Jezus Chrystus (ur. ok. 8–4 p.n.e., zm. 30 lub 33 w Jerozolimie) – centralna postać religii chrześcijańskiej, założyciel Kościoła, który uznaje go jednocześnie za Boga i człowieka, współistotnego Bogu Ojcu[2][1][3].
[edytuj] Etymologia i znaczenie imienia
-
Osobny artykuł: Jezus (imię).
Pierwszy człon imienia – Jezus – to spolszczenie hebrajskiego ישוע, ישו Joszue, Jehoszua, skróconego do Yěšû, nadane przy obrzezaniu (por. Łk 2,21). Było znane także w Starym Testamencie. Nosił je następca Mojżesza Jozue (zob. Joz1,1) – w tradycji polskiej brzmi ono inaczej ze względu na szacunek i wyjątkowość założyciela chrześcijaństwa, lecz po hebrajsku ich imiona brzmią identycznie. Imię Jezus nosił również autor księgi Mądrości Syracha, z tego samego powodu nazywa się ją od imienia ojca autora[4]. W języku aramejskim ܝܫܘܥ ,ܝܫܘ Jeszua, stgr. Ιησούς - znaczy Jahwe jest zbawieniem. Drugi człon – Chrystus – określa mesjańską godność Jezusa z Nazaretu. Już w Nowym Testamencie stał się jakby jego drugim imieniem: (hebr.) Mesziah, stgr. Χριστός Christós - namaszczony, pomazaniec, mesjasz[5].
[edytuj] Życie Jezusa w świetle Biblii
Najważniejszym źródłem biograficznym są trzy Ewangelie synoptyczne oraz Ewangelia Jana. Podają one fakty historyczne z życia Jezusa, jednak z punktu widzenia współczesnej metody historycznej nie są dziełami historycznymi, lecz katechezą pierwotnego Kościoła. Są zapisem ustnych przekazów i nauczania Apostołów /(gr.) διδαχη – didache/ (por. Dzieje Apostolskie 2,42), którzy zostali - według tego jak określali sami siebie - wybrani uprzednio przez Boga na świadków, którzyśmy z Nim /Jezusem/ jedli i pili po Jego zmartwychwstaniu (Dz 1,41; por. 1 J 1, 1-2). Te przekazy o życiu i nauczaniu Jezusa[6][7] służyły przygotowaniu katechumenów do chrztu, a po śmierci naocznych świadków były odczytywane m.in. w czasie niedzielnej Eucharystii jako – by użyć wyrażenia św. Justyna (100-ok.167) – pamiętniki apostolskie (por. Łk 1,1-4)[8][9]. Innymi źródłami są apokryfy, czyli pisma niekanoniczne i tzw. agrafa, niezapisane słowa Jezusa, nieautoryzowane przez Kościół. Prawie niczego nie dodają do wiadomości z ksiąg kanonicznych. Są również wzmianki u historyków antycznych oraz w źródłach żydowskich. Potwierdzają one świadectwo pism chrześcijańskich o istnieniu Jezusa, są jednak ubogie, wtórne i stronnicze. Wzmianki o Jezusie są m.in. w pismach rzymskich autorów: u Tacyta (ok. 55-120) w Rocznikach 15,14 i u Swetoniusza (ok. 69 - 130). Józef Flawiusz w dziele Dawne dzieje Izraela 20,9.1 (Antiquitates Judaicae)[10], wspomina Jakuba, brata Jezusa nazywanego Chrystusem. Są także wzmianki w Talmudzie, który jednak często wypacza tradycję chrześcijańską[7][1]. Wydzielenie wiadomości czysto historycznych z Ewangelii, które w sposób zamierzony łączą przekaz historyczny z teologią postaci i nauczania Jezusa, jest utrudnione lub wręcz niemożliwe. Zajmuje się tym nurt biblistyki zwany historią form /(niem.) Formgeschichte /. Proponowane czysto historyczne biografie Jezusa są wzajemnie sprzeczne[11]. Teologia Ewangelii i całego Nowego Testamentu, jako teologia historii zbawienia zakłada jednak zdarzenia historyczne, stąd wydają się one być najlepszym możliwym źródłem[1].
[edytuj] Narodziny i dzieciństwo
-
Zgodnie z przekazem nowotestamentowym Jezus Chrystus urodził się w żydowskiej rodzinie, jako syn dziewicy Marii poślubionej Józefowi. Współcześnie narodziny Chrystusa datuje się na 8–4 rok p.n.e. Za czasów papieża Jana I (zm. 18 maja 526) zaczęto liczyć naszą erę od jego urodzenia, jednak według współczesnych nauk mnich, który dokonał rachuby lat, pomylił się o kilka lat.
Miejsce narodzin według Ewangelii to Betlejem[12]. Zdaniem niektórych historyków – było to prawdopodobnie Nazaret[13][14][15]. Nadano mu imię Jezus. Józef był z zawodu cieślą budowlanym (tektonem)[16], a według Ewangelii Mateusza i Łukasza potomkiem króla Dawida (różnice w genealogii Jezusa, zachodzące między relacjami tych Ewangelistów, tłumaczy się hebrajskim prawem i zwyczajem lewiratu – 5 Księga Mojżeszowa/Powtórzonego Prawa 25, 5–6). Wedle Ewangelii Mateusza i Łukasza, jedynych pism w Nowym Testamencie, które zawierają informacje o poczęciu i narodzinach Jezusa, został on poczęty nie przez Józefa, lecz przez Ducha Świętego w łonie Marii (por. Łk 1,35 i Mt 1,18).
Ewangelia Łukasza i Mateusza zgodne są co do tego, że Jezus urodził się w wiosce Betlejem niedaleko Jerozolimy. Według Ewangelii Łukasza Józef wraz z małżonką Marią udali się na spis powszechny zarządzony przez cesarza rzymskiego Oktawiana Augusta, a gdy tam dotarli Maryja urodziła Jezusa (por. Łk 2,1–7). Jak każde żydowskie dziecko płci męskiej, Jezus został obrzezany ósmego dnia po narodzeniu[17]. Po porodzie, który – wedle Ewangelii Łukasza – miał miejsce w ubogiej stodole (lub grocie), w nieokreślonym bliżej czasie rodzina wróciła do Nazaretu, małej wioski w Galilei.
Ewangelia Mateusza wśród wydarzeń związanych z narodzinami Jezusa opowiada o odwiedzinach mędrców ze Wschodu, prowadzonych przez gwiazdę betlejemską, dla oddania pokłonu Jezusowi. Mędrcy wyrazili swym pokłonem, dosł. "padnięciem na twarz" ((gr.) proskynéo, por. Mt 4,10), cześć królewską i boską wobec Jezusa jako mesjasza żydowskiego. Rozpoznali obecną w nim tajemnicę zbawiającego Boga (por. 2 Kor 5,19; Kol 1,19)[18][19]. Według badań z dziedziny historii form opowiadanie to prawdopodobnie nie ma charakteru historycznego, jest natomiast symbolicznym pouczeniem katechetycznym, ułożonym na wzór żydowskiego midrasza o Mojżeszu w Egipcie, zachowanego u Józefa Flawiusza (Dawne dzieje Izraela II,9 3-4)[20]. W ciągu dalszym pouczenia opisana jest tzw. rzeź niewiniątek, której mieli dokonać żołnierze Heroda, pragnącego pozbyć się rywala do korony królewskiej. Ostrzeżeni, według opowiadania, przez anioła Józef i Maria wraz z dzieckiem podjęli się ucieczki do Egiptu. Po śmierci Heroda wrócili do Nazaretu (por. Mt 2,1-23)[21].
Józef pojawia się na kartach Ewangelii Łukasza po raz ostatni, gdy Jezus ma 12 lat (Łk 2, 41–48).
O narodzinach i dziecięcych latach Jezusa mówią również apokryfy zwane Ewangeliami Dzieciństwa. Obszernymi i najbardziej popularnymi są Protoewangelia Jakuba oraz Ewangelia Dzieciństwa Tomasza. Według tego ostatniego tekstu Jezus od wczesnego dzieciństwa zdolny miał być do czynienia cudów, wcześniej wykorzystując je do własnych celów[22]. Apokryfy nie są akceptowane przez chrześcijan jako księgi natchnione, niemniej wywarły one wielki wpływ na kulturę chrześcijańską na przestrzeni jej dziejów[potrzebne źródło].
Jezus posługiwał się językiem aramejskim, gdyż takim językiem mówiła ludność zamieszkująca region, w którym się wychował. Prawdopodobnie znał też do pewnego stopnia język grecki. Przypuszczalnie otrzymał wykształcenie typowe dla ubogiej ludności Izraela, w którym ważną rolę miało gruntowne poznanie Biblii hebrajskiej[23]. Epizod w Świątyni, gdy miał 12 lat pokazuje, że Jezus wykazywał niezwykłe zdolności jak na swój wiek (por. Łk 2, 41-50).
