Schweizerische Eidgenossenschaft Confédération suisse Confederazione Svizzera Confederaziun svizra Confoederatio Helvetica Konfederacja Szwajcarska
Flaga Szwajcarii Herb Szwajcarii
Dewiza: (łac.) Unus pro omnibus, omnes pro uno (Jeden za wszystkich, wszyscy za jednego)
Hymn: Schweizer Psalm (Psalm Szwajcarów)
Język urzędowy	niemiecki[1], francuski, włoski, romansz¹
Język używany	niemiecki[1], francuski, włoski, romansz¹
Stolica	brak (de jure) Berno (de facto)
Ustrój polityczny	demokracja bezpośrednia, republika federalna
Głowa państwa	Szwajcarska Rada Związkowa Eveline Widmer-Schlumpf
Szef rządu	prezydent (Szwajcarska Rada Związkowa)
Powierzchnia  • całkowita  • wody śródlądowe	133. na świecie 41 290 km² 3,7%
Liczba ludności (2008)  • całkowita   • gęstość zaludnienia	94. na świecie 7 725 200 186 osób/km²
PKB (2008)  • całkowite   • na osobę	492,6 mld USD▲ 67 384 USD▲
Jednostka monetarna	frank szwajcarski (CHF)
Niepodległość –proklamowana –uznana	od Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego 1 sierpnia 1291 24 października 1648
Strefa czasowa	UTC +1 – zima UTC +2 – lato
Kod ISO 3166	CH
Domena internetowa	.ch
Kod samochodowy	CH
Kod samolotowy	HB
Kod telefoniczny	+41
¹ według konstytucji romansz jest językiem urzędowym w kontaktach z osobami, dla których stanowi język ojczysty art. 70
Multimedia w Wikimedia Commons
Wiadomości w Wikinews
Konfederacja Szwajcarska w Wikicytatach
Hasło Szwajcaria w Wikisłowniku

Szwajcaria, Konfederacja Szwajcarska (Confoederatio Helvetica, Schweiz, Schweizerische Eidgenossenschaft) – państwo federacyjne w Europie Zachodniej. Jest jednym z niewielu państw, w których obowiązuje demokracja bezpośrednia. Szwajcaria od kongresu wiedeńskiego w 1815 roku jest państwem neutralnym. Do Organizacji Narodów Zjednoczonych przystąpiła dopiero 10 września 2002 po przegłosowaniu tej decyzji w referendum minimalną większością 52% głosów.

Nie jest częścią Unii Europejskiej, ani Europejskiego Obszaru Gospodarczego. Posiada jednak specjalne dwustronne stosunki z UE, dzięki czemu uczestniczy w wybranych inicjatywach (np. Układ z Schengen) oraz dopłaca do budżetu unijnego^[2]. Szwajcaria formalnie nie ma stolicy, jej funkcję de facto pełni jednak Berno, będące siedzibą rządu.

[edytuj] Geografia

 Osobny artykuł: Geografia Szwajcarii.

Szwajcaria jest górzystym państwem, bez dostępu do morza, które położone jest w Europie Zachodniej. Graniczy z pięcioma państwami: Austrią i Liechtensteinem na wschodzie, Francją na zachodzie, Włochami na południu oraz z Niemcami na północy. Jest jednym z najmniejszych państw Europy - rozciągłość z północy na południe wynosi 220 km, a ze wschodu na zachód 350 km^[3].

Alpy zajmują południową, południowo-zachodnią i wschodnią część kraju. Na północ od Alp znajduje się Wyżyna Szwajcarska. Na północnym zachodzie wyżyna ograniczona jest przez góry Jura. Większość północnej granicy z Niemcami biegnie wzdłuż Renu, który wpływa do Szwajcarii w pobliżu Schaffhausen. Część granicy z Niemcami oraz część granicy z Austrią przebiega przez jezioro Bodeńskie, a jezioro Genewskie stanowi cześć granicy z Francją.

Szwajcaria podzielona jest na 26 kantonów. Kantony leżące na Wyżynie Szwajcarskiej są bardziej zaludnione^[4], uprzemysłowione i z reguły zamieszkane przez protestantów^[5]. Kantony alpejskie natomiast są słabiej zaludnione, bardziej nastawione na rolnictwo i turystykę; przeważają tu też katolicy^[5].

W Szwajcarii obowiązują cztery języki urzędowe: niemiecki, którym posługuje się 63,7% populacji, francuski, którym mówi 20,4% populacji, włoski używany przez 6,5% populacji oraz język romansz, którym mówi 0,5% populacji^[6]. Na wschód od Berna (z wyjątkiem Ticino) przeważa język niemiecki. Na zachód od Berna przeważa język francuski. Język włoski jest najpowszechniejszym językiem w kantonie Ticino. Romansz, który wywodzi się z łaciny ludowej, najczęściej używany jest w kantonie Gryzonia.

Powierzchnia:

• ląd: 39 770 km²
• woda: 1 520 km²
• całkowita: 41 290 km²

Długość granic:

• Austria: 164 km
• Francja: 573 km
• Liechtenstein: 41 km
• Niemcy: 334 km
• Włochy: 740 km
• całkowita: 1 852 km

Brak dostępu do morza.

• Najwyższy punkt: Dufourspitze 4634 m n.p.m.
• Najniższy punkt: Jezioro Maggiore 195 m n.p.m.

