Российская Федерация Federacja Rosyjska
Flaga Rosji Herb Rosji
Hymn: Государственный гимн Российской Федерации (Hymn Państwowy Federacji Rosyjskiej) ( Posłuchaj)
Język urzędowy	rosyjski, lokalnie także inne języki
Język używany	rosyjski, lokalnie także ponad 150 innych[1]
Stolica	Moskwa
Ustrój polityczny	republika federalna o semiprezydenckim (mieszanym) systemie rządów
Głowa państwa	prezydent Władimir Putin
Przewodniczący Dumy	Siergiej Naryszkin
Szef rządu	premier Dmitrij Miedwiediew
Powierzchnia  • całkowita  • wody śródlądowe	1. na świecie 17 075 400 km² 0,52%
Liczba ludności (2011)  • całkowita   • gęstość zaludnienia	9. na świecie 143 030 106[2][4] ▲ 8,4 osób/km²
PKB (2011)  • całkowite	1 885 mld USD[3]▲
PKB (PPP) (2011)  • całkowite   • na osobę	2 373 mld USD[3]▲ 16 700 USD[3]▲
Jednostka monetarna	1 rubel rosyjski = 100 kopiejek (RUB)
Istnieje po rozwiązaniu:	ZSRR 26 grudnia 1991
Religia dominująca	prawosławie (66%)
Strefa czasowa	UTC +3 do +12
Kod ISO 3166	RU
Domena internetowa	.ru, .su, .рф
Kod samochodowy	RUS
Kod samolotowy	CCCP, RA, RF i VP
Kod telefoniczny	+7
1  Dane spisu 14 października 2010 r. podane przez rosyjską Federalną Służbą Statystyki Państwowej mówią o 142,91 mln mieszkańców kraju. CIA The World Factbook szacuje liczbę ludności Rosji w grudniu 2011 na 138 082 178[3].
Multimedia w Wikimedia Commons
Wiadomości w Wikinews
Hasło Rosja w Wikisłowniku

Portal:
Rosja

Prezydent Rosji Władimir Putin

Rosja (ros. Росси́я, Rossija; Federacja Rosyjska, ros. Российская Федерация, Rossijskaja Fiedieracyja, posłuchaj po rosyjsku ^?/i) – państwo rozciągające się od wschodniej Europy poprzez północną część Azji po Ocean Spokojny^[4]. Rosja jest największym państwem na świecie pod względem powierzchni, jej terytorium jest większe od Europy, Australii i Antarktydy. Pod względem liczby ludności zajmuje 9. miejsce^[5]. Rosja należy do największych gospodarek świata, pod względem PKB zajmuje 7. miejsce na świecie^[6]. Państwo rosyjskie dysponuje największymi na świecie zasobami naturalnymi i źródłami energii^[7]. Rosja jest członkiem wielu międzynarodowych organizacji, m.in. Rady Bezpieczeństwa ONZ^[8], G8, Wspólnoty Niepodległych Państw^[9], Euroazjatyckiej Wspólnoty Gospodarczej^[10], Szanghajskiej Organizacji Współpracy^[11] i odgrywa znaczącą rolę w polityce światowej. W najbliższym czasie spodziewane jest jej członkostwo w Światowej Organizacji Handlu^[12].