[edytuj] Publiczna działalność i nauczanie
Zgodnie z wszystkimi Ewangeliami NT, początek publicznej działalności Jezusa nastąpił, gdy miał on ok. 30 lat (por. Łk 3,23), było to prawdopodobnie na przełomie 27/28 r. n.e.[1] Jezus przyjął chrzest z rąk Jana Chrzciciela. Niektórzy jak, E. Haenchen, podają w wątpliwość faktyczne zaistnienie tego wydarzenia, sugerując, że ponieważ widać zasadnicze różnice w przesłaniu obu tych postaci, mógł to być jedynie teologiczny obraz[24]. Jak zauważył J. Gnilka, argument ten nie jest wystarczająco poważny, by odmówić temu opowiadaniu wymiaru historycznego. Wydarzenie to było trudne do zinterpretowania dla wspólnoty chrześcijańskiej. Mateusz przytacza zastrzeżenia samego Jana (por. Mt 3,14). W opowiadaniu Łukasza chrzest jest wspomniany jedynie na marginesie (por. Łk 3,21). Jan Ewangelista, opisując spotkanie Jezusa z Janem, w ogóle o nim nie mówi (por. J 29-34)[25]. Według Ewangelii Łukasza, Jan był krewnym Jezusa. Wypełniając zapowiedzi proroków (por. Iz 40,3; Ml 3,1), u brzegów rzeki Jordan wzywał do pokuty, nawrócenia i wyznawania grzechów, i chrzcił na znak wewnętrznego oczyszczenia (por. Mk 1,4–5; Iz 1,16). Jan stwierdził publicznie, że Jezus jest oczekiwanym przez żydów Mesjaszem i jednocześnie Synem Bożym. W czasie chrztu na Jezusa zstąpił Duch Święty w postaci gołębicy.
Chrzest Jezusa był początkiem jego działalności.
Po tym wydarzeniu Jezus zaczął nauczanie i gromadzenie wokół siebie uczniów, z których wyróżnił Dwunastu, przyznając pierwszeństwo Piotrowi Apostołowi. Jego nauczanie cieszyło się wśród ludzi ze względu na oryginalność, zyskał sławę jako lekarz-cudotwórca. Zbierały się wokół niego tłumy ludzi[1].
Wśród cudów opisywanych w Ewangeliach są m.in.: wskrzeszenie umarłych: córki przełożonego synagogi, syna wdowy z miasteczka Nain i człowieka imieniem Łazarz z Betanii, uzdrowienia niewidomych, głuchych, sparaliżowanych, chromych, trędowatych i cierpiących na inne choroby, wypędzanie demonów z opętanych, zamiana wody w wino, cudowne rozmnożenie chleba, chodzenie po wodzie.
W nauczaniu Jezusa centralnym motywem było Królestwo Boże, rozumiane jako sfera panowania Bożego, w której znaleźć się może każdy, poprzez zmianę swego życia, czyli tzw. (gr.) metanoia. W pełni miało się objawić w czasach ostatecznych[1][26].
Było ono oparte na Starym Testamencie, jednak treści starotestamentowe zostały zreinterpretowane. Kluczowe dla nauki Jezusa pojęcia to: Królestwo, miłość, wiara, miłosierdzie, sprawiedliwość, nadzieja, wybaczenie, współczucie, znoszenie cierpień.
Najdobitniej nauczanie Jezusa Chrystusa przedstawione jest w Kazaniu na górze zawartym w dwóch nieco różnych wersjach w Ewangelii Mateusza i Ewangelii Łukasza.
Jezus nauczał że:
- Królestwo Boże jest wspólnotą, gdzie Bóg jest głową, a ludzie członkami, a on sam jest przyczyną i gwarantem jego nadejścia;
- on sam jest Synem Bożym; według nauk większości Kościołów – prawdziwym Bogiem, ale i prawdziwym człowiekiem;
- jest współstworzycielem Wszechświata;
- on jest bożym barankiem (barankiem paschalnym) ofiarowującym swoje życie, aby dać ludziom możliwość uzyskania zbawienia;
- najważniejszym przykazaniem jest miłować swojego Boga całym sercem i umysłem, a bliźniego swego jak siebie samego, przy czym bliźnim jest każdy człowiek;
- wiara w to, że jest on Synem Boga, posłuszeństwo i miłość do niego prowadzą do nowego narodzenia – narodzenia się w Królestwie Bożym;
- nowe narodzenie daje nową naturę, uzdalniając takich ludzi do posłuszeństwa jego przykazaniom wypowiedzianym m.in. w Kazaniu na górze;
- powróci "w obłokach niebieskich" w "Dniu Pańskim", aby dokonać sądu nad światem.
[edytuj] Pojmanie, męczeńska śmierć i zmartwychwstanie
Kiedy uczniowie Jezusa otrzymali stosowne przygotowanie, aby prowadzić Kościół po jego odejściu, nadszedł czas na zakończenie jego misji na ziemi. Jezus, jako Baranek Boży, ten, który przyszedł, aby oddać swoje życie w zastępstwie grzeszników, wyruszył do Jerozolimy na tydzień przed Świętem Paschy. Po uroczystym wjeździe do Jerozolimy nie pozwolił pielgrzymom obwołać się królem. Podjął konfrontację w świątyni z głównymi frakcjami religijnymi Izraela: faryzeuszami i saduceuszami. Konfrontację tę można obserwować w ostatnich rozdziałach ewangelii synoptycznych. Oprócz wystąpień w świątyni spędzał dużo czasu ze swoimi uczniami, nauczając ich.
Przywódcy stronnictw religijnych: saduceuszy, faryzeuszy i uczeni w Piśmie postanowili pojmać go i zabić. Zdecydowali tak, ponieważ:
- Obawiali się, iż jego działalność rozbudza u Żydów nadzieje mesjańskie, co mogło prowadzić do wybuchu powstania przeciw Rzymowi i ściągnąć krwawą zemstę rzymskich legionów (J, 11,45–48)
- Jezus rościł sobie prawo do tytułu Mesjasza i Syna Bożego, co w oczach starszyzny żydowskiej było bluźnierstwem (J 4,25–26; J 10,30–31)
- Otaczał się ludźmi prostymi i bez wykształcenia oraz wykluczonymi ze społeczności izraelskiej (Żydzi nie przestrzegający prawa Mojżeszowego, poborcy podatków, nierządnice). Wykształceni Żydzi (uczeni w Piśmie) uznali, że jest wobec nich zbyt surowy i wymagający, czym zrażał ich do siebie (Łk 11, 37–48)
- Wobec ludu jawnie zarzucał przywódcom Izraela brak pobożności i religijność na pokaz (Mt 23,1–39)
Na dzień przed swoim pojmaniem spożył wraz z uczniami Ostatnią Wieczerzę, na której po raz kolejny zapowiedział swój przyszły los i pożegnał się z Apostołami. Podczas niej ustanowił elementarny dla większości chrześcijan sakrament Eucharystii. Tejże nocy, zdradzony przez jednego z uczniów, Judasza, został pojmany i postawiony przed religijnym sądem żydowskim – Sanhedrynem. Jezusa oskarżano m.in. o bluźnierstwo przeciwko przybytkowi Boga – Świątyni Jerozolimskiej. Ostatecznie został uznany przez Sanhedryn za winnego bluźnierstwa przez nazwanie siebie Synem Bożym.
Wydany w ręce rzymskiego namiestnika Poncjusza Piłata, oskarżony został przez arcykapłanów i starszych o podburzanie narodu, namawianie do niepłacenia podatków cesarzowi oraz podawanie się za żydowskiego króla. Piłat, nie znajdując dowodów winy, odesłał Jezusa do tetrarchy galilejskiego Heroda Antypasa, syna Heroda Wielkiego, aby ten osądził swego poddanego. Herod nie chciał podjąć się wydania wyroku i odesłał więźnia z powrotem do Piłata. Rzymski namiestnik nadal przeciwny był żądaniom arcykapłanów oraz żydowskiego pospólstwa, domagającego się wyroku śmierci; chcąc im zadośćuczynić, nakazał ubiczować Jezusa, aby sponiewieranego więźnia wypuścić na wolność.
Po biczowaniu, pod presją wzburzonego tłumu i wobec szantażu ze strony arcykapłanów, grożących oskarżeniem namiestnika przed cesarzem, wbrew rzymskiemu prawu, które zakazywało dalszego karania po wymierzeniu chłosty, Piłat skazał Jezusa na śmierć przez ukrzyżowanie (dla obywateli rzymskich przewidziana była kara śmierci przez ścięcie mieczem).