[edytuj] Jeziora

Poniższa lista zawiera ważniejsze jeziora Szwajcarii o powierzchni powyżej 10 km² (w nawiasach podano nazwy oryginalne):

[edytuj] Historia

 Osobny artykuł: Historia Szwajcarii.

Szwajcaria jest konfederacją państw, wchodzących w jej skład jako kantony o bardzo dużej autonomii. Związek niektórych z nich trwa nieprzerwanie 700 lat, co stawia je wśród najstarszych republik na świecie (co nie jest jednak tak jednoznaczne). W 1291 kanton Schwyz (od którego wywodzi się nazwa państwa), Uri i Unterwalden sygnowały akt utworzenia związku wieczystego. Głównym celem była chęć uwolnienia się spod wpływu Habsburgów. Przełomem było zwycięstwo nad armią Habsburgów w bitwie pod Morgarten 15 listopada 1315. Zwycięstwo to przyczyniło się do późniejszych akcesji.

Do 1353 trzy założycielskie kantony zostały połączone z kantonami Glarus i Zug oraz miastami Lucerna, Zurych i Berno tworząc tzw. "Starą Konfederację", która rosła w siłę i bogactwo przez cały XV wiek (chociaż Zurych został wykluczony z federacji w latach 40. XV wieku na skutek zatargu terytorialnego). Dzięki pokonaniu Karola Zuchwałego w latach 70. XV wieku i najemnym wojskom szwajcarskim została utrzymana niezależność federacji. Pogrom armii Habsburgów oraz śmierć księcia Leopolda w bitwie pod Sempach 9 lipca 1386 zapewnił Szwajcarii faktyczną niezależność. W bitwie tej ponoć legendarnego czynu dokonał Arnold Winkelried, który rzucając się na lance habsburskiej piechoty umożliwił przełamanie ich szyków i osiągnięcie zwycięstwa.

W 1506 roku papież Juliusz II najął wojska szwajcarskie do osobistej ochrony tworząc Gwardię Szwajcarską, która po dziś dzień pełni tę funkcję (choć dzisiaj bardziej pełniąc funkcję reprezentacyjną).

W XVI wieku Szwajcaria stała się jednym z głównych ośrodków reformacji w Europie. Reformacja objęła jednak głównie bogatsze i bardziej rozwinięte kantony miejskie. W 1531, po wojnie kantonów protestanckich z katolickimi (wiejskimi), w wyniku tzw. drugiego pokoju kappelskiego nastąpiło ustalenie podziału wyznaniowego kantonów.

Na mocy postanowień pokoju westfalskiego z 1648 r., kończącego wojnę trzydziestoletnią, cesarz rzymsko-niemiecki uznał oficjalnie niepodległość Szwajcarii i jej formalne wyodrębnienie z Rzeszy Niemieckiej. Od tego czasu Szwajcarię zaczęto nazywać Związkiem Szwajcarskim.

Przełęcze powyżej 1000 m n.p.m.

Przełęcze poniżej 1500 m n.p.m.

[edytuj] Inwazja francuska

W 1798 armie francuskie podbiły Szwajcarię narzucając nową ujednoliconą konstytucję, osłabiającą kantony a wzmacniającą rząd centralny. Okres ten (1798-1803) nazywany jest Republiką Helwecką. Jednakże system ten zniszczył wielowiekowe tradycje kulturowe i był bardzo niepopularny wśród Szwajcarów. Kiedy wybuchła wojna, Szwajcaria stała się areną walk pomiędzy Francją, a Austrią i Rosją. Pojawiły się również dwie frakcje wśród Szwajcarów – "Republikanów" będących zwolennikami nowego porządku oraz "Federalistów" chcących powrotu do systemu federacyjnego opartego na szerokiej autonomii kantonów. Po spotkaniu zorganizowanym przez Napoleona w 1803 w Paryżu oba stronnictwa doszły do porozumienia co znalazło wyraz w podpisaniu tzw. Aktu Mediacyjnego przywracającego w znacznym stopniu system federacyjny. Kongres wiedeński potwierdził neutralność Szwajcarii, do której przyłączono ostatnie trzy kantony: Valais, Neuchâtel i Genewa.

[edytuj] Konstytucja 1848

Mapa Szwajcarii z 1903 r.

W 1847 wybuchła wojna domowa pomiędzy kantonami katolickimi i protestanckimi (tzw. szwajcarska wojna domowa, niem. Sonderbundskrieg). Katolicy starali się nie dopuścić do wzmocnienia władzy centralnej, do czego dążyli rządzący wówczas przedstawiciele Partii Radykalnej. W wyniku miesięcznych walk zginęło około 100 osób i był to ostatni poważniejszy konflikt zbrojny na terytorium Szwajcarii. W wyniku tego w 1848 stworzono federalną konstytucję oraz system oparty na referendach pozostawiając kwestie lokalne w gestii kantonów. W 1874 wniesiono poprawki uwzględniające wprowadzenie wspólnej waluty oraz zmiany wymuszone przez rozwój populacji oraz rewolucję przemysłową. W 1891 konstytucja została ponownie poprawiona, utworzono unikalny system silnie oparty na demokracji bezpośredniej.