Początki państwowości ruskiej sięgają IX wieku. Kultura ruska kształtowała się pod silnym wpływem Słowian południowych i Bizancjum, za których pośrednictwem przyjęto prawosławie. W XII w. Ruś Kijowska uległa rozbiciu na księstwa udzielne. Wydzielone w XIII w. Księstwo Moskiewskie doprowadziło do scalenia większości ziem ruskich i wyzwolenia ich spod panowania tatarskiego (XIII–XV w.). Najazdy tatarskie wywarły silny wpływ na historię Rusi a sami Tatarzy do dziś są największą mniejszością etniczną Rosji. W 1547 roku Iwan IV Groźny przyjął tytuł cara a nazwa państwa została zmieniona na Carstwo Rosyjskie. W latach 862–1598 dynastią panującą byli Rurykowicze, w latach 1613–1917 na tronie zasiadali Romanowowie. Za panowania Piotra Wielkiego doszło do umocnienia pozycji Rosji na arenie międzynarodowej i ustanowienia Imperium Rosyjskiego. W XVI–XIX w. Rosja zyskała ogromne obszary w Europie Wschodniej, Azji Północnej, Środkowej, na Kaukazie oraz przejściowo w Ameryce Północnej. Rewolucje w 1917 r. oraz I wojna światowa położyły kres monarchii. W listopadzie 1917 władzę przejęli bolszewicy, którzy w 1922 ustanowili Związek Radziecki. W ZSRR Rosja (czyli Rosyjska Federacyjna Socjalistyczna Republika Radziecka, w skrócie RFSRR) odgrywała rolę dominującą. Rządy Stalina doprowadziły do przekształcenia ZSRR w potężny ośrodek gospodarczy. Zmiany te kosztowały jednak życie wielu milionów ludzi, którzy padli ofiarą okrutnej polityki. Od lat 70. XX w. ZSRR przeżywał okres stagnacji. Zbyt późne i nieudane reformy Michaiła Gorbaczowa nie powstrzymały rozkładu państwa. W 1991 r. doszło do rozwiązania ZSRR i od tej pory Rosja jest samodzielnym państwem. Istnieje zasadnicza różnica między obecną pozycją Rosji, a czasami zimnej wojny, kiedy ZSRR był jednym z dwóch światowych supermocarstw.

[edytuj] Pochodzenie nazwy kraju

Nazwa Rosja pochodzi od greckiej nazwy Rusi Ῥωσσία (Rhōssía)^[13]. Zatem Rosja znaczy tyle co „Ruś”^[14][15]. Nazwa kraju ewoluowała w następujący sposób: Rus (IX wiek) → Rusija (XV wiek) → Rossija (XVI wiek). O ile etymologia słowa Rosja jest oczywista, o tyle pochodzenie słowa Ruś wzbudza wiele kontrowersji. W historii wywodzono ją od nazwy starożytnego plemienia Roksolanów^[16][17], od słowa rossieje, co oznacza rozsiane (po ziemi, daleko)^[18] i wielu różnych nazw topograficznych. Współcześni językoznawcy wywodzą najczęściej nazwę „Ruś” od ugrofińskiego słowa „Ruotsi”, które oznacza „mieszkańcy wybrzeża”, „brzeżanie”. Finowie do dzisiaj nazywają tak Szwedów, od których słowo to mogli przejąć, gdyż roslag oznacza w staronordyjskim „wybrzeże”^[19]. Przez szereg stuleci używano dwóch nazw kraju równolegle. Nazwa Rosja stała się bardziej popularna od Rusi po 1721 r.

[edytuj] Polityka

[edytuj] Ustrój polityczny

 Osobny artykuł: Ustrój polityczny Rosji.

Rosja jest państwem federacyjnym o semiprezydenckim (mieszanym) systemie rządów. Od 17 kwietnia 1992 roku używa 2 równorzędnych nazw Rosja i Federacja Rosyjska. Zgodnie z konstytucją, zaaprobowaną w referendum z 12 grudnia 1993 roku, głową państwa jest prezydent. Od 2012 prezydent powinien być wybierany w głosowaniu powszechnym na 6-letnią kadencję^[20] (do roku 2012 kadencja ma trwać 4 lata). Prezydent ma szerokie uprawnienia w zakresie władzy ustawodawczej (prawo wydawania dekretów z mocą ustawy) i władzy wykonawczej (jest m.in. gwarantem konstytucji, praw i swobód obywatelskich, naczelnym dowódcą sił zbrojnych oraz arbitrem w sprawach między władzą centralną i regionalną).

Organem władzy ustawodawczej jest dwuizbowy parlament – Zgromadzenie Federalne, składające się z izby wyższej: Rady Federacji oraz izby niższej: Dumy Państwowej. W skład Rady Federacji wchodzi 166 członków (po 2 przedstawicieli z każdego z 83 podmiotów federacji: po 1 reprezentancie delegowanym przez głowę regionu i przez lokalny parlament)^[21]. Duma Państwowa składa się z 450 deputowanych którzy od 2012 powinni być wybierani na 5-letnią kadencję^[20] (do roku 2012 kadencja trwała 4 lata) w wyborach powszechnych (225 mandatów zostaje obsadzonych w okręgu federalnym na podstawie systemu proporcjonalnego z list partyjnych, 225 – w okręgach 1-mandatowych). Organem władzy wykonawczej jest rząd, na którego czele stoi przewodniczący (premier) powoływany przez prezydenta i zatwierdzany przez Dumę (przy braku zgody Dumy prezydent posiada prawo do jej rozwiązania; premiera zatwierdza wówczas nowowybrana Duma)^[22]. Członków rządu mianuje prezydent na wniosek premiera.