Elementem wyroku było niesienie przez skazanego poziomego elementu krzyża (patibulum) z aresztu do miejsca kaźni (część pionowa już tam się znajdowała). Skazaniec, przybity do krzyża, wisiał na nim aż do śmierci, najczęściej na skutek uduszenia. Ewangelie opisują szczegółowo pojmanie, sąd i konanie Jezusa na krzyżu, oraz wspominają o dwóch epizodach, które się wydarzyły podczas niesienia krzyża: przymuszenie Szymona Cyrenejczyka do pomocy w niesieniu krzyża oraz dialog Jezusa z kobietami płaczącymi nad jego losem. Ewangeliczne opisy męki obejmują: trwogę w ogrodzie oliwnym, zdradę Judasza, sąd i biczowanie, założenie korony cierniowej i wyszydzenie, odarcie z szat i przybicie do krzyża, grę w kości pomiędzy żołnierzami o jego szaty, rozmowy z dwoma pospolitymi przestępcami, którzy byli ukrzyżowani obok Jezusa, oraz ze stojącymi pod krzyżem Marią i Janem, moment śmierci i poprzedzającą go agonię, oraz zdjęcie z krzyża i złożenie w grobie należącym do Józefa z Arymatei. Zmarł prawdopodobnie na dzień przed Paschą w piątek 7 IV 30 r. Rok 33 n.e. jest o wiele mniej prawdopodobny[1].
Inne epizody, takie jak trzy upadki pod krzyżem, czy otarcie twarzy chustą przez Weronikę, które występują w liturgii Drogi krzyżowej należą do tradycji.
Zgodnie z Nowym Testamentem Jezus umarł na krzyżu, jednak trzeciego dnia po złożeniu jego zwłok w kamiennym grobie zmartwychwstał, a następnie przez 40 dni spotykał się ze swoimi uczniami, udowadniając im, że żyje, i tłumacząc sens swojej męczeńskiej śmierci i zmartwychwstania.
Ewangeliczny opis śmierci i zmartwychwstania Jezusa ma kluczowe znaczenie dla chrześcijaństwa, stanowiąc podstawę liturgii większości Kościołów chrześcijańskich. Jest zapowiedzią przyszłych losów ludzkości ukazywanych z perspektywy eschatologicznej.
[edytuj] W teologii Starego i Nowego Testamentu
[edytuj] Zapowiedzi Jezusa jako mesjasza w Starym Testamencie
-
Teolodzy chrześcijańscy dostrzegają proroctwa mesjańskie, których spełnienie widzą w Jezusie z Nazaretu, w ponad 100 fragmentach Starego Testamentu. Większość z nich jest uznawana za mesjańskie także przez komentatorów judaistycznych[27][28].
[edytuj] Proroctwo Księgi Daniela 9,24-27
W Księdze Daniela zostało zapisane szczególne proroctwo:
|
(26) A po sześćdziesięciu dwóch tygodniach Pomazaniec zostanie zgładzony i nie będzie dla niego... Miasto zaś i świątynia zginie wraz z wodzem, który nadejdzie. Koniec jego nastąpi wśród powodzi, i do końca wojny potrwają zamierzone spustoszenia. (27) Utrwali on przymierze dla wielu przez jeden tydzień. A około połowy tygodnia ustanie ofiara krwawa i ofiara z pokarmów. ( Dn 9,26-27)
|
Cały fragment, Dn 9,24-27, mówi o 70 tygodniach od decyzji odbudowania Świątyni do Władcy-Pomazańca. W apokaliptyce tydzień to siedem lat, gdyż dzień jest symbolem roku. Niektórzy historycy w następujący sposób odnoszą ten fragment do Chrystusa. Odbudowa murów Jerozolimy zajęła dokładnie siedem tygodni czyli 49 lat od rozkazu króla perskiego Artakserksesa (por. Ezdr 7,11-26), by rozpocząć prace. Władca podjął tę decyzję w 458 r. przed Chr., koniec odbudowy murów zbiegł się z odejściem namiestnika Nehemiasza z funkcji zarządcy Judei, wiadomo, że był to rok 409 przed. Chr. Gdy doda się 62 tygodnie (434 lata), dochodzi się do roku 26 AD. Wielu, włączając w to Euzebiusza z Cezarei, podaje tę datę jako rok chrztu Jezusa. Z kolei pół tygodnia, czyli trzy i pół dnia, czyli trzy i pół roku, kiedy według proroctwa miała w Świątyni ustać krwawa ofiara i ofiara pokarmowa odnosi się do zdania z Mt 27,51, które mówi, że w chwili śmierci Jezusa zasłona w Świątyni rozdarła się na dwoje. Ustanie ofiar potwierdza też tekst z Talmudu Rosz Haszana 31b. W ciągu pokolenia Rzymianie zniszczyli Świątynię i wysłali Żydów na wygnanie[27].
[edytuj] Miejsce i pochodzenie Mesjasza
Następujące teksty mówią o pochodzeniu mesjasza: z Judy – Rdz 49, 10; z potomstwa Jakuba – Lb 24,11; z potomstwa Jessego, ojca króla Dawida – Iz 11,1-2. Proroctwo to cytowane jest w Mt 1,1-16, Łk 3,23-28, Rz 15,12. Mesjasz będzie potomkiem króla Dawida – 2 Sm 7,12-13 oraz Jr 23,5.
- Pocznie się z dziewicy: Iz 7, 14: Oto Panna pocznie i porodzi Syna, i nazwie Go imieniem Emmanuel. Niektórzy żydowscy apologeci twierdzą, że hebrajskie słowo użyte przez Izajasza alma /עלמה/ może oznaczać po prostu młodą kobietę. Jednak, jak argumentuje Schoeman, wtedy trudno byłoby to uznać za cudowny znak, o który chodzi w tym proroctwie. Również grecka Septuaginta, które było tłumaczeniem dokonanym w diasporze przez Żydów dla Żydów, ukończonym w całości co najmniej 150 lat przed Chr., tłumaczy alma słowem greckim parthenos – dziewica[27].
- Przyjdzie na świat w Betlejem: Mi 5, 1: A ty, Betlejem Efrata, najmniejsze jesteś wśród plemion judzkich! Z ciebie mi wyjdzie Ten, który będzie władał w Izraelu, a pochodzenie Jego od początku, od dni wieczności.
[edytuj] Misja Mesjasza
Jest wiele proroctw o misji Mesjasza. Będzie przygotowana przez poprzednika – Iz 40,3-5, cytowane w Mt 3,1-3 oraz Ml 3,1; uzdrowi chorych – Iz 35, 4-7; uwolni zniewolonych – Iz 61,1-2, proroctwo to Jezus sam odnosi do siebie w Łk 4,16-21. Gdy przyjdzie, wielu będzie występować przeciwko niemu – Iz 6,9-10, co Jezus sam zastosował do siebie w Mt 13,14-15. Także Ewangelia Jana odnosi ten tekst razem z Iz 53,1 do Jezusa w J 12,37-41. Cechy osoby mesjasza: Iz 9,6 oraz jego duch: Iz, 11,2-4[27].
[edytuj] Męka i śmierć mesjasza
Cały szereg proroctw odnosi się do jego męki i śmierci, są one cytowane przez ewangelistów. Najbardziej znaczące są następujące: Księga Mądrości zawierająca wiele zapowiedzi cierpień mesjasza: Mdr 2, 12-24, wypełnienie ukazują: Mt 23,23-28, Mt 5, 10; J 5,18; Mt 27, 39-43. Wielu uważa pieśni Sługi Pańskiego np. Iz 53 za proroczy opis cierpień Jezusa Mesjasza, np. Iz 53, 1-12; cytowany w J 12,37n; Mt 8,16n; Mk 15,27n; J 19,15; Mt 27, 57-60. Również Psalm 22: Boże mój, Boże mój czemuś mnie opuścił? Jest on cytowany jako wypełniony w Jezusie w Mt 27,46. Wers 16 psalmu: przebili ręce i nogi moje
Wers 18 psalmu cytowany jest przez J 19,23-24: rzucili los o moją suknię....
Również Psalm 34 zawiera szczegóły śmierci mesjasza. Wers 20: ani jedna z nich /jego kości/ nie ulegnie złamaniu jest cytowany w J 19 w. 31 i dosłownie ww. 33-36:
|
Zaświadczył to ten, który widział, a świadectwo jego jest prawdziwe. On wie, że mówi prawdę, abyście i wy wierzyli. Stało się to bowiem, aby się wypełniło Pismo: Kość jego nie będzie złamana. (J 19,35n) [27]
|
- Zdradzony przez przyjaciela: Ps 41,10 – Jn 13,21.26.30
- Sprzedany za trzydzieści srebrników: Za 11,13-13 – Mt 26,14–15
- Milczenie w czasie sądu: Iz 53,7 – Mt 27,12–14
- Zniewagi i znęcanie się podczas sądu i biczowania: Iz 50,6 – Mt 27,27–31 i Mk 15,19
- Przebicie rąk i nóg: Ps 22,17–18 – Łk 23, 33.35–36
- Rozdzielenie szat i rzucanie losów o suknię: Ps 22,19 – Jn 19,23-24
- Słowa Jezusa i świadków ukrzyżowania: Ps 22:1 – Ps 22:7–9 – (Mt 27:46, Łk 23:35; 8:53, Mt 27:39, Mt 27:43
- Pragnienie i napojenie żółcią i octem: Ps 69,22 – Mt 27,33 i Jn 19, 28–29
- Przebicie boku: Za 12,11 – Jn 19,34
- Niezłamana żadna kość: Księga Wyjścia (2 Mojżeszowa) 12,46 – Jn 31–34
- Zabity jako przestępca: Iz 53, 12 – Mr 15,25-27
- Zaćmienie słońca po śmierci Jezusa: Am 8,9 – Mt 27,46.