[edytuj] Wiek XX

W 1920 Szwajcaria została członkiem Ligi Narodów a w 1963 Rady Europy. Podczas I wojny światowej proklamowała neutralność, podobnie zresztą w czasie II wojny światowej. Mimo tego Niemcy planowali zajęcie Szwajcarii, co wydawało się wówczas nieuniknione. Do dzisiaj trudno rozstrzygnąć czy do zachowania suwerenności bardziej przyczyniła się sprawnie przeprowadzona mobilizacja pod dowództwem gen. Henriego Guisana czy też może ścisłe związki banków szwajcarskich z gospodarką nazistowską.

Pomimo formalnej neutralności Szwajcarzy współpracowali z Niemcami: w szwajcarskich fabrykach, które były omijane przez alianckie bombardowania produkowano uzbrojenie, natomiast szwajcarskie banki przechowywały złoto zrabowane więźniom obozów koncentracyjnych. W wyniku badań prowadzonych po wojnie ustalono m.in., że w złotych monetach bitych w tym kraju znajduje się duże stężenie rtęci, normalnie nie występujące w tak dużych ilościach w związku z tym kruszcem, a mogące świadczyć o dentystycznym pochodzeniu tego złota (naziści wyrywali swoim ofiarom złote zęby). Ponadto przez Szwajcarię przejeżdżały transporty więźniów do obozów koncentracyjnych wysyłane na Wschód^[7].

Od 12 grudnia 2008 Szwajcaria jest członkiem Układu z Schengen.

[edytuj] Podział administracyjny

 Osobny artykuł: Kanton (Szwajcaria).

• 1291 – Uri, Schwyz, Obwalden, Nidwalden
• 1332 – Lucerna
• 1351 – Zurych
• 1352 – Glarus, Zug
• 1353 – Berno
• 1481 – Fryburg, Solura
• 1501 – Bazylea-Miasto, Bazylea-Okręg, Szafuza
• 1513 – Appenzell Ausserrhoden, Appenzell Innerrhoden
• 1803 – Sankt Gallen, Gryzonia, Argowia, Turgowia, Ticino, Vaud
• 1815 – Valais, Neuchâtel, Genewa
• 1979 – Jura

[edytuj] Ustrój polityczny

 Osobne artykuły: ustrój polityczny Szwajcarii i Kanton (Szwajcaria).

Szwajcaria jest federacją demokratyczną oraz parlamentarną, gdzie na szeroką skalę wykorzystywana jest instytucja referendum (demokracja bezpośrednia). Szczególnie silna pozycja parlamentu i władz kantonalnych. Ustrój ten nazywa się parlamentarno-komitetowym, cechą najbardziej typową dla niego jest brak rozdziału pomiędzy władzę ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą.

Szwajcaria jest państwem federalnym, podzielonym na kantony, posiadające charakter organizmów państwowych. Konstytucja określa podział kompetencji między federacją a kantonami.

Zgromadzenie Federalne (parlament) to najwyższa władza ustawodawcza Federacji Helweckiej. Nie ma żadnych tzw. "hamulców" – nie można rozwiązać jej izb przed upływem kadencji, nie może być zwoływana na sesje przez żaden inny organ, nie ma instytucji sądownictwa konstytucyjnego (brak Trybunału Konstytucyjnego). Ponadto wszelkie konflikty kompetencyjne rozstrzygane są przez sam parlament. On sam wybiera też siedmiu członków wykonawczej Rady Federalnej (rządu) i Trybunału Federalnego.

Szwajcarski konserwatyzm podkreśla fakt, że mimo tak solidnych demokratycznych tradycji kobiety uzyskały prawa wyborcze dopiero w lutym 1971 roku, a i to nie wszędzie. Najdłużej opierał się kanton Appenzell Innerrhoden, który ustąpił przed wyrokiem sądu najwyższego w roku 1990.

[edytuj] Ludność

• Wykres liczby ludności Szwajcarii na przestrzeni ostatnich 160 lat^[8]

<timeline> ImageSize = width:750 height:250 PlotArea = left:50 right:20 top:25 bottom:30 TimeAxis = orientation:vertical AlignBars = late Colors =

 id:linegrey2 value:gray(0.9)
 id:linegrey value:gray(0.7)
 id:cobar value:rgb(0.2,0.7,0.8)
 id:cobar2 value:rgb(0.6,0.9,0.6)

DateFormat = yyyy Period = from:0 till:8000 ScaleMajor = unit:year increment:1000 start:0 gridcolor:linegrey ScaleMinor = unit:year increment:200 start:0 gridcolor:linegrey2 PlotData =

 color:cobar width:19 align:left
 bar:1850 from:0 till:2393
 bar:1860 from:0 till:2510
 bar:1870 from:0 till:2655
 bar:1880 from:0 till:2832
 bar:1888 from:0 till:2918
 bar:1900 from:0 till:3315
 bar:1910 from:0 till:3753
 bar:1920 from:0 till:3880
 bar:1930 from:0 till:4066
 bar:1941 from:0 till:4626
 bar:1950 from:0 till:4715
 bar:1960 from:0 till:5429
 bar:1970 from:0 till:6270
 bar:1980 from:0 till:6366
 bar:1990 from:0 till:6874
 bar:2000 from:0 till:7307
 bar:2009 color:cobar2 from:0 till:7874