Subiekty Federacji Rosyjskiej mają własne konstytucje i organy władzy ustawodawczej (ordynacja wyborcza jest analogiczna do wyborów do Dumy) oraz wykonawczej (przewodniczący regionu powołuje rząd regionalny)^[23]. Kandydaturę na przewodniczącego regionu zgłasza prezydent a tę kandydaturę zatwierdza lokalny parlament. Jeżeli żaden z trzech kolejnych kandydatów prezydenta nie otrzyma zgody parlamentu, to prezydent ma prawo do rozwiązania tego parlamentu. Kandydatów zatwierdza wówczas nowowybrany parlament^[24].

[edytuj] Partie polityczne

 Osobny artykuł: Partie polityczne Federacji Rosyjskiej.

W Rosji istnieje system wielopartyjny. Partie konkurują o miejsca w dwuizbowym parlamencie – 450-osobowej Dumy Państwowej i 166-osobowej Rady Federacji. W wyniku ostatnich wyborów w Dumie znalazły się cztery partie: Jedna Rosja (64,30% głosów), Komunistyczna Partia Federacji Rosyjskiej (11,57% głosów), Liberalno-Demokratyczna Partia Rosji (8,14% głosów) oraz Sprawiedliwa Rosja (7,74% głosów). Tylko te partie przekroczyły próg wyborczy 7% głosujących.

Do obecnie działających pozaparlamentarnych partii politycznych należą: Jabłoko (1,59% głosów w ostatnich wyborach parlamentarnych), Patrioci Rosji oraz Słuszna Sprawa. W Rosji działa także szereg innych organizacji reprezentujących niemal wszystkie idee i opcje społeczno-polityczne współczesnego świata (m.in. Akcja Autonomiczna, Asocjacja Ruchu Anarchistów, Front Narodowo-Patriotyczny „Pamięć”, Inna Rosja, Libertariańska Partia Rosji, Piracka Partia Rosji, Rewolucyjna Partia Robotnicza, Rosja Pracująca, Rosyjski Ruch Socjalistyczny, Rosyjski Socjaldemokratyczny Sojusz Młodzieży, Rosyjski Sojusz Obywatelski, Socjalistyczna Partia Pracujących, Sojusz Socjaldemokratów, Stowarzyszenie Rodziny Romanowów, Towarzystwo Inicjatywnych Obywateli Rosji, Unia Demokratyczna, Wielka Rosja, Wszechrosyjski Front Ludowy, Wszechzwiązkowa Komunistyczna Partia Bolszewików i Zielona Alternatywa).

[edytuj] Prawa i swobody obywatelskie

Wolność prasy w różnych regionach Rosji w 2006 roku. Barwa zielona oznacza regiony „wolne”, pomarańczowa „wolne, ale zagrożone” a czerwona oznacza regiony z „brakiem wolności prasy”, dla regionów oznaczonych szarą barwą brak danych

Sobór Ziemski w 1612 r. Tłum zgromadzony przed Monastyrem Ipatiewskim prosi matkę Michaiła Romanowa, by pozwoliła mu wyjechać do Moskwy na koronację carską. Iluminacja książki z 1673 r.

Senat Rządzący, posiedzenie z dnia 7 maja 1901 r. – obraz pędzla Ilji Riepina z 1903 r. Muzeum Rosyjskie w Sankt Petersburgu

Poziom przestrzegania praw i swobód w Rosji jest niezwykle trudny do ustalenia ze względu na dość wielkie różnice panujące pomiędzy poszczególnymi regionami kraju jak i silnym upolitycznieniem tematu. Prawa i swobody obywatelskie gwarantuje w Rosji rozdział 2. konstytucji przyjętej w 1993 roku. Rosja jest sygnatariuszem Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka oraz członkiem innych międzynarodowych instytucji zobowiązujących państwo do przestrzegania praw i swobód obywatelskich. Są to m.in.: Europejska Konwencja Praw Człowieka, Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych oraz Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych. Podporządkowanie prawodawstwa wewnętrznego wymienionym instytucjom umożliwia 15. artykuł rozdziału 1. konstytucji rosyjskiej. Pomimo istnienia odpowiednich instrumentów prawnych, Rosja boryka się z zapewnieniem wolności i praw obywatelskich swoim obywatelom. W rankingu The Economist 2006 Rosja zajęła 102 miejsce na 167 ocenionych państw. W rankingu Press Freedom Index 2009 organizacji Reporterzy bez Granic, Rosja jest na 153. miejscu spośród 175 ocenionych państw^[25].