Inne starotestamentowe wersety i ich nowotestamentowe odpowiedniki:
- Nazywany "Gwiazdą Poranną": Lb 24,17 – Ap 22,16
- Powrót z Egiptu: Oz 11,1 – Mt 2,14-15
- Zamieszkały w Kafarnaum (ziemia pokolenia Zabulona i pokolenia Neftalego): Iz 8,23–9,1 – Mt 4,12–13
- Przemawiający w przypowieściach: Ps 78,1–2 – Mt 13,34; Iz 6, 9–10 – Mt 13, 13–15.
- Wjazd do Jerozolimy na ośle: Za 9,9 – Mk 11,3–7
- Śmierć w towarzystwie przestępców, pochówek w grobie bogacza: Iz 53:9 – Mt 27:38 i Mt 27:57–60
- Zmartwychwstanie: Ps 16,10[29]
[edytuj] Jezus w pismach chrześcijańskich
[edytuj] Najstarsze pisma
Według Encyklopedii katolickiej do najstarszych źródeł, na jakich opiera się chrześcijaństwo, zalicza się apostolskie formuły wiary, wyznania oraz hymny chrystologiczne. Powstały one jeszcze przed spisaniem Nowego Testamentu[30].
[edytuj] Nowy Testament
Dla wyznawców głównymi źródłami informacji o Jezusie Chrystusie są Ewangelie, z których cztery Kościół uznał za kanoniczne i włączył jako do Nowego Testamentu ustanawiając źródło swojej doktryny.
Według zapisów w Ewangeliach Jezus nauczał w Galilei i Judei w rzymskiej Palestynie, został skazany na śmierć przez ukrzyżowanie w Jerozolimie zgodnie z wyrokiem rzymskiego namiestnika (gr. hegemon) Poncjusza Piłata, a trzeciego dnia po śmierci zmartwychwstał, co stanowi o sednie doktryny chrześcijaństwa.
[edytuj] Wiarygodność Ewangelii
Kilkadziesiąt lat różnicy pomiędzy czasem spisania Ewangelii a wydarzeniami, które one opisują, przyczyniło się do zróżnicowania historycznych ocen wiarygodności ewangelicznych narracji. Jednakże historycy osiągają konsensus co do podstawowych faktów dotyczących życia Jezusa: że urodził się przed 4 r. p.n.e. za czasów Heroda Wielkiego, wychował się w Nazarecie, działalność rozpoczął ok. 30 r. n.e., głosząc nadchodzące Królestwo Boże, oczekiwane przez Żydów, zasłynął jako cudotwórca, został ukrzyżowany z wyroku Poncjusza Piłata[31][32][33].
Według tradycyjnego ujęcia autorami Ewangelii są świadkowie opisywanych wydarzeń (Mateusz, Jan) lub uczniowie bezpośrednich świadków (Marek, Łukasz). Z powodu schyłku pokolenia apostołów ustne podania miały zostać spisane w celu zachowania nauki i pamięci o czynach Jezusa. Uczeni popierający ten punkt widzenia podkreślają, że czas jednego, dwóch pokoleń jest zbyt krótki, by podania zostały zdominowane przez treści legendarne. Wskazują na podobieństwo cech gatunkowych Ewangelii ze starożytną biografią[34] i uznają ewangeliczny portret Jezusa za dokładny powołując się na wierność przekazu tradycji ustnej w judaizmie w czasach nowotestamentalnych[35].
Wiek oświecenia przyniósł sceptycyzm podważający historyczną prawdziwość tych tekstów. Historycy nieuznający Ewangelii za wiarygodne źródła uważają je za kompilacje kilku redakcji dokonanych przez anonimowych autorów, którzy starali się sportretować wyłącznie pozytywny, mityczny obraz Jezusa. Ewangelie są ich zdaniem literaturą hagiograficzną, mającą na celu gloryfikację Chrystusa oraz zaprezentowanie go jako moralnego i boskiego ideału.
Ewangelie mówią o wielu wydarzeniach, które nie są udokumentowane w innych źródłach historycznych, w tym m.in.:
- rzezi dzieci dokonanej przez Heroda,
- ponadnaturalnej trzygodzinnej ciemności, która miała towarzyszyć śmierci Jezusa.
Może to świadczyć, że zostały zmyślone i rzutować na wiarygodność Ewangelii. Z drugiej strony wiedza historyczna dotycząca tego okresu jest w znacznej części niekompletna i wiele wydarzeń, o których nie są dostępne obecnie żadne informacje, w świetle nowych odkryć może okazać się prawdą, nawet jeżeli wydają się nieprawdopodobne. Niektórzy pisarze wczesnochrześcijańscy powołują się na źródła dziś niezachowane. Np. Juliusz Afrykańczyk piszący około 221 roku cytuje rzymskiego historyka z I wieku Tallusa wzmiankującego o zaćmieniu towarzyszącym śmierci Jezusa, polemizując z nim: Ciemność tę Tallus w trzeciej księdze swojej Historii nazywa, jak mi się wydaje, bez racji zaćmieniem słońca (rzecz jasna że zaćmienie nie mogło mieć miejsca podczas pełni księżyca, Chrystus umarł podczas paschalnej pełni księżyca) (za: Euzebiusz,Historia Kościoła). Ponadto Juliusz i Orygenes powołują się na chrześcijańskiego kronikarza Flegona, który po roku 137 miał donieść, że w czwartym roku 202. Olimpiady [tj. ok. 33 r. n.e.] miało miejsce największe zaćmienie słońca i że w szóstej godzinie dnia [w południe] nastała noc, tak, że nawet widać było gwiazdy na niebie. Było silne trzęsienie ziemi w Bitynii i wiele budynków zawaliło się w Nicei[36].
[edytuj] Szkoła historyczno-krytyczna
Historycy i bibliści zajmujący się badaniami Nowego Testamentu wypracowali szereg kryteriów mających na celu próbę zrekonstruowania słów i czynów Jezusa, które wydają się bardziej autentyczne i możliwe. Przykładowe kryteria:
- kryterium wielu źródeł – słowa lub czyny Jezusa poświadczone we wszystkich tradycjach ewangelicznych uważane są za bardziej prawdopodobne.
- kryterium "zakłopotania" – wydarzenia z kłopotliwymi aspektami dla pierwszych chrześcijan (np. zaparcie się Piotra, wątpliwości apostołów wobec zmartwychwstałego Jezusa) są bardziej wiarygodne.
- kryterium występowania "arameizmów" – fragmenty zawierające słownictwo aramejskie uważane są za bliższe czasom Jezusa.
Dotarcie do pierwotnych słów Jezusa ułatwiają powstałe w XX wieku metody badawcze: historii form, historii redakcji i historii tradycji.
[edytuj] Rozbieżności
Dokumenty chrześcijańskie nie zgadzają się między sobą w pewnych sprawach. Ewangelia Mateusza mówi, że Jezus urodził się, kiedy Herod był królem Judei, czyli przed 4 rokiem przed naszą erą, zaś Ewangelia Łukasza, że urodził się, kiedy Kwiryniusz zarządzał spisem powszechnym w Judei, czyli po 6 roku naszej ery (dla właściwej oceny tego argumentu przeczytaj również rozdział następny). Rozbieżności są szczególnie widoczne w narracjach o zmartwychwstaniu. Zgodnie z ew. Mateusza kobiety przyszły do grobu o świcie i widziały anioła odwalającego głaz od grobu. Jednak według św. Łukasza kobiety zastały kamień od grobu już odsunięty.
Badacze chrześcijańscy[potrzebne źródło] traktują te rozbieżności jako drobne nieścisłości naturalne przy zeznaniach kilku świadków. Uważają, że poszczególne relacje są w stosunku do siebie komplementarne i nawzajem się uzupełniają[potrzebne źródło]. Czasem odwołują się do nowej interpretacji tekstu lub sposobu tłumaczenia, by uniknąć sprzeczności.
[edytuj] Daty śmierci
Datę śmierci Jezusa rekonstruuje się na lata 30. pierwszego wieku naszej ery.
Ewangelie podają datę piątek, 14/15 nisan (według kalendarza żydowskiego). Na podstawie tych danych datę jego śmierci można wyznaczyć na 7 kwietnia 30 roku (wówczas byłby to 14 nisan 3790 AM) lub też na 3 kwietnia 33. Pomimo wątpliwości dzień 3 kwietnia 33 roku uznaje się za najbardziej prawdopodobną datę śmierci Jezusa Chrystusa[37]. Także w starotestamentowej księdze Daniela śmierć Mesjasza została przepowiedziana na 62 oraz 7 tygodni (= siedmioletnich okresów?) licząc od miesiąca Nisan roku 444 p.n.e., co po przeliczeniu według pierwotnego roku biblijnego (360 dni jak w historii Noego) daje 33 rok n.e. (Daniela 9:25–26; Księga Nehemiasza 2)
Tekstami o Jezusie z okresu powstania kanonicznych ewangelii są apokryfy. Informacje w nich zawarte są odrzucane przez Kościół katolicki jako niewiarygodne[38].