PlotData=

 textcolor:black fontsize:S
 bar:1850 at: 2393 text: 2392,7 shift:(-14,5)
 bar:1860 at: 2510 text: 2510,5 shift:(-14,5)
 bar:1870 at: 2655 text: 2655,0 shift:(-14,5)
 bar:1880 at: 2832 text: 2831,8 shift:(-14,5)
 bar:1888 at: 2918 text: 2917,8 shift:(-14,5)
 bar:1900 at: 3315 text: 3315,4 shift:(-14,5)
 bar:1910 at: 3753 text: 3753,3 shift:(-14,5)
 bar:1920 at: 3880 text: 3880,3 shift:(-14,5)
 bar:1930 at: 4066 text: 4066,4 shift:(-14,5)
 bar:1941 at: 4626 text: 4625,7 shift:(-14,5)
 bar:1950 at: 4715 text: 4715,0 shift:(-14,5)
 bar:1960 at: 5429 text: 5429,1 shift:(-14,5)
 bar:1970 at: 6270 text: 6269,8 shift:(-14,5)
 bar:1980 at: 6366 text: 6366,0 shift:(-14,5)
 bar:1990 at: 6874 text: 6873,7 shift:(-14,5)
 bar:2000 at: 7307 text: 7306,7 shift:(-14,5)
 bar:2009 at: 7874 text: 7874,1 shift:(-14,5)

</timeline>

W Szwajcarii są cztery języki urzędowe: niemiecki, francuski, włoski i romansz (ten ostatni to jeden z języków retoromańskich).

Według spisu powszechnego ludności z 2000 roku struktura ludności ze względu na język ojczysty przedstawia się następująco:

1. niemiecki – 4 801 148 (72,8%)
2. francuski – 989 606 (13,0%)
3. włoski – 470 961 (6,5%)
4. serbsko-chorwacki – 103 350 (1,4%)
5. albański – 94 937 (1,3%)
6. portugalski – 89 527 (1,2%)
7. hiszpański – 76 750 (1,1%)
8. angielski – 73 422 (1,0%)
9. romansz – 35 072 (0,5%)

Inne – 58 431 (0,7%)

Szwajcarzy nie stanowią ani językowo, ani religijnie jedności, mają jednak wspólną historię i ideały.

Szwajcaria na zdjęciu satelitarnym

[edytuj] Miasta

Największe miasta Szwajcarii:

• Zurych - 371 767 mieszk.
• Genewa - 185 524 mieszk.
• Bazylea - 165 847 mieszk.
• Lozanna - 129 000 mieszk.
• Berno - 128 041 mieszk.

[edytuj] Gospodarka

Spośród państw europejskich gospodarka Szwajcarii ma najlepszy Wskaźnik Wolności^[9]. Kraj jest bardzo wysoko rozwinięty, jeden z najbogatszych na świecie. Długotrwała neutralność (od 1815) i zasada nienaruszalności tajemnicy bankowej ugruntowały zaufanie do Szwajcarii jako finansowego centrum Europy i świata. Napływ obcych zasobów pieniężnych umożliwił stopniowy rozwój rodzimego, wysoko wyspecjalizowanego przemysłu, intensywnego rolnictwa i turystyki. W latach 80. niewielkie tempo wzrostu gospodarczego (przeciętnie 2,1% rocznie), od początku lat 90. – recesje, spadek produktu krajowego brutto o 0,3% w 1992 i 0,9% w 1993. Usługi wytwarzają 62% produktu krajowego brutto, w tym sektor bankowo-ubezpieczeniowy – ok. 16%, przemysł i budownictwo – powyżej 34%, rolnictwo – ok. 4%; produkt krajowy brutto na 1 mieszkańca – 42 003 USD.

Szwajcarskie rezerwy złota wynoszą 83 mln uncji jubilerskich, dewizowe są szacowane na ok. 6•10¹² USD. Działa tu ponad 630 banków, z których 5 należy do największych w świecie: Schweizerischer Bankverein (z siedzibą w Bazylei, wartość depozytów 124 mld dolarów), Schweizerische Bankgesellschaft (Zurych, 114 mld dolarów), Crédit Suisse (Zurych, 89 mld dolarów), Schweizerische Volksbank (Berno) i Bank Leu. Łączna wartość depozytów w szwajcarskich bankach wynosi ok. 6 bln dolarów (2007 r.), w tym ok. 50% od klientów zagranicznych.

Działają liczne, znane w świecie firmy ubezpieczeniowe (Zürich Insurance, Rentenaustalt, Reassurances), 6 giełd papierów wartościowych, w tym w Zurychu – największa w Europie. Same podatki stanowią 30% PKB Szwajcarii, dodatkowo 7% PKB stanowią obowiązkowe ubezpieczenia społeczne (emerytalne, inwalidzkie, składki na służbę zdrowia), co łącznie daje 37% PKB (dla porównania: Szwecja 52%, Wielka Brytania 36%, Polska 34,5%, Stany Zjednoczone 27%; z uwzględnieniem ubezpieczeń społecznych). W przeciwieństwie na przykład do Niemiec czy Szwecji służby zdrowia w Szwajcarii nie finansuje się z podatków, tylko z obowiązkowych ubezpieczeń, które są parapodatkami. PKB per capita wynosi nominalnie 51 tys. 771 dolarów, poziom porównywalny do Danii, a po zmierzeniu parytetem siły nabywczej 37 tys. 369 dolarów, również porównywalny do Danii. Wskaźnik Giniego dla Szwajcarii wynosi 33, co jest poziomem porównywalnym do Holandii, wyższym niż we Francji, Niemczech i krajach skandynawskich, ale niższym niż w wielu innych krajach.

