwami: Pegu, Arakanu, Taungu i Awa.

W XVIII kraj został ponownie zjednoczony. Pierwszym królem zjednoczonego państwa był Alangpaj (1752-1760), założyciel dynastii Kongbaung. Państwo stało się monarchią absolutystyczną nastawioną na ekspansję terytorialną. W 1766 r. po zwycięskiej wojnie z Syjamem do Mjanmy przyłączono nadmorską prowincję Tenasserim, w 1784 r. Arakan, a w 1816 r. Manipur.

Kupcy europejscy (Brytyjczycy, Holendrzy, Francuzi) pojawili się w Mjanmie już w XVII wieku.

W 1886 r. po trzech wojnach Wielka Brytania podporządkowała sobie Mjanmę, choć ostatnie ogniska oporu zlikwidowano dopiero w 1890 r. Mjanma stała się częścią Indii Brytyjskich.

Na początku XX w. założono Związek Buddyjskiej Młodzieży Męskiej (ang. Young Men's Buddhist Associations YMBA), wzorowany na YMCA, który stał się ruchem narodowym. W 1920 studenci na uniwersytecie w Rangunie rozpoczęli strajk przeciwko ustawie o uniwersytetach (University Act). Twierdzili, że będzie ona służyła tylko kolonialnej elicie. W 1930 r. lokalny protest przeciwko podatkom przekształcił się w pierwsze ogólnonarodowe powstanie przeciwko rządom brytyjskim. Brytyjczykom stłumienie jego zajęło dwa lata. W 1936 r. wybuchł kolejny strajk studencki na uniwersytecie w Rangunie, po tym jak wyrzucono Aung Sana i U Nu, przyszłego premiera.

W 1937 r. Mjanma (jako Birma) została wydzielona z Indii Brytyjskich jako odrębna jednostka administracyjna z własnym zgromadzeniem i rządem.

W styczniu 1942 r. Japonia zaatakowała Mjanmę. Po trzech miesiącach Japończycy zajęli Mjanmę. Przekonali wtedy Ba Mawa, aby został szefem rządu, co nastąpiło w sierpniu tego samego roku. 27 lipca 1942 r. Japończycy powołali i wyszkolili Birmańską Armię Obronną, która później przekształciła się w Birmańską Armię Narodową (BNA) na której czele stanął Aung San. 1 sierpnia 1943 r. Mjanma została ogłoszona niepodległym państwem o nazwie Birma. Niepodległość ta była fikcyjna, gdyż wojska japońskie nadal stacjonowały w Mjanmie. Aung San założył wtedy tajną organizację Antyfaszystowska Liga Wolności Ludu do walki z Japończykami. 27 marca 1945 wybuchło powstanie przeciwko okupacji japońskiej. Mjanma uwolniła się spod okupacji. Następnie wyrażono zgodę na powrót Brytyjczyków, a Aung San został wicegubernatorem i ministrem obrony. 27 stycznia 1947 r. brytyjski premier Clement Attlee podpisał z Aung Sanem układ, na mocy którego Mjanma miała uzyskać niepodległość w ciągu następnego roku.

9 maja 1947 roku przeprowadzono wybory, które przyniosły sukces Lidze. Spowodowało to reakcję rywali Ligi, którymi były komunistyczne ugrupowania: Białych i Czerwonych Flag, a także mniejszości Karenów. W kraju narastała wojna domowa. 19 lipca 1947 roku zamordowano Aung Sana, mimo to doszło 25 września do uchwalenia konstytucji, a co najważniejsze do podpisania 17 października traktatu brytyjsko-birmańskiego, który uznał pełną niepodległość Mjanmy . Wkrótce uzgodniono, iż wojska brytyjskie wycofają się w najbliższej przyszłości. Jednak konflikt mniejszości nadal trwał.

4 stycznia 1948 r. Mjanma uzyskała niepodległość od Wielkiej Brytanii. Jej pierwszym prezydentem został Sao Shwe Taik, a premierem U Nu (właściwie Thakin Nu). U Nu w 1958 r. został wybrany na prezydenta. W przeciwieństwie do innych byłych kolonii brytyjskich Mjanma nie przystąpiła do Wspólnoty Narodów.