[edytuj] Pisma wczesnoapostolskie
W licznie powstałych pismach Ojców Kościoła nie istnieje problem Jezusa jako faktu historycznego, lecz pytanie: "Kim on jest?". Według Encyklopedii katolickiej historyczność postaci Jezusa była tak oczywista, że wypowiedzi podważające jej fakt nie miałyby żadnego znaczenia[30].
[edytuj] Religie księgi a Jezus
-
Osobny artykuł: Jezus w islamie.
Według islamu Jezus (Isa) był prorokiem i zapowiedzianym wcześniej Mesjaszem, lecz nie Synem Bożym. Koran kilkakrotnie mówi o Jezusie jako synu Marii stworzonym przez Allaha w jej łonie bez udziału mężczyzny (sura 3,42–61; 19, 16–21). Mówiąc o życiu Jezusa powtarza niektóre fakty zawarte w Ewangeliach (również apokryficznych). Historia poczęcia Jezusa pokrywa się z opisem św. Łukasza – matką Chrystusa była Maria, której ukazał się Anioł pod postacią doskonałego człowieka, zapowiadając narodzenie syna, mimo iż była dziewicą (jednak, choć narodził się dzięki Boskiej interwencji, islam w żadnym wypadku nie nazywa Go Synem Boga). Maria urodziła Jezusa pod drzewem palmowym, a ten tuż po urodzeniu potrafił rozumnie przemawiać. W dalszym życiu nauczał, czynił cuda i uzdrawiał, ale tylko dzięki woli i mocy danej od Boga. Wspomniana jest m.in. apokryficzna historia o tworzeniu przez Jezusa ptaków z gliny, które następnie stawały się istotami żywymi.
Koran wielokrotnie potępia dogmat Trójcy Świętej (choć wydaje się, że była ona rozumiana jako składająca się z Boga, Jezusa i Marii, a nie Boga Ojca, Jezusa i Ducha Świętego), stwierdzając, że Bóg jest tylko jeden (nie ma boga oprócz samego Boga), a kto dodaje Bogu współtowarzyszy, temu Bóg zabronił wejścia do Ogrodu.
Islam zaprzecza ukrzyżowaniu, a w konsekwencji zmartwychwstaniu. Wedle Koranu, Jezus nie został ukrzyżowany ani zabity, a jedynie tak wydawało się ludziom: w rzeczywistości Bóg wziął go do siebie.
Koran nie opisuje samej nauki Jezusa, Mahomet prawdopodobnie nie był z nią dogłębnie zapoznany. Księga mówi o Jezusie jedynie jako o kolejnym proroku, Posłańcu głoszącym wiarę w Boga i zapowiadającym Sąd Ostateczny. Islam zaprzecza chrześcijańskim dogmatom o boskości Chrystusa, podkreślając że był tylko człowiekiem (Nie godzi się Miłosiernemu, aby wziął sobie syna).
Odrzucając boskość Jezusa islam otacza go szacunkiem. Szejk Omar Bakri Muhammad z Londynu ogłosił w 2004 r. fatwę skazującą na śmierć Terrence'a McNally'ego, autora sztuki Corpus Christi, przedstawiającej Chrystusa i apostołów jako grupę gejów. Sztuka wystawiona przez grupę studentów z uniwersytetu w Saint Andrews nie została publicznie potępiona przez Kościół anglikański[39].
-
Osobny artykuł: Jezus w judaizmie.
Judaizm niewiele uwagi poświęca życiu i misji Jezusa, którego uznaje za odstępcę lub za postać fikcyjną. Według relacji Ewangelistów kapłani żydowscy (zdominowani w owych czasach przez rodzinę Annasza) i saduceusze od początku byli mu zdecydowanie wrodzy. Podobną postawę przyjęła większa część faryzeuszów, najbardziej wpływowego ówcześnie stronnictwa żydowskiego, aczkolwiek zdarzały się wśród nich przypadki przychylności (Nikodem – Ew. Jana 3, 1–11, r.7, 50–52) lub życzliwej neutralności (Gamaliel Starszy, Dz. Ap. 5, 34–39). Większość teologów judaizmu ocenia działalność Jezusa i jej skutki negatywnie, jako sprzeczną z "prawem bożym" oraz niezgodną ze słowami proroków, dotyczącymi nadejścia Mesjasza. Bardziej pojednawcze oceny Jezusa, podkreślające jego związek z judaizmem, pojawiły się ponownie w czasach współczesnych. Należy do nich oświadczenie Dabru emet - mówcie prawdę! wydane w 2000 r. przez 120 amerykańskich rabinów i intelektualistów żydowskich[40].
Tylko Żydzi mesjanistyczni uznają Jezusa za Mesjasza i Syna Bożego. Przez ogół rabinów są postrzegani jak zdrajcy judaizmu. Mieszkający w Izraelu w liczbie szacowanej na 6-15 tys., doświadczają też przemocy, zdarzają się przypadki palenia egzemplarzy Nowego Testamentu[41].
[edytuj] Inne religie a Jezus
Chociaż w hinduistycznej koncepcji Boga i społeczeństwa niewiele jest podstaw dla akceptacji postaci i misji Jezusa, to wielu współczesnych, a nawet średniowiecznych, hinduistycznych przywódców religijnych interesowało się nim. Wielu hinduistów uważa Jezusa za mędrca lub wielkiego jogina, a nawet za Boga.
W ruchu Surat Shabda Yoga Jezus jest powszechnie uznawany za satguru. Swami Vivekananda wychwalał Jezusa i uznawał go za źródło siły i doskonałości[42]. Paramahansa Jogananda nauczał, że Jezus był wielkim guru, mistrzem duchowym, Bogiem oraz następnym wcieleniem Elizeusza[43]. Mahatma Gandhi bardzo podziwiał Jezusa i uznawał go za jednego z głównych propagatorów ahinsy (zasady niekrzywdzenia). Gandhi powiedział: "Lubię waszego Chrystusa, ale nie lubię waszych chrześcijan. Wasi chrześcijanie są tak niepodobni do waszego Chrystusa..." a także "Dla mnie był On najwspanialszym nauczycielem jakiego ludzkość kiedykolwiek miała."[44] Sathya Sai Baba wielokrotnie mówił, że Jezus jest Bogiem, wielkim świętym i nauczycielem duchowym, który stanowi wzór dla ludzi. Swami Kaleśwara uważa Jezusa za świętego i wielką duszę.
Bhaktivedanta Swami (założyciel ruchu Hare Kryszna) uznał greckie imię Jezusa Christos za inną wersję imienia boga Kryszny: Krista. W ten sposób oddając cześć Jezusowi czci się samego Krysznę jako Najwyższą Osobę Boga (Bhagawan)[45]. Bhaktivedanta uznał Jezusa za "mistrza duchowego" (guru), uczącego ludzi miłości do Boga[46].
Związek Jezusa z buddyzmem jest nikły. Niewielu nauczycieli buddyjskich interesowało się jego postacią.
XIV Dalajlama Tenzin Gjaco uważa Jezusa za bodhisattwę[47].
[edytuj] Historyczność Jezusa
[edytuj] Pośrednie źródła żydowskie
Józef Flawiusz, żydowski historyk, w Dawnych dziejach Izraela[10] wspomina o Jezusie jako o bracie Jakuba Sprawiedliwego, przywódcy chrześcijan w Jerozolimie: Festus już nie żył, a Albinus wyjechał; więc [Ananiasz] zwołał Sanhedryn i stawił przed sądem Jakuba, brata Jezusa zwanego Chrystusem, oraz kilku innych. Oskarżył ich o naruszenie prawa i skazał na ukamienowanie. (ks. XX.9.1)
Z pism Józefa Flawiusza wiemy, że przebywał on wówczas w Jerozolimie. W powszechnej opinii historyków fragment ten jest autentyczny, pojawiały się jednak opinie, że fraza zwanego Chrystusem (Mesjaszem) jest interpolacją i nie pochodzi od autora, co tym samym podważa całą relację[48][49][50][51].
Podobnie jest w przypadku drugiego fragmentu w Dawnych dziejach Izraela, wzmiankującego o Jezusie, zwanego Testimonium Flavianum. W szerokich kręgach uczonych jest on uważany za sfałszowany przez późniejszych kopistów chrześcijańskich w III lub IV wieku. Nie wiemy jakie było jego pierwotne brzmienie lub czy nie został dopisany. Część uczonych zajmujących się rekonstrukcją Testimonium Flavianum za jego pierwotną wersję uważa tzw. wersję arabską odkrytą przez prof. Pinesa w kronikach Agapiosa pochodzących z X wieku: W tym czasie żył pewien mędrzec zwany Jezusem. Był to człowiek dobry i sprawiedliwy. Wielu Żydów i ludzi innych narodowości stało się jego uczniami. Piłat skazał go na ukrzyżowanie i śmierć. Lecz jego uczniowie nie przestali w niego wierzyć. Mówili, że żyje i ukazał im się trzy dni po ukrzyżowaniu. On być może był tym Mesjaszem odnośnie którego prorocy przepowiadali wielkie, cudowne rzeczy[52][53].