[edytuj] Przemysł

Mapa Szwajcarii z kantonami i jeziorami

Szwajcaria posiada bardzo nieliczne złoża surowców mineralnych. Wydobywa się głównie kruszywa budowlane oraz surowce do produkcji takich materiałów budowlanych jak cement i wapno (wapienie, margle) a także sól kamienną (Jura). Podstawą energetyki są elektrownie wodne na rzekach Alp (58% produkowanej energii elektrycznej) i elektrownie jądrowe (40% energii). Produkcja energii elektrycznej na 1 mieszkańca Szwajcarii – 8568 kW·h (1994). Przemysł przetwórczy wytwarza z surowców importowanych produkty wysoko przetworzone (głównie na eksport), wymagające dużego nakładu pracy oraz myśli technicznej. Największe szwajcarskie koncerny przemysłowe to: Nestlé (branża spożywcza, obroty 36 mld dolarów, 1992), ABB Asea Brown Boveri (maszynowa, 29 mld dolarów), Novartis i Roche (chemiczne), Sulzer Brothers (maszynowe).

Rozwinięty jest głównie przemysł elektromaszynowy, chemiczny i spożywczy. Przemysł elektromaszynowy dostarcza urządzenia sterownicze dla różnych gałęzi przemysłu, turbiny, generatory, silniki, między innymi okrętowe. Większość zakładów tego przemysłu jest skupiona w Zurychu, Winterthur, Baden. Tradycyjnie bardzo duże znaczenie ma branża zegarmistrzowska i jubilerska. Wyrób zegarków znanych firm (SMH Holding, Montres Rolex, Montres Ebel, Patek Philippe, Tissot) koncentruje się w La Chaux-de-Fonds, Neuchâtel, Genewie. Przemysł chemiczny wyspecjalizowany jest w produkcji leków (główny ośrodek to Bazylea), spożywczy – serów, przetworów mięsnych i czekolady. Ponadto przemysł papierniczy, cementowy i włókienniczy. W Szafuzie i Neuhausen, w pobliżu hydroelektrowni znajdują się huty aluminium (importowany tlenek glinu).

[edytuj] Rolnictwo

Rolnictwo wysokotowarowe. Użytki rolne zajmują ok. 26% całej powierzchni kraju (2003), dominującą formą użytkowania ziemi są łąki i pastwiska (13,8%). Przeważają gospodarstwa o powierzchni 10–20 ha (średnio 16,2 ha). 1 ciągnik przypada na 14 ha użytków rolnych. Poziom nawożenia (349 kg nawozów sztucznych na 1 ha gruntów ornych) ma tendencję spadkową w związku z powszechną produkcją tzw. zdrowej żywności. Hodowla dostarcza ponad 80% wartości produkcji rolnej. Rozwinięta jest głównie hodowla bydła domowego o kierunku mlecznym (przeciętny roczny udój od 1 krowy – 5000 litrów, 1994) i trzody chlewnej, w strefach podmiejskich – drobiu, w wyższych piętrach Alp i Jury – owiec. Na Wyżynie Szwajcarskiej przeważa uprawa pszenicy, jęczmienia, ziemniaków i buraków cukrowych, w dolinie Rodanu i nad Jeziorem Genewskim – warzyw i owoców (głównie jabłonie), na południowych stokach Jury – winorośli. Lasy zajmują ok. 31% powierzchni kraju ale ich znaczenie przemysłowe maleje w związku z rozwiniętą ochroną.

[edytuj] Religia

 Osobny artykuł: Podział administracyjny Kościoła katolickiego w Szwajcarii.

 Osobny artykuł: Arcybiskupstwo Szwajcarii.

 Osobny artykuł: Eparchia genewska i zachodnioeuropejska.

 Osobny artykuł: Świadkowie Jehowy w Szwajcarii.

Chrześcijaństwo jest dominującą religią w Szwajcarii, z podziałem pomiędzy katolicyzm (38,8% całej populacji w 2010 roku) a różne odmiany wyznań protestanckich (30,9%), z których najwięcej wyznawców liczy kalwinizm. Imigracja spowodowała powstanie pewnej liczby wyznawców islamu (4,5%) i pozostałych religii (5,7%), w tym prawosławia, buddyzmu i hinduizmu. W tamtejszych Alpach znajduje się nawet klasztor buddyjski. Ponadto w Szwajcarii żyje dość sporo wyznawców judaizmu i innych niechrześcijańskich religii lub sekt, którzy łącznie stanowią 1,5% populacji kraju. 20,1% Szwajcarów nie identyfikuje się z żadną religią. Sondaż przeprowadzony przez Eurobarometer w 2005 pokazał, że tylko 48% Szwajcarów deklaruje wiarę w Boga, dalsze 39% dopuszcza możliwość istnienia nieokreślonej siły wyższej, a 9% deklaruje ateizm. Pozostałe 4% nie potrafiło lub nie chciało się określić.

Mniejsze ważniejsze kościoły w Szwajcarii: Kościół Nowoapostolski (37 tys.), Zielonoświątkowy Kościół Pełnej Ewangelii (25 tys.), Kościół Braterski (20 tys.), Kościół starokatolicki (19 tys.), Judaizm (18 tys.), Świadkowie Jehowy (18 tys.), Kościół Metodystyczny (14 tys.), Armia Zbawienia (9,2 tys.), Kościół Adwentystów Dnia Siódmego (8,2 tys.), Bahaizm (7,4 tys.), Mormoni (7,2 tys.), Wspólnota Mennonitów (4 tys.), Wspólnota Baptystyczna (2,4 tys.)^[10].