W Rosji związki jednopłciowe nie są uznawane prawnie, ale stosunki homoseksualne nie są karane. Prostytucja jest nielegalna i karana grzywną. Dozwolone jest posiadanie 6 gramów marihuany i 2 gramów haszyszu wyłącznie na własny użytek. Dla posiadania większej ilości trzeba uzyskać specjalne zezwolenie. Sprzedaż alkoholu osobom poniżej 18 roku życia jest zakazana. Aborcja oraz posiadanie broni palnej są legalne.

[edytuj] System penitencjarny

Rosyjski Główny Zarząd Wykonania Kar jest drugą co do wielkości (po amerykańskiej) machiną penitencjarną na świecie^[26]. W więzieniach przetrzymywanych jest ponad 800 tys. osób. GUIN składa się z 765 obozów, 598 zakładów przemysłowych i 70 gospodarstw rolnych, z roczną produkcją o wartości ponad 525 mln $. System penitencjarny w Rosji zatrudnia 350 tys. osób. 38,2% skazańców to recydywiści a 71,7% z ogółu więźniów odbywa karę za przestępstwa powiązane z narkobiznesem^[27]. Ponad 150 tys. więźniów choruje na gruźlicę lub HIV/AIDS. W latach 2003–2004 w rosyjskich więzieniach zmarło ok. 1600 osób.

[edytuj] Tradycje demokratyczne

 Osobny artykuł: Demokracja w Rosji.

Rosja należy do państw o starych tradycjach demokratycznych. W średniowieczu, w okresie rozbicia dzielnicowego Rusi, na obszarze pomiędzy Bałtykiem i Uralem istniała Republika Nowogrodzka (1136–1478), z której z czasem wyodrębniła się także Republika Pskowska (1348–1510), później wcielone do Wielkiego Księstwa Moskiewskiego.

W latach 1549–1653 były zwoływane przez cara (w okresie bezkrólewia przez Dumę) Sobory Ziemskie. Do ich kompetencji należały wybór cara oraz prawodawstwo, które mogło być dodatkowo sankcjonowane przez monarchę^[28]. Duma jako organ władzy prawodawczej wykształciła się na Rusi już w X wieku. Prawo do uczestniczenia w Dumie posiadali aż do 1711 r. wyłącznie bojarzy, diakowie i dworiaństwo. W drugiej połowie XVII wieku carowie zaczęli umacniać swoją pozycję kosztem Dumy, wprowadzając rządy autokratyczne. W 1711 r. Duma została zastąpiona przez Senat Rządzący, który istniał do obalenia monarchii. Duma była ponownie reaktywowana jako bezpośrednie następstwo rewolucji w 1905-1907 r. i istniała do 6 X 1917, kiedy rozwiązano ją na polecenie Rządu Tymczasowego. Po rewolucji październikowej została 12 XI 1917 demokratycznie wybrana Konstytuanta, którą jednak 6 I 1918 rozwiązali bolszewicy.