Do świadectw żydowskich należą także:
[edytuj] Pośrednie źródła rzymskie
Tacyt, w Rocznikach (Annales), roku 115, omawiając prześladowania chrześcijan za cesarza Nerona podaje: Atoli ani pod wpływem zabiegów ludzkich, ani darowizn, albo ofiar błagalnych na rzecz bogów nie ustępowała hańbiąca pogłoska, lecz wierzono, że pożar [Rzymu] był nakazany. Aby więc ją usunąć, podstawił Neron winowajców i dotknął najbardziej wyszukanymi kaźniami tych, których znienawidzono dla ich sromot, a których gmin chrześcijanami nazywał. Początek tej nazwie dał Chrystus, który za panowania Tyberiusza skazany był na śmierć przez prokuratora Poncjusza Piłata; a przytłumiony na razie zgubny zabobon znowu wybuchnął, nie tylko w Judei, gdzie się to zło wylęgło, lecz także w stolicy, dokąd wszystko, co potworne albo sromotne, zewsząd napływa i licznych znajduje zwolenników (Annales, 15, 44). Styl fragmentu i nieprzychylność wobec chrześcijan wskazuje zdaniem uczonych na jego autentyczność. Niektórzy w nią powątpiewali ze względu na użycie nazwy chrześcijanie jednak znajdujemy ją już we wcześniejszych Dziejach Apostolskich: w Antiochii też po raz pierwszy nazwano uczniów chrześcijanami (11,26).
Swetoniusz, w Żywotach cezarów pisze, że około 49 roku cesarz Klaudiusz, panujący w latach 41-54: Wyrzucił z Rzymu wszystkich Żydów, którzy ciągle wywoływali rozruchy, podburzeni przez niejakiego Chrestosa (Żywot Klaudiusza)[54]. Wspominają o tym wygnaniu Żydów Dzieje Apostolskie, r. 18, 2. Nie jest pewne, czy relacja Swetoniusza odnosi się do Jezusa (zapisane przez Swetoniusza imię Chrestos nie musi być tożsame z greckim tytułem Christos - Mesjasz), a okoliczności powstania gminy chrześcijańskiej w Rzymie bliżej nie znamy. Nie jest to jednak jedyne odniesienie do chrześcijan w pismach Swetoniusza. Opisując życie Nerona odnotował on: Wymierzył również karę chrześcijanom – ludziom wyznającym nowy i bezbożny zabobon (Żywot Nerona)[54].
Pliniusz Młodszy w liście do cesarza Trajana, pisze o chrześcijanach w Azji Mniejszej. Pliniusz pisze jedynie, że modlili się oni do Chrystusa, jako boga, nie podaje zaś imienia Jezus.
Lukian z Samosat odnosząc się do chrześcijan napisał: Ich pierwszy prawodawca zaszczepił im przekonanie, że wszyscy nawzajem są braćmi – od chwili gdy się nawrócą, wyprą greckich bogów, oddadzą cześć temu ukrzyżowanemu mędrcowi i będą żyć zgodnie z jego prawami (Śmierć Peregrinosa)[54].
W pozostałych źródłach rzymskich i żydowskich tamtego okresu, które dotrwały do naszych czasów, nie ma wzmianek na temat Jezusa, choć notują bardzo wiele drobnych wydarzeń. Są to m.in.:
- Filon z Aleksandrii, który opisywał różne sekty żydowskie z tamtego okresu
- Plutarch, autor Żywotów sławnych mężów z okresu życia Jezusa
- Justus z Tyberiady, historyk żydowski z Galilei, żył w I w. n.e, zachowało się kilka fragmentów jego dzieł
Tematyka zachowanych dzieł tych historyków nie zawsze czyni możliwym wspomnienie o Jezusie. Przykładowo Żywoty równoległe"' Plutarcha stawiają sobie za cel ukazanie żywotów bohaterów greckich i rzymskich poprzez ich zestawienie w pary dobierane według możliwie największego podobieństwa charakteru lub przebiegu kariery (Encyklopedia Britannica, t. XXXII, Poznań 2003).
[edytuj] Kwestionowanie istnienia Jezusa
-
Niektórzy badacze Biblii, filozofowie i teologowie począwszy od XIX w. zaczęli kwestionować istnienie Jezusa jako postaci historycznej. Przykładowi przedstawiciele: Bruno Bauer, David Friedrich Strauss.
W ciągu wieków powstały różne opinie na temat Jezusa, często bardzo odmienne od ogólnie przyjętych.
W środowiskach skrajnych tradycjonalistów panuje opinia, że Ewangelie przekazują wierny realistyczny obraz życia Jezusa Chrystusa, wszystkie opowiadania ewangeliczne o Jezusie mają charakter czysto historyczny[potrzebne źródło].
W środowiskach chrześcijan liberalnych a także racjonalistów, teozofów i in. można spotkać cały wachlarz następujących opinii wzajemnie się nieraz wykluczających:
- że nie istniał lub osoba będąca jego pierwowzorem na tyle odbiegała od opisu ewangelicznego, że zupełnie nie można na tym opisie polegać[potrzebne źródło];
- że istniał, ale nie umarł podczas krzyżowania. Dyskusję zapoczątkował Kurt Berna książką "Jesus ist nicht am Kreuz gestorben" (1962) ("Jezus nie umarł na krzyżu"), gdzie zakładając, że martwe ciała nie krwawią, przekonuje, że serce Jezusa jeszcze biło kiedy został zdjęty z krzyża, na co dowodem miał być Całun Turyński;
- że był członkiem albo nawet przywódcą sekty esseńczyków. Teorię tę wysunęli K.F. Bahrdt oraz K.H. Venturini.
- że był nieślubnym synem Marii oraz rzymskiego legionisty Tyberiusza Juliusza Abdesa Pantery (Marcello Craveri: Vita di Gesu 1966)
- że Jezus był bodhisattwą i wzorował się na Buddzie[potrzebne źródło].
- Niektórzy też uważają Ewangelie za parafrazę innych pism, np. Llogari Pujol uważa, że użyte zostały pisma staroegipskie, jeszcze inną teorią jest, że nie należy Ewangelii traktować dosłownie, lecz szukać w nich ezoterycznego przekazu za pomocą analizy symboli (gnostycyzm, teozofia) lub ostatnio komputerowej analizy znaków.
- David Friedrich Strauß postawił tezę, że Jezus był religijnym fanatykiem (Das Leben Jesu – 1835)[55][56].
- Oskar Holzmann stwierdził, że był ekstatykiem ("War Jesus Extatiker?" – 1903)[55][56].
[edytuj] O zdrowiu psychicznym Jezusa
[edytuj] Opinie podważające zdrowie
W 1910 r. dr Charles Binet-Sanglé stwierdził, że Jezus nie był przy zdrowych zmysłach, ( "La Folie de Jesus" – 1910). Binet-Sanglé definiował chorobę Jezusa jako "paranoję na tle religijnym". Zgodził się z nim prominentny nowojorski psychiatra dr William Hirsh, który w roku 1912 opublikował "Religion and Civilization – Conclusions of a Psychiatrist" (Religia i cywilizacja – Konkluzje psychiatry). Dr Hirsh wyliczył przeróżne przypadki odmiennego zachowania Jezusa. Zgodził się z Binet-Sanglé co do halucynacji Jezusa i wskazywał jego "duże urojenia, które nieustannie potęgowały się". Twierdził on, że Jezus był "paranoikiem" – prostym i zwyczajnym. I dodaje: "Wszystko co wiemy o Jezusie, pasuje tak doskonale do klinicznego obrazu paranoi, że jest wprost trudne do pomyślenia, że ludzie mogliby kwestionować dokładność tej diagnozy"[55][56].
Z kolei brytyjski psychiatra William Sargant stwierdził na łamach dziennika The Times: "... być może sam Jezus Chrystus mógłby powrócić do swojego ciesielstwa po poddaniu się leczeniu psychiatrycznemu nowoczesnymi metodami"[57].
Zdowie psychiczne kwestionowali też niektórzy psycholodzy z nurtu psychoanalitycznego, np. Georges Berguer w pracy Quelques traits de la vie de Jésus au point de vue psychologique et psychanalytique, Genève-Paris, 1920)[58], pisarze, jak Fiodor Dostojewski – Idiota[59], Michaił Bułhakow – Mistrz i Małgorzata[60][61]. oraz filozofowie, jak Fryderyk Nietzsche – Antychryst[62].
Ewangelia Marka (Mk 3,21) przytacza opinię krewnych o Jezusie, jakoby "odszedł on od zmysłów": A krewni, gdy o tym usłyszeli, przyszli, aby go pochwycić, mówili bowiem, że odszedł od zmysłów.[63]. W latach 1998-2000 Leszek Nowak napisał opracowanie, w którym na podstawie własnych przebytych urojeń posłanniczych oraz myśli nadwartościowych w zestawieniu z opisami ewangelicznymi próbuje zrekonstruować psychikę Jezusa[64].