Historycznie kraj jest dość równo podzielony pomiędzy rzymskich katolików i wyznawców kalwinizmu, ze skomplikowaną mozaiką mniejszości w obszarze niemal całego kraju. Niektóre kantony, np. Appenzell, są nawet oficjalnie podzielone na katolickie i protestanckie sekcje. W większych miastach (Berno, Zurych, Bazylea) dominują protestanci. Centralna Szwajcaria jest tradycyjnie katolicka. Istnieje też Kościół Chrześcijańskokatolicki w Szwajcarii zaliczany do nurtu starokatolickiego i jest jednym z oficjalnych Kościołów w kraju, choć liczba jego członków bardzo szybko się zmniejsza i obecnie należy do niego jedynie 0,2% Szwajcarów. Konstytucja szwajcarska z roku 1848 - w dużym stopniu pod wpływem ówczesnych starć pomiędzy katolickimi a protestanckimi kantonami (tzw. szwajcarska wojna domowa, niem. Sonderbundskrieg) - świadomie wprowadziła zasady, które umożliwiają pokojową koegzystencję pomiędzy różnymi wyznaniami. W 1980 roku odbyło się referendum w sprawie całkowitego rozdziału państwa od Kościołów. Zostało to odrzucone (80% przeciw).

We wsi Dornach koło Bazylei swoją siedzibę ma chrześcijańskie Towarzystwo Antropozoficzne, znajduje się tam antropozoficzne Goetheanum, w którym bardzo często wystawiany jest Faust Goethego, budynek jest ogólnodostępny dla zwiedzających. Z kolei w Bernie powstała w latach pięćdziesiątych pierwsza świątynia Kościoła Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich w Europie.

Szwajcarzy pod względem religijności nie odróżniają od większości narodów Europy. Udział w praktykach religijnych, głównie z okazji wielkich uroczystości i najważniejszych świąt, ogranicza się do mniejszości. W zależności od kantonu i wyznania, systematyczny udział w niedzielnych nabożeństwach wynosi 6-9% wśród ewangelików i 10-14% wśród katolików. Papiestwo, watykański centralizm i dogmatyczność Kościoła są poddawane bardzo ostrej krytyce nie tylko przez wiernych Kościoła rzymskokatolickiego, ale także przez hierarchię katolicką, która żąda większej niezależności Kościoła Szwajcarii od Watykanu. Większość istniejących w Szwajcarii parafii katolickich jest bardzo liberalna i egalitarna: w wielu kościołach, podobnie jak w kościołach reformowanych, nie ma obrazów i figur, najwyżej wiszące na ścianach krzyże; księża wbrew nauce Kościoła nierzadko łamią celibat i zakładają rodziny, jak również dokonują wielu zmian w tradycyjnej liturgii; nabożeństwa nieraz są prowadzone przez świeckich katechetów lub pastorów czy nawet pastorki z Kościoła reformowanego, gdy brakuje księży katolickich^[11].

[edytuj] Szkolnictwo

Szwajcaria była jednym z pierwszych na świecie państw, które wprowadziło powszechne nauczanie elementarne. Szkoły podstawowe i średnie w Szwajcarii są bezpłatne; w wielu kantonach bezpłatne są także obiady oraz podręczniki. Za państwowe szkoły wyższe płaci się około 560 franków szwajcarskich (ok. 2016 zł przy kursie 1 CHF = 3,6 PLN) za semestr. Dla studentów z ubogich rodzin występują jednak stypendia. Dyplomy prywatnych szkół szwajcarskich nie są uznawane przez państwo; mogą być jednak uznawane przez firmy prywatne.

[edytuj] Kultura i sztuka

[edytuj] Język

Istnieją cztery języki urzędowe: niemiecki, francuski, włoski oraz romansz (retoromański). Nauczanie w szkołach podstawowych, gimnazjach i liceach odbywa się w jednym z tych języków w zależności od kantonu. Na uniwersytecie studiuje się po francusku bądź niemiecku (i włosku w kantonie Ticino). Absolwent wyższej uczelni powinien móc porozumiewać się przynajmniej w trzech językach. Język angielski, mimo że nie należy do języków urzędowych, staje się coraz bardziej popularny w środowisku przemysłowym i świecie reklamy. W Szwajcarii znajduje się wiele prywatnych szkół, które słyną z wysokiego standardu kształcenia.

Język codzienny Szwajcarów w kantonach niemieckojęzycznych to dialekt alemański (Schwyzerdütsch) poważnie różniący się od podręcznikowej niemczyzny – jeśli mimo znajomości niemieckiego nie rozumiemy naszego rozmówcy, to wyraźnie poprośmy, aby mówił w Hochdeutsch. W Szwajcarii języki francuski i włoski, mimo drobnych odmienności np. w niektórych liczebnikach oraz w wymowie, nie różnią się od standardowego języka. Język romansz jest używany tylko w niektórych gminach kantonu Gryzonia, gdzie dominuje Schwyzerdütsch.