Do demokratycznych wyborów Rosja powróciła w ostatnich latach istnienia ZSRR w okresie pieriestrojki. 26 III 1989 odbyły się pierwsze alternatywne wybory do Zjazdu Deputowanych Ludowych, w którym zawiązała się opozycyjna Międzyregionalna Grupa Deputowanych. Pod jej naciskiem 15 III 1990 zniesiono konstytucyjną klauzulę o kierującej roli partii komunistycznej i proklamowano system wielopartyjny. 26 III 1990 odbyły się demokratyczne wybory do parlamentu Rosyjskiej FSRR oraz rad lokalnych. Przewodniczącym Rady Najwyższej Rosji obrano opozycjonistę Borysa Jelcyna, który w czerwcu 1991 zwyciężył w pierwszych wyborach prezydenckich w historii Rosji. W 1993 doszło do kryzysu konstytucyjnego, rozwiązania parlamentu i zniesienia radzieckiej konstytucji. Opór parlamentu przerodził się w pucz który został stłumiony przez wierne prezydentowi wojsko. Pierwsze poradzieckie wybory do Dumy odbyły się 12 XII 1993 r. wraz z wyborami do Rady Federacji i referendum konstytucyjnym. Kadencja pierwszej Dumy i Rady Federacji trwała 2 lata. Kolejne wybory do Dumy odbyły się w 1995, 1999, 2003 i 2007 r. W latach 2000–2005 zmieniono ordynacje regulujące wybory do Rady Federacji i wybory przewodniczących regionów, podnosząc rolę prezydenta.

[edytuj] Stosunki międzynarodowe

Ponieważ Federacja Rosyjska jest prawnym sukcesorem ZSRR, a większość terytorium, ludności i produkcji przemysłowej ZSRR była w Rosji, po upadku ZSRR Rosja nadal pełni ważną rolę w polityce światowej. Kraj ten należy do G8. Rosja została oficjalnie włączona do G7 w roku 1998 nie ze względu na znaczenie ekonomiczne, lecz z przyczyn politycznych. Był to wyraz wdzięczności dla prezydenta Jelcyna za przeprowadzenie reform gospodarczych w Rosji i za jego neutralną postawę wobec rozszerzenia NATO na wschód, co dało G7 + Rosję. G8 utworzono już za rządów Władimira Putina wraz z polepszaniem się w tym czasie sytuacji ekonomicznej w Rosji.

Rosja jest pełnoprawnym członkiem następujących organizacji międzynarodowych: APEC, ARF, BIS, BSEC, Euroazjatycka Wspólnota Gospodarcza, Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju, G8, G20, GCTU, IAEA, IBRD, ICAO, ICC, Międzynarodowy Ruch Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca, IDA, IFC, IFRCS, Międzynarodowa Organizacja Hydrograficzna, ILO, IMO, Inmarsat, Interpol, IPU, ISO, ITSO, ITU, ITUC, Klub Paryski, Międzynarodowy Fundusz Walutowy, Międzynarodowy Komitet Olimpijski, MIGA, MINURSO, NSG, ONZ, OPCW, Organizacja Układu o Bezpieczeństwie Zbiorowym, OSCE, PCA, PFP, Powszechny Związek Pocztowy, Rada Arktyczna, Rada Bezpieczeństwa ONZ, Rada Europy, Rada Państw Morza Bałtyckiego, Rada Partnerstwa Euroatlantyckiego, SCO, UNCTAD, UNESCO, UNHCR, UNIDO, UNITAR, UNMEE, UNMIL, UNMIS, UNOCI, UNOMIG, UNTSO, UNWTO, WCO, WFTU, WHO, WIPO, WMO, Wspólnota Niepodległych Państw, ZC, Związek Białorusi i Rosji oraz posiada status obserwatora w organizacjach: CERN, Międzynarodowa Organizacja ds. Migracji, Stowarzyszenie Integracji Latynoamerykańskiej, OPA, Organizacja Współpracy Islamskiej i WTO. Rosja jest także sygnatariuszem Międzynarodowego Trybunału Karnego, partnerem w rozmowach ASEAN i gościem NAM-u^[3].

[edytuj] Problemy międzynarodowe

Sporna południowa część Wysp Kurylskich

Prezydent Rosji Władimir Putin i prezydent Gruzji Micheil Saakaszwili podczas spotkania w Petersburgu w 2006 r.

Większość sporów granicznych odziedziczonych po ZSRR zostało rozwiązanych w latach 2004–2010 drogą kompromisu. Stuletni spór pomiędzy Chinami i Rosją o przebieg granicy na rzekach Amur, Ussuri i Argun został definitywnie ukończony na mocy porozumienia z 2004 roku. W 2005 roku zakończono wytyczanie granicy rosyjsko-kazachskiej. W 2010 zakończono 40-letni spór norwesko-rosyjski o obszar wodny o powierzchni ok. 175 tys. km² na Morzu Barentsa i Oceanie Arktycznym. Rząd fiński oficjalnie potwierdził brak jakichkolwiek roszczeń terytorialnych wobec rosyjskiej części Karelii, o którą upominały się niektóre fińskie ugrupowania polityczne.