Filozof i psycholog Władysław Witwicki z nurtu racjonalistycznego w komentarzu do własnego przekładu Ewangelii Mateusza i Marka (Dobra Nowina według Mateusza i Marka) przypisał Jezusowi m.in. trudności w kontakcie ze światem oraz rozdwojenie jaźni, czyniące zeń typ schizotymiczny czy wręcz schizofreniczny[65].
[edytuj] Opinie potwierdzające zdrowie
Z opiniami podważającymi zdrowie psychiczne Jezusa polemizował Albert Schweitzer (1875-1961) w swojej pracy doktorskiej "Psychiatryczna ocena Jezusa: przedstawienie [zagadnienia] i krytyka" (Die psychiatrische Beurteilung Jesu: Darstellung und Kritik, 1913).
Według Carla Gustava Junga (1875-1961), twórcy psychologii głębi i szkoły psychologii analitycznej, Chrystus był przykładem doskonałego, zintegrowanego archetypu jaźni. Jaźń w psychologii Junga reprezentuje jedność i pełnię osobowości, wraz ze wszystkimi zjawiskami psychicznymi. W swej pracy Odpowiedzi Hiobowi (1952 r.) napisał on:
|
Chrystus nigdy nie wywarłby takiego wrażenia, jakie wywarł na swoich zwolennikach, gdyby nie wyrażał czegoś żywotnego i sprawczego w ich podświadomości. Samo chrześcijaństwo nigdy nie rozpowszechniłoby się w pogańskim świecie z tak zdumiewającą szybkością, gdyby jego idee nie napotkały analogicznej gotowości psychicznej na ich przyjęcie.
|
Dla Junga Chrystus historyczny jako archetyp nie tylko przemawia do duszy, ale sprawia w niej przebudzenie, ożywienie, oczyszczenie i zbawienie. Chodzi o szerszą świadomość, która łączy poczucie tożsamości i pełni z miłością bliźniego. Wykorzystując Janowy temat Chrystusa jako drogi, prawdy i światła (por. J 14,6) napisał też, że:
|
Ludzie tamtego czasu dojrzeli do utożsamienia się ze słowem wcielonym, do założenia wspólnoty połączonej ideą, w imię której mogli miłować się wzajemnie i innych nazywać swymi braćmi. Dawna idea (...) pośrednika, w imię której otwierają się nowe drogi miłości, stała się faktem i dzięki niej społeczność ludzka uczyniła krok naprzód [66]
|
[edytuj] Zobacz też
Zobacz hasło
Jezus w Wikisłowniku
Przypisy
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 1,7 Por. M. Wojciechowski: Jezus Chrystus. Życie i nauczanie. Znaczenie teologiczne. W: Religia. Encyklopedia PWN. T. 5. s. 215-217.
- ↑ Por. Nicejsko-konstantynopolitańskie wyznanie wiary (381 r.): Wierzę... w jednego Pana Jezusa Chrystusa, Syna Bożego Jednorodzonego, który z Ojca jest zrodzony przed wszystkimi wiekami, Bóg z Boga, Światłość ze Światłości, Bóg prawdziwy z Boga prawdziwego. Zrodzony a nie stworzony, współistotny Ojcu, a przez Niego wszystko się stało.
- ↑ Czy istnieją założyciele religii?. W: M. Rusecki: Istota i geneza religii. s. 236-239. Według tego autora Jezusa uważa się za założyciela religii w klasycznych teoriach religiologicznych oraz religioznawczych, które nie uwzględniają ogólnych idei genezy religii.
- ↑ Ostatnie zdanie Księgi – Syr 51,30: Wypełnijcie dzieło wasze przed czasem, a da wam nagrodę w porze oznaczonej. Podpis: Mądrość Jezusa, Syna Syracha.
- ↑ Jezus Chrystus. W: Bosak P. Cz. OP: Postacie Nowego Testamentu. Słownik-Konkordancja. s. 243.
- ↑ L. Bouyer: From the Jewish Qahal to the Christian Ecclesia. s. 24-27.
- ↑ 7,0 7,1 Jezus. W: H. Langkammer OFM: Słownik biblijny. s. 79.
- ↑ Por. 1 Apologia 66,1, wyd. polskie w: Pierwsi Apologeci Greccy, Kraków 2004, s. 255.
- ↑ J. Carmignac: Początki Ewangelii synoptycznych. s. 29-32.
- ↑ 10,0 10,1 Por. wydanie polskie: Dawne dzieje Izraela. Zygmunt Kubiak, Jan Radożycki (przekład z j. grec), Eugeniusz Dąbrowski, Witold Malej (wstęp), Jan Radożycki (komentarze). T. 2. Warszawa: Rytm, 2007. ISBN 9788373992436.
- ↑ Por. Synoptycy i ich koncepcje. W: Gnilka J.: Teologia Nowego Testamentu. s. 169.
- ↑ wg Mt 2,1–6 oraz Łk 2,1–20
- ↑ John P. Meier, A Marginal Jew: Rethinking the Historical Jesus: The Roots of the Problem and the Person, Vol. 1, Doubleday 1991, s. 216.
- ↑ Bart D. Ehrman, Jesus: Apocalyptic Prophet of the New Millennium, Oxford University Press, 1999, s. 97.
- ↑ E. P. Sanders, The Historical Figure of Jesus, Penguin 1993, s. 85.
- ↑ Biblioteka św. Józefa - Bądź wola Twoja, Panie. [dostęp 2011-07-06].
- ↑ Łk 2,21": Gdy nadszedł dzień ósmy i należało obrzezać Dziecię, nadano Mu imię Jezus, którym Je nazwał anioł, zanim się poczęło w łonie [Matki]; przekład według Biblii Tysiąclecia
- ↑ C.P. Ceroke: Mary, Blessed Virgin, I (In the Bible). W: New Catholic Encyclopedia. s. 335-344.
- ↑ J. L. McKenzie SJ: The Gospel According to Mathew. W: The Jerome Biblical Commentary. s. 67.
- ↑ Por. wydanie polskie: Dawne dzieje Izraela. T. 2. Warszawa: 2007, s. 210.
- ↑ Por. X. Léon-Dufour: The Quest of Historical Jesus. W: Tenże: The Gospels and the Jesus of History. s. 216-217.
- ↑ Marek Starowieyski (red), Apokryfy Nowego Testamentu, Towarzystwo Naukowe KUL, Lublin 1986, s. 254–267.
- ↑ R.H. Fuller: Jezus Chrystus. W: Słownik Wiedzy Biblijnej (tyt. ang. The Oxford Companion to the Bible). s. 262.
- ↑ Der Weg Jesu, Berlin, (Stö H 6) 1966, s. 58-63)
- ↑ Por.J. Gnilka: Jezus z Nazaretu. Orędzie i dzieje. s. 104.
- ↑ Por.J. Gnilka: Jezus z Nazaretu. Orędzie i dzieje. s. 108.
- ↑ 27,0 27,1 27,2 27,3 27,4 Roy H. Schoeman: Salvation is from the Jews (John 4:22). s. 78-106.
- ↑ Alfred Edersheim podaje nawet liczbę 456 fragmentów, The Life and Time of Jesus the Messiah, t 2, s.710-41
- ↑ 1 przykładowe źródło (protestanckie?), 2 przykładowe źródło (protestanckie?), 4 przykładowe (kulejące językowo – automatyczne tłumaczenie?, ale za to obszerne) źródło (protestanckie?), 5 przykładowe źródło (adwentystyczne), 6 przykładowe źródło (ŚJ), 7 przykładowe źródło (katolickie) i ogólnie jak podchodzić do starotestamentowych proroctw o Jezusie Chrystusie.
- ↑ 30,0 30,1 Jezus Chrystus. Encyklopedia katolicka, tom VII, Lublin 1997
- ↑ E.P. Sanders: Jesus and Judaism. SCM Press, 1985. ISBN 0-334-02091-3.
- ↑ Geza Vermes: Kto był kim w czasach Jezusa. Amber, 2006. ISBN 83-241-2481-0.
- ↑ L. M. White: From Jesus to Christianity. San Francisco: Harper, 2004.
- ↑ Richard A. Burridge: What Are the Gospels? A Comparison with Graeco-Roman Biography. Cambridge: 1992.
- ↑ Józef Kudasiewicz: Jezus historii a Chrystus wiary. Lublin: 1987.
- ↑ Paul L. Maier: Pontius Pilate. Tyndale House, 1968.
- ↑ [1]; [2]; [3]
- ↑ Andrzej Macura: W barwnym świecie apokryfów (pol.). goscniedzielny.wiara.pl, 2006-04-27. [dostęp 2010-11-22].