[edytuj] Literatura

Literatura szwajcarska powstaje w języku niemieckim, francuskim, włoskim i retoromańskim, lecz największe znaczenie mają dzieła literackie w pierwszych dwóch językach. Najbardziej znani pisarze szwajcarscy to Max Frisch i Friedrich Dürrenmatt. Bardzo ważną postacią był także filozof i psycholog Carl Gustav Jung. W Szwajcarii żył i tworzył, chociaż częściowo także we Francji, w Niemczech i we Włoszech, niemiecki filozof i filolog klasyczny Friedrich Nietzsche, przez kilka lat był profesorem Uniwersytetu w Bazylei i jednocześnie nauczycielem w miejscowym gimnazjum klasycznym.

Znani pisarze szwajcarscy:

• Gottfried Keller
• Jeremias Gotthelf
• Conrad Ferdinand Meyer
• Friedrich Dürrenmatt
• Max Frisch
• Robert Walser
• Charles Ferdinand Ramuz

[edytuj] Media

Funkcję telewizji publicznej pełni SRG SSR idée suisse, która dzieli się według języków na Télévision Suisse Romande (TSR), Televisione svizzera di lingua italiana (TSI) i Schweizer Fernsehen (SF). Istnieją także prywatne telewizje regionalne TeleZüri, TeleBärn i Telebasel. Największe niemieckojęzyczne dzienniki to Blick, Neue Zürcher Zeitung i Tages-Anzeiger.

[edytuj] Kuchnia

Tradycyjnym szwajcarskim specjałem jest fondue, które robione jest z roztopionego sera. Sery szwajcarskie takie jak gruyère czy emmentaler podgrzewa się w specjalnym kociołku z dodatkiem pieprzu, czosnku, białego wina i likieru wiśniowego. Do nabierania roztopionego sera używa się świeżego chleba. Szwajcaria oprócz serów może pochwalić się doskonałą czekoladą oraz piwem.

[edytuj] Galeria

[edytuj] Zobacz też

• wojny austriacko-szwajcarskie
• Gryzonia
• Linie Lotnicze SWISS
• polskie odpowiedniki niemieckich nazw geograficznych
• prezydenci Szwajcarii
• Szwajcarskie tablice rejestracyjne
• CERN
• Ambasada Szwajcarii w Polsce

Przypisy

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Szwajcaria dla turystów
• Swiss University

• Szwajcaria w katalogu Open Directory Project

p • d • e Podział administracyjny Szwajcarii Argowia • Appenzell Ausserrhoden • Appenzell Innerrhoden • Bazylea-Miasto • Bazylea-Okręg • Berno • Fryburg • Genewa • Glarus • Gryzonia • Jura • Lucerna • Neuchâtel • Nidwalden • Obwalden • Sankt Gallen • Schwyz • Solura • Szafuza • Ticino • Turgowia • Uri • Valais • Vaud • Zug • Zurych

p • d • e Państwa Europy Albania • Andora • Austria • Belgia • Białoruś • Bośnia i Hercegowina • Bułgaria • Chorwacja • Czarnogóra • Czechy • Dania • Estonia • Finlandia • Francja • Grecja • Hiszpania • Holandia • Irlandia • Islandia • Kazachstan • Liechtenstein • Litwa • Luksemburg • Łotwa • Macedonia • Malta • Mołdawia • Monako • Niemcy • Norwegia • Polska • Portugalia • Rosja • Rumunia • San Marino • Serbia • Słowacja • Słowenia • Szwajcaria • Szwecja • Turcja • Ukraina • Watykan • Węgry • Wielka Brytania • Włochy Państwo nieuznawane na arenie międzynarodowej Naddniestrze[1] Terytoria zależne Gibraltar (Wielka Brytania) • Guernsey (Wielka Brytania) • Jan Mayen (Norwegia) • Jersey (Wielka Brytania) • Svalbard (Norwegia) • Wyspa Man (Wielka Brytania) • Wyspy Owcze (Dania) Państwo sui generis/terytorium sporne Kosowo[2] ↑ Mołdawska Republika Naddniestrza nie jest uznawana przez żadne państwo. ↑ Republika Kosowa jednostronnie ogłosiła niepodległość, która jest uznawana przez 81 ze 193 państw członkowskich ONZ. Obecnie działa tam administracja Organizacji Narodów Zjednoczonych - UNMIK, administracja Republiki Kosowa oraz specjalna misja Unii Europejskiej - EULEX.