U Nu starał się opierać komunistom, jednak demokratyczne rządy skończyły się w 1962 r. kiedy generał Ne Win dokonał zamachu stanu. Rozpoczęła się dyktatura Birmańskiej Partii Socjalistycznej, która opierała się na ideologii komunistycznej. Władze krwawo rozprawiały się z wszelkimi przejawami buntu i spiskami. Mjanma na prawie 26 wiele lat została odizolowana od świata zewnętrznego, a prezydent U Nu został zmuszony do ucieczki za granicę. Dopiero w 1980 r. ogłoszono amnestię, dzięki której U Nu mógł wrócić do kraju. Nie polepszyło to jednak nastrojów politycznych, dlatego w 1981 r. gen. Ne Win podał się do dymisji i jego miejsce zastąpił gen. San Yu. Ne Win nie zniknął całkowicie z życia politycznego, ponieważ wciąż pozostał szefem Birmańskiej Partii Socjalistycznej.

W 1982 r. ogłoszono prawo o obywatelstwie, które dzieliło obywateli na trzy kategorie. W trzeciej, ostatniej kategorii, znalazły się liczne mniejszości narodowe m.in. Szanowie (8,5% ludności kraju) i Karenowie (6,2%), pozbawione dostępu do stanowisk publicznych, wciąż stawiające opór birmańskim władzom w Rangunie i domagające się równego traktowania i poszanowania swoich praw.

Partia Socjalistycznego Programu Birmy, ogłosiła plan zwany "birmańską drogą do socjalizmu". Polegał on m.in. na nacjonalizacji przemysłu, odcinaniu się od wpływów zagranicznych (zniechęcano turystów do przyjazdu do Mjanmy) i represjonowaniu mniejszości narodowych. Junta prześladowała także przeciwników politycznych. Realizacja planu nie wyszła gospodarce na dobre. Pogarszająca się sytuacja w kraju zmusiła władze do przeprowadzenia reform, które jednak realizowano bardzo nieudolnie. Doprowadziło to do wybuchu niezadowolenia i demonstracji ulicznych w 1988. Zostały one krwawo stłumione przez wojsko. Ne Win został odsunięty od władzy. Przeprowadzono referendum i zorganizowano wybory, zaczęła powstawać opozycja. Wszystko wskazywało na to, że Mjanma jest na dobrej drodze do demokracji. Niestety wojsko z niezadowoleniem patrzyło na zmiany i ostatecznie nie zgodziło się na „demokratyzację” kraju. Obecny reżim doszedł do władzy w wyniku zamachu stanu 18 września 1988 r.

W 1989 r. wojskowi zdecydowali się na przemianowanie angielskiej nazwy państwa z Burma na Myanmar, a nazwę jego stolicy z Rangoon na Yangon. Generałowie utworzyli Partię Rozwoju i Odbudowy (SLORC), która całkowicie zdominowała życie polityczne Mjanmy. Na czele junty od 1992 r. stoi gen. Than Shwe, który zastąpił zdymisjonowanego Khin Nyunta. Oficjalny tytuł gen. Than Shwe brzmi: "Przewodniczący Państwowej Rady Pokoju i Rozwoju Państwa".

W 1990 r. w Mjanmie odbyły się demokratyczne wybory, w których 82% głosów zdobyła opozycyjna i prodemokratyczna Narodowa Partia na Rzecz Demokracji (NLD) pod przywództwem Aung San Suu Kyi − laureatki Pokojowej Nagrody Nobla z 1991 r. Wynik tych wyborów nie został uznany przez rządzących Mjanmą generałów. Działacze opozycyjni zostali wtrąceni do więzień, a wszelkie stanowiska w państwie zostały obsadzone przez juntę.

Junta wydaje pismo propagandowe „Nowe Światło Myanmar”.

W 2003 r. junta ogłosiła siedmiopunktową "mapę drogową dla demokracji", którą jak twierdzi, ma zamiar zrealizować. Brak ram czasowych i potwierdzenia, że program będzie realizowany sprawia, iż kraje zachodnie i sąsiedzi Mjanmy są sceptyczne wobec niego.

7 listopada 2005 r. junta przeniosła rząd do nowo budowanej stolicy Naypyidaw leżącej ok. 30 km od miasta Pyinmana.

W 2007 r. w Rangunie doszło do manifestacji mnichów buddyjskich przeciwko rządom junty. Domagali się oni wprowadzenia w kraju obiecanej demokracji, poszanowania wolności religijnej oraz praw człowieka. Było to najpoważniejsze wystąpienie ludności od 1988 r. Skończyło się także podobnie jak to poprzednie. Birmańska władza ogłosiła, że aresztowano około 3 tys. osób, zajmujących się organizacją manifestacji, ale wiadomo, że nie obyło się także bez ofiar śmiertelnych. Dokładne liczby nie są znane, ponieważ zagraniczni dziennikarze zostali siłą zmuszeni do opuszczenia kraju.

 Osobny artykuł: Szafranowa rewolucja.