- ↑ Jezus-gej – skandal w Wielkiej Brytanii
- ↑ Dabru emet - mówcie prawdę. Żydowskie oświadczenie na temat chrześcijan i chrześcijaństwa. W: Polska Rada Chrześcijan i Żydów [on-line]. 10 września 2000 r.. [dostęp 2011-12-24].
- ↑ Tim McGirk: Israel's Messianic Jews Under Attack. W: The Time [on-line]. 4 czerwca 2008. [dostęp 2011-12-24].
- ↑ Christ the Messenger. Accessed April 10, 2006.
- ↑ Paramahansa Yogananda, Autobiography of a Yogi, 2nd ed., Crystal Clarity Publishers, 2005. ISBN 1-56589-212-7.
- ↑ wikiquote:Mahatma Gandhi; Gandhi vs. Christ. Both accessed on April 10, 2006.
- ↑ Bhaktivedanta Swami, Prawda i piękno, The Bhaktivedanta Book Trust, Warszawa 1989, s. 252
- ↑ Bhaktivedanta Swami, op.cit., s.260–261
- ↑ http://www.christianitytoday.com/ct/2001/june11/15.64.html?start=6 "Jezus Chrystus również żył kilka razy" powiedział. "A więc, widzicie, osiągnął wyższy stan jako Bodhisattwa lub osoba oświecona, przez praktykę buddyjską lub coś podobnego."
- ↑ " E. Dąbrowski, Nowy Testament na tle epoki, t. II, dz. cyt., s. 382.
- ↑ J. Keller, Katolicyzm, dz. cyt., s. 26; por. też: tenże, Jezus, dz. cyt., s. 119
- ↑ Louis H. Feldman, "Josephus," Anchor Bible Dictionary, Vol. 3, pages 990–91
- ↑ W. Fricke Ukrzyżowany w majestacie prawa, Gdynia 1996, ISBN 83-85732-39-X
- ↑ Paula Fredrikson: Jesus of Nazareth, King of the Jews. 2000, s. page 249.
- ↑ Louis H. Feldman, Josephus and Modern Scholarship, Walter De Gruyter Inc (January 1984)
- ↑ 54,0 54,1 54,2 J. Jankowski: Skąd mogę wiedzieć, czy Jezus w ogóle istniał? (pol.). [dostęp 14 września 2011].
- ↑ 55,0 55,1 55,2 Don Havis: An Inquiry into the Mental Health of Jesus: Was He Crazy? (ang.). [dostęp 2 sierpnia 2010].
- ↑ 56,0 56,1 56,2 Don Havis (ibka.org): Eine Untersuchung der geistigen Gesundheit Jesu. War er verrückt? (niem.). [dostęp 17 października 2008].
- ↑ The Times, 22 sierpnia 1974, s. 14
- ↑ Daniel Rops, Dzieje Chrystusa, Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa 1968, s. 305, ISBN 83-211-0691-9
- ↑ Marco Vannini (racjonalista.pl): Nietzsche i Jezus (2) (pol.). [dostęp 17 października 2008].
- ↑ Michaił Bułhakow: Mistrz i Małgorzata. Warszawa: Warszawskie Wydawnictwo Literackie MUZA SA, 2007, s. 35, 46. ISBN 978-83-7495-329-0.
- ↑ Andrzej Szwatoński (racjonalista.pl): Judasz i Piłat. Literackie próby rehabilitacji. (7) (pol.). [dostęp 6 stycznia 2012].
- ↑ Katarzyna Rymarek (racjonalista.pl): Jezus w filozofii Nietzschego (2) (pol.). [dostęp 17 października 2008].
- ↑ Biblia Warszawska (1975)
- ↑ Leszek Nowak: Prywatna Witryna Internetowa Leszka Nowaka (pol.). [dostęp 1 sierpnia 2010].
- ↑ Karina Jarzyńska (racjonalista.pl): Jezus jako egocentryczny schizotymik (pol.). [dostęp 5 grudnia 2008].
- ↑ Cytat za W. W. Miessner SJ: Jung i Biblia. W: Słownik Wiedzy Biblijnej (tyt. ang. The Oxford Companion to the Bible). s. 281.
[edytuj] Bibliografia
- Brandstaetter R. "Jezus z Nazarethu" Poznań, "W Drodze" 1993.
- Bessiere G., "Jezus, nieoczekiwany Bóg" Wrocław, Wydaw. Dolnośląskie, 1995.
- Bouyer L.: From the Jewish Qahal to the Christian Ecclesia. W: Tenże: Life and Liturgy. Londyn: 1956, s. 23-37.
- Jezus Chrystus. W: Bosak P. Cz. OP: Postacie Nowego Testamentu. Słownik-Konkordancja. Wyd. 2 (zmienione i uzupełnione). Poznań – Pelplin: W drodze – Bernardinum, 1996, s. 243. ISBN 83-7033-111-4.
- Carmignac J.: Początki Ewangelii synoptycznych. Mogilany-Kraków: The Enigma Press, 2009, s. 196. ISBN 978-83-86110-68-1.
- Carpenter Humphrey, "Jezus", seria "Dawni mistrzowie", "Prószyński i S–ka", 1999.
- Dąbrowski E., "Nowy Testament na tle epoki", Poznań, Księgarnia św. Wojciecha, 1965.
- Ceroke C.P.: Mary, Blessed Virgin, I (In the Bible). W: New Catholic Encyclopedia. Wyd. 2 (dodruk wyd. z 1967 r.). T. 9. Washington, Columbia D.C.: 1981, s. 335-344.
- Crossan J.D. "Historyczny Jezus: kim był i czego nauczał" Warszawa, "Książka i Wiedza" 1997, ISBN 83-05-12835-0.
- Crossan J.D., "Kto zabił Jezusa? Korzenie antysemityzmu w ewangelicznych relacjach o śmierci Jezusa" Warszawa, "Książka i Wiedza" 1998, ISBN 83-05-12981-0.
- Fuller R.H.: Jezus Chrystus. W: Słownik Wiedzy Biblijnej (tyt. ang. The Oxford Companion to the Bible). Bruce M. Metzger, Michael G. Coogan (red. nauk.), Waldemar Chrostowski (kons. wyd. pol.), Paweł Pachciarek (red. meryt.), T. Mieszkowski (przekład). Warszawa: Vocatio, 1996, s. 261-271. ISBN 83-7146-023-6.
- Gnilka J.: Jezus z Nazaretu. Orędzie i dzieje. J. Zychowicz. Kraków: Znak, 1997, s. 399. ISBN 83-7006-431-0.
- Gnilka J.: Synoptycy i ich koncepcje. W: Tenże: Teologia Nowego Testamentu. W. Szymona OP (przekład). Kraków: Wydawnictwo "M", 2002, s. 169-290. ISBN 83-7221-278-3.
- Guitton J. "Jezus" Warszawa, "Pax", 1963.
- "Jezus Chrystus: ikona historii i wiary" red. Ryszard Dziura, Lublin, TN KUL, 2004.
- Léon-Dufour X.: The Quest of Historical Jesus. W: Tenże: The Gospels and the Jesus of History. J.H. McHugh (przekład z. j. franc.). Londyn: Collins, 1968, s. 224-258.
- McKenzie, J. L. SJ: The Gospel According to Mathew. W: The Jerome Biblical Commentary. R. E. Brown SS, J. Fitzmyer SJ, R. E. Murphy O. Carm. (red.). Londyn – Dublin: G. Chapman, 1976, s. 62-114. ISBN 0225-48812-4.
- Meissner W. W. SJ: Jung i Biblia. W: Słownik Wiedzy Biblijnej (tyt. ang. The Oxford Companion to the Bible). Bruce M. Metzger, Michael G. Coogan (red. nauk.), Waldemar Chrostowski (kons. wyd. pol.), Paweł Pachciarek (red. meryt.), T. Mieszkowski (przekład). Warszawa: Vocatio, 1996, s. 279-283. ISBN 83-7146-023-6.
- Jezus. W: Langkammer H. OFM: Słownik biblijny. Katowice: Księgarnia św. Jacka, 1982, s. 79.
- Rusecki M.: Czy istnieją założyciele religii?. W: Tenże: Istota i geneza religii. Warszawa: Verbinum, 1989, s. 236-239. ISBN 83-85009-51-5.
- Schoeman Roy H.: Salvation is from the Jews (John 4:22). The Role of Judaism in Salvation History from Abraham to the Second Coming. San Francisco: Ignatius Press, 2003. ISBN 0-89870-975-X.
- Barbara Thiering "Jezus mężczyzną" Warszawa, "Al Fine", 1995.
- Geza Vermes, "Kto był kim w czasach Jezusa", Warszawa 2006, str. 127-135, ISBN 83-241-2481-0.
- Ben Witherington III "Kod Ewangelii" Kraków, Wydawnictwo M, 2006, ISBN 83-7221-660-6.
- M. Wojciechowski: Jezus Chrystus. Życie i nauczanie. W: Religia. Encyklopedia PWN. T. Gadacz, B. Milerski (red. naukowa). T. 5. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2003, s. 215-220. ISBN 83-01-13812-2.
- Frederick Fyvie Bruce "Wiarygodność