Do nierozwiązanych problemów należy spór japońsko-rosyjski o południową część Wysp Kurylskich. Japonia na konferencji w San Francisco w 1951 roku zrzekła się praw do Wysp Kurylskich, zajętych przez wojska ZSRR 18 sierpnia 1945 r. W okresie zimnej wojny uznała jednak, że traktat nie obejmuje czterech wysp, stanowiących „Terytoria Północne Japonii”. Od zwrotu tych wysp uzależniła także zawarcie traktatu pokojowego z ZSRR po 1945 roku, którego nie podpisano do dzisiaj. Kolejny problem stanowi brak wytyczonej granicy ukraińsko-rosyjskiej na Morzu Azowskim i w Cieśninie Kerczeńskiej. Rosyjski parlament do tej pory nie ratyfikował dokumentu z 1990 roku o przebiegu granicy z USA na Morzu Beringa. Niektóre środowiska polityczne w Estonii i na Łotwie domagają się przywrócenia granic ustalonych na mocy traktatu z Tartu i traktatu ryskiego (1920), co jest sprzeczne z porozumieniami zawartymi pomiędzy tymi krajami a Rosją w 1996 i 1997 roku. Przyczyną napięcia pomiędzy Gruzją, państwami zachodnimi i Rosją jest uznanie niepodległości Abchazji i Osetii Południowej przez Federacją Rosyjską oraz uznanie suwerenności Kosowa przez państwa zachodnie.

Przyczyną nowego sporu może okazać się rywalizacja pomiędzy Rosją, Kanadą, USA i Danią o strefę ekonomiczną w roponośnej Arktyce. Kontrowersje budzą także zgłaszane przez Rosję propozycje uruchomienia korytarza międzynarodowego mającego łączyć Białoruś z obwodem kalliningradzkim i który ma przebiegać przez terytorium Litwy. Spór ten może zostać zażegnany zniesieniem obowiązku wizowego dla obywateli rosyjskich przebywających na terenie UE^[3].

[edytuj] Geografia

 Osobny artykuł: Geografia Rosji.

[edytuj] Położenie

Rosja położona jest na dwóch kontynentach: Europie i Azji. Rozciąga się od Europy Wschodniej przez północno-środkową Azję, aż do Oceanu Spokojnego. Rosja graniczy z Norwegią (196 km), Finlandią (1 313 km), Estonią (290 km), Łotwą (292 km), Białorusią (959 km), Ukrainą (1 576 km), Gruzją (723 km), Azerbejdżanem (284 km), Kazachstanem (6 846 km), Chinami (3 645 km), Mongolią (3 441 km), Koreą Północną (17,5 km) oraz Litwą (227 km) i Polską (210 km) – z dwiema ostatnimi poprzez obwód kaliningradzki. Graniczy także z kilkoma państwami poprzez Morze Bałtyckie, Morze Czarne, Morze Kaspijskie, Morze Ochockie z Japonią oraz poprzez Morze Beringa (Cieśnina Beringa) z USA. Długość granic lądowych wynosi 20 241,5 km, morskich – 37 653 km. Rozciągłość południkowa Rosji wynosi do 4000 km, natomiast rozciągłość równoleżnikowa – do 9000 km^[3]. Większa część Rosji należy do półkuli wschodniej, ale półwysep Czukocki oraz część wschodnia wyspy Wrangla należy do półkuli zachodniej (Rosja jest jedynym krajem azjatyckim zachodzącym do półkuli zachodniej).

[edytuj] Podział terytorialny

Mapa podziału administracyjnego Rosji (stan na 01.03.2008)

 Osobny artykuł: Podział terytorialny Rosji.