Członkostwo w organizacjach międzynarodowych p • d • e Rada Europy Państwa członkowskie Albania • Andora • Armenia • Austria • Azerbejdżan • Belgia • Bośnia i Hercegowina • Bułgaria • Chorwacja • Cypr • Czarnogóra • Czechy • Dania • Estonia • Finlandia • Francja • Grecja • Gruzja • Hiszpania • Holandia • Irlandia • Islandia • Liechtenstein • Litwa • Luksemburg • Łotwa • Macedonia • Malta • Mołdawia • Monako • Niemcy • Norwegia • Polska • Portugalia • Rosja • Rumunia • San Marino • Serbia • Słowacja • Słowenia • Szwajcaria • Szwecja • Turcja • Ukraina • Węgry • Wielka Brytania • Włochy Kandydaci Białoruś Obserwatorzy Izrael • Japonia • Kanada • Meksyk • Stany Zjednoczone • Stolica Apostolska p • d • e Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (OBWE) Albania • Andora • Armenia • Austria • Azerbejdżan • Białoruś • Belgia • Bośnia i Hercegowina • Bułgaria • Chorwacja • Cypr • Czechy • Czarnogóra • Dania • Estonia • Finlandia • Francja • Gruzja • Grecja • Holandia • Hiszpania • Irlandia • Islandia • Kanada • Kazachstan • Kirgistan • Liechtenstein • Litwa • Luksemburg • Łotwa • Macedonia • Malta • Mołdawia • Monako • Niemcy • Norwegia • Polska • Portugalia • Rosja • Rumunia • San Marino • Serbia • Słowacja • Słowenia • Stany Zjednoczone • Szwajcaria • Szwecja • Tadżykistan • Turcja • Turkmenistan • Ukraina • Uzbekistan • Węgry • Wielka Brytania • Włochy p • d • e Światowa Organizacja Handlu (WTO) Albania • Angola • Antigua i Barbuda • Arabia Saudyjska • Argentyna • Armenia • Australia • Bahrajn • Bangladesz • Barbados • Belize • Benin • Boliwia • Botswana • Brazylia • Brunei • Burkina Faso • Burundi • Chile • Chiny • Chorwacja • Czad • Demokratyczna Republika Konga • Dominika • Dominikana • Dżibuti • Egipt • Ekwador • Fidżi • Filipiny • Gabon • Gambia • Ghana • Grenada • Gruzja • Gujana • Gwatemala • Gwinea • Gwinea Bissau • Haiti • Honduras • Hongkong • Indie • Indonezja • Islandia • Izrael • Jamajka • Japonia • Jordania • Kambodża • Kamerun • Kanada • Katar • Kenia • Kirgistan • Kolumbia • Kongo • Korea Południowa • Kostaryka • Kuba • Kuwejt • Lesotho • Liechtenstein • Macedonia • Madagaskar • Makau • Malawi • Malediwy • Malezja • Mali • Maroko • Mauretania • Mauritius • Meksyk • Mjanma • Mołdawia • Mongolia • Mozambik • Namibia • Nepal • Niger • Nigeria • Nikaragua • Norwegia • Nowa Zelandia • Oman • Pakistan • Panama • Papua-Nowa Gwinea • Paragwaj • Peru • Republika Południowej Afryki • Republika Środkowoafrykańska • Republika Zielonego Przylądka • Rwanda • Saint Kitts i Nevis • Saint Lucia • Saint Vincent i Grenadyny • Salwador • Senegal • Sierra Leone • Singapur • Sri Lanka • Stany Zjednoczone • Suazi • Surinam • Szwajcaria • Tanzania • Tajlandia • Tajwan • Togo • Tonga • Trynidad i Tobago • Tunezja • Turcja • Uganda • Ukraina • Urugwaj • Wenezuela • Wietnam • Wybrzeże Kości Słoniowej • Wyspy Salomona • Zambia • Zimbabwe • Zjednoczone Emiraty Arabskie • Unia Europejska, w tym poszczególne kraje członkowskie: Austria • Belgia • Bułgaria • Cypr • Czechy • Dania • Estonia • Finlandia • Francja • Grecja • Hiszpania • Holandia • Irlandia • Litwa • Luksemburg • Łotwa • Malta • Niemcy • Polska • Portugalia • Rumunia • Słowacja • Słowenia • Szwecja • Węgry • Wielka Brytania • Włochy p • d • e Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) Państwa członkowskie Australia • Austria • Belgia • Chile • Czechy • Dania • Estonia • Finlandia • Francja • Grecja • Hiszpania • Holandia • Irlandia • Islandia • Izrael • Japonia • Kanada • Korea Południowa • Luksemburg • Meksyk • Niemcy • Norwegia • Nowa Zelandia • Polska • Portugalia • Słowacja • Słowenia • Stany Zjednoczone • Szwajcaria • Szwecja • Turcja • Węgry • Wielka Brytania • Włochy • Unia Europejska (Komisja Europejska bierze udział w pracach OECD) Kandydaci Rosja Obserwatorzy Tajwan Współpracujący Brazylia • Chiny • Indie • Indonezja • Republika Południowej Afryki Organizacje afiliowane Międzynarodowa Agencja Energetyczna • Agencja Energii Nuklearnej • Europejska Konferencja Ministrów Transportu • Klub Sahelu

p • d • e Kraje alpejskie  Austria •  Francja •  Liechtenstein •  Monako •  Niemcy •  Słowenia •  Szwajcaria •  Węgry •  Włochy

lez:Швейцарияvep:Šveicarii

Anna Rossinelli (ur. 20 kwietnia 1987 w Bazylei) – szwajcarska piosenkarka. Rossinelli jest obecnie wokalistką pop-soul i wokalistką zespołu Anne Claire.

[edytuj] Konkurs Piosenki Eurowizji

W dniu 11 grudnia 2010 roku, Anna Rossinelli wygrała szwajcarski finał krajowy (Die grosse Entscheidungs Show), z piosenką "In Love For a While" i reprezentowała Szwajcarię w Konkursie Piosenki Eurowizji 2011 w Düsseldorfie w Niemczech. W półfinale zdobyła 10 miejsce uzyskując 55 punktów, a w finale ostatnie, 25 miejsce z 19 punktami.

[edytuj] Dyskografia

[edytuj] Albumy

[edytuj] Single

Przypisy

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Strona internetowa piosenkarki (ang. • niem.)