W maju 2008 r. nad południową częścią Mjanmy przeszedł cyklon Nargis, który spowodował śmierć ponad 130 tys. osób i pozbawił dachu nad głową ok. 1,5 miliona mieszkańców kraju.

W marcu 2011 roku parlament Mjanmy wybrał na prezydenta, uznawanego za umiarkowanego reformatora, Thein Sein. Jest on pierwszym cywilnym prezydentem od czasu dojścia junty do władzy.

W kwietniu 2011 odbyły się demokratyczne wybory, w wyniku których do aktywnej polityki powróciła Aung San Suu Kyi.

[edytuj] Ustrój polityczny

Dyktatura wojskowa. Junta wojskowa rządzi krajem, z niewielkimi przerwami, od 1962 r., kiedy to zamachu stanu dokonał generał Ne Win. W 1988 r. Ne Win zrezygnował z władzy, lecz ta nadal pozostała w rękach wojska (m.in. wskutek unieważnienia demokratycznych wyborów w 1990 r.). Od 1992 r. na czele państwa stoi generał Than Shwe noszący oficjalny tytuł "Przewodniczący Państwowej Rady Pokoju i Rozwoju Państwa".

 Osobny artykuł: prezydenci Mjanmy.

Święto narodowe: 4 stycznia – rocznica proklamowania niepodległości

[edytuj] Podział administracyjny

 Osobny artykuł: Podział administracyjny Mjanmy.

Podział administracyjny Mjanmy

Kraj pod względem administracyjnym dzieli się na 7 stanów i 7 prowincji.

[edytuj] Demografia^[21]

• Narodowości: Birmańczycy 68%, Szanowie 9%, Karenowie 7%, Arakanowie 4%, imigranci z Chin 3%, imigranci z Indii 2%, Monowie 2%, pozostali (ok. 100 narodów i narodowości) 5%
• Wyznania:
  • Buddyzm: 82,9%
  • Protestantyzm: 7,3%
    • Gł.: baptyzm
  • Islam: 3,8%
  • Religie chińskie: 3%
  • Katolicyzm: 1,3%

 Osobny artykuł: Podział administracyjny Kościoła katolickiego w Mjanmie.

• • Animizm: 0,8%
  • Hinduizm: 0,5%
  • Świadkowie Jehowy: 0,01%

 Osobny artykuł: Świadkowie Jehowy w Mjanmie.

[edytuj] Kultura

Ta sekcja jest niekompletna. Jeśli możesz, rozbuduj ją.

[edytuj] Gospodarka

Mjanma, kiedyś jeden z najzamożniejszych krajów Azji południowo-wschodniej, obecnie zalicza się do najbiedniejszych krajów świata. Głównym problemem birmańskiej gospodarki jest brak odpowiedniej infrastruktury. Tory kolejowe są w opłakanym stanie, nieremontowane od wielu dziesięcioleci. Poza dużymi miastami, brak jest dróg o utwardzonej nawierzchni. Częste są przerwy w dostawach prądu. Część przedsiębiorstw jest w całości własnością armii.

PKB na jednego mieszkańca w Mjanmie wyniósł w 2006 roku zaledwie 281 USD^[22]. Struktura PKB kształtuje się następująco (2010 rok wg CIA – The World Factbook):

• rolnictwo: 43,2%
• przemysł: 20%
• usługi: 36,8%

Eksportuje się głównie: rośliny strączkowe, drewno tekowe, ryż, kamienie szlachetne. Importuje się zaś: produkty żywnościowe, leki, maszyny i urządzenia techniczne, ropę naftową. Duże zagraniczne serwisy internetowe, np. Gmail czy Yahoo! są w Mjanmie blokowane, podobnie jak wiele popularnych serwerów proxy.

[edytuj] Kalendarz

Zgodnie z tradycyjną astronomią, w Mjanmie tydzień ma 8 dni. Nie ma to jednak wpływu na kalendarz, gdyż ósmy dzień to środa wieczór zwany Yarhu. Jednak Yarhu nie jest uważany za istotny dzień w tygodniu i nie jest oznaczany w kalendarzu. Podział ten wynika ze względu na kształt buddyjskich pagód, w którym każdej z ośmiu stron jest przyporządkowany jeden dzień ośmiodniowego tygodnia. Dwie ze stron przypadają na środę. Jedna na poranek i popołudnie, a druga, właśnie Yarhu, na wieczór. Niedziela jest uznawana za pierwszy dzień tygodnia. Yarhu to piąty dzień^[23].

[edytuj] Zobacz też

• stolice historyczne Birmy (pod nazwą kraju)

Przypisy

p • d • e Państwa Azji Afganistan • Armenia • Arabia Saudyjska • Azerbejdżan • Bahrajn • Bangladesz • Bhutan • Brunei • Chiny • Cypr • Filipiny • Gruzja • Indie • Indonezja • Irak • Iran • Izrael • Japonia • Jemen • Jordania • Kambodża • Katar • Kazachstan • Kirgistan • Korea Południowa • Korea Północna • Kuwejt • Laos • Liban • Malediwy • Malezja • Mjanma • Mongolia • Nepal • Oman • Pakistan • Rosja • Singapur • Sri Lanka • Syria • Tadżykistan • Tajlandia • Timor Wschodni • Turcja • Turkmenistan • Uzbekistan • Wietnam • Zjednoczone Emiraty Arabskie Terytoria zależne Akrotiri (Wielka Brytania) • Dhekelia (Wielka Brytania) Państwa nieuznawane na arenie międzynarodowej Abchazja[1] • Cypr Północny[2] • Górski Karabach • Osetia Południowa[3] • Palestyna[4] • Tajwan[5] ↑ obecnie uznawana przez 5 państw ↑ obecnie uznawany przez 1 państwo ↑ obecnie uznawana przez 4 państwa ↑ Obecnie jest to państwo in statu nascendi; działające na jej obszarze Palestyńskie Władze Narodowe zostały powołane w 1994 w wyniku porozumień z Oslo jako tymczasowa struktura administracyjna zarządzająca obszarem Strefy Gazy i częścią Zachodniego Brzegu do czasu uzyskania niepodległości przez Palestynę, kiedy to staną się organami nowego państwa ↑ obecnie uznawany przez 23 państwa

Członkostwo w organizacjach międzynarodowych p • d • e Stowarzyszenie Narodów Azji Południowo-Wschodniej (ASEAN) Członkowie Brunei • Filipiny • Indonezja • Kambodża • Laos • Malezja • Mjanma • Singapur • Tajlandia • Wietnam Obserwatorzy Papua-Nowa Gwinea Dialog Unia Europejska Kraje kandydujące Timor Wschodni p • d • e Światowa Organizacja Handlu (WTO) Albania • Angola • Antigua i Barbuda • Arabia Saudyjska • Argentyna • Armenia • Australia • Bahrajn • Bangladesz • Barbados • Belize • Benin • Boliwia • Botswana • Brazylia • Brunei • Burkina Faso • Burundi • Chile • Chiny • Chorwacja • Czad • Demokratyczna Republika Konga • Dominika • Dominikana • Dżibuti • Egipt • Ekwador • Fidżi • Filipiny • Gabon • Gambia • Ghana • Grenada • Gruzja • Gujana • Gwatemala • Gwinea • Gwinea Bissau • Haiti • Honduras • Hongkong • Indie • Indonezja • Islandia • Izrael • Jamajka • Japonia • Jordania • Kambodża • Kamerun • Kanada • Katar • Kenia • Kirgistan • Kolumbia • Kongo • Korea Południowa • Kostaryka • Kuba • Kuwejt • Lesotho • Liechtenstein • Macedonia • Madagaskar • Makau • Malawi • Malediwy • Malezja • Mali • Maroko • Mauretania • Mauritius • Meksyk • Mjanma • Mołdawia • Mongolia • Mozambik • Namibia • Nepal • Niger • Nigeria • Nikaragua • Norwegia • Nowa Zelandia • Oman • Pakistan • Panama • Papua-Nowa Gwinea • Paragwaj • Peru • Republika Południowej Afryki • Republika Środkowoafrykańska • Republika Zielonego Przylądka • Rwanda • Saint Kitts i Nevis • Saint Lucia • Saint Vincent i Grenadyny • Salwador • Senegal • Sierra Leone • Singapur • Sri Lanka • Stany Zjednoczone • Suazi • Surinam • Szwajcaria • Tanzania • Tajlandia • Tajwan • Togo • Tonga • Trynidad i Tobago • Tunezja • Turcja • Uganda • Ukraina • Urugwaj • Wenezuela • Wietnam • Wybrzeże Kości Słoniowej • Wyspy Salomona • Zambia • Zimbabwe • Zjednoczone Emiraty Arabskie • Unia Europejska, w tym poszczególne kraje członkowskie: Austria • Belgia • Bułgaria • Cypr • Czechy • Dania • Estonia • Finlandia • Francja • Grecja • Hiszpania • Holandia • Irlandia • Litwa • Luksemburg • Łotwa • Malta • Niemcy • Polska • Portugalia • Rumunia • Słowacja • Słowenia • Szwecja • Węgry • Wielka Brytania • Włochy