W skład Federacji Rosyjskiej wchodzą 83 równoprawne podmioty:

• 46 obwodów: amurski, archangielski, astrachański, biełgorodzki, briański, czelabiński, irkucki, iwanowski, jarosławski, kaliningradzki, kałuski, kemerowski, kirowski, kostromski, kurgański, kurski, leningradzki, lipiecki, magadański, moskiewski, murmański, niżegorodzki, nowogrodzki, nowosybirski, omski, orenburski, orłowski, penzeński, pskowski, riazański, rostowski, sachaliński, samarski, saratowski, smoleński, swierdłowski, tambowski, tiumeński, tomski, tulski, twerski, uljanowski, włodzimierski, wołgogradzki, wołogodzki, woroneski
• 21 republik: Adygeja, Ałtaj, Baszkiria, Buriacja, Chakasja, Czeczenia, Czuwaszja, Dagestan, Inguszetia, Jakucja, Kabardo-Bałkaria, Kałmucja, Karaczajo-Czerkiesja, Karelia, Komi, Mari Eł, Mordwa, Osetia Północna-Alania, Tatarstan, Tuwa, Udmurcja
• 9 krajów: Ałtajski, Chabarowski, Kamczacki, Krasnodarski, Krasnojarski, Nadmorski, Permski, Stawropolski, Zabajkalski
• 2 miasta wydzielone: Moskwa, Petersburg
• 1 obwód autonomiczny: Żydowski
• 4 okręgi autonomiczne: Chanty-Mansyjski – Jugra, Czukocki, Jamalsko-Nieniecki, Nieniecki

[edytuj] Strefy czasowe

Strefy czasowe w Rosji:

MSK-1	Czas Kaliningradu (UTC+3)
MSK	Czas moskiewski (UTC+4)
MSK+2	Czas Jekaterynburga (UTC+6)
MSK+3	Czas Omska (UTC+7)
MSK+4	Czas Krasnojarska (UTC+8)
MSK+5	Czas Irkucka (UTC+9)
MSK+6	Czas Jakucka (UTC+10)
MSK+7	Czas Władywostoku (UTC+11)
MSK+8	Czas Magadanu (UTC+12)

Tylko dwa regiony Rosji są podzielone przez strefy czasowe: obwód sachaliński (zachodnia część ma czas Władywostoku, wschodnia zaś – czas Magadanu) oraz Jakucja (zachodnia część ma czas Jakucka, środkowa – czas Władywostoku, wschodnia – czas Magadanu).

Istniejący podział na strefy czasowe tworzy trzy linie przy przekroczeniu których czas lokalny zmienia się nie na jedną godzinę a na dwie:

• granica pomiędzy strefą czasu moskiewskiego a strefą czasu Jekaterynburga,
• granica pomiędzy strefą czasu Jekaterynburga a strefą czasu Krasnojarska,
• granica pomiędzy strefą czasu Krasnojarska a strefą czasu Jakucka.

To powoduje że w Rosji na północ od równoleżnika 65° istnieje 6 stref czasowych, lecz w części południowej kraju jest 9 tych stref.

Wschodnia część Czukotki leży na półkuli zachodniej formalnie poza linią zmiany daty, ale tę linię przesunięto na wschód do granicy z USA.

[edytuj] Klimat

Klimat przeważnie kontynentalny strefy umiarkowanej i podbiegunowej, na niewielkim obszarze wschodniego wybrzeża klimat monsunowy, a nad Morzem Czarnym klimat podzwrotnikowy typu śródziemnomorskiego. Średnia temperatura lipca od +2 °C na północnym wybrzeżu i +15 °C na wschodzie do +25 °C na południu Niziny Wschodnioeuropejskiej. Średnia temperatura stycznia od +1 °C nad Morzem Czarnym i –6 °C na zachodzie do –20 °C na wschodnim wybrzeżu i poniżej –30 °C w Syberii Wschodniej (w rejonie Ojmiakonu ok. –50 °C). Roczna suma opadów od ponad 600 mm na krańcu zachodnim i wschodnim do około 200 mm na Syberii Środkowej i Wschodniej oraz poniżej 200 mm na Nizinie Nadkaspijskiej. W wysokich górach do 1000 mm. Pokrywa śnieżna utrzymuje się od 1 miesiąca nad Morzem Czarnym do 9 miesięcy na wybrzeżach Morza Arktycznego.

Wraz ze zmniejszeniem się wpływu Oceanu Atlantyckiego maleje ilość opadów atmosferycznych i rośnie roczna amplituda temperatury powietrza. W okolicach Wierchojańska odnotowano największe na Ziemi, wynoszące powyżej 60 °C, roczne amplitudy temperatury powietrza oraz najniższą temperaturę na półkuli północnej –67,8 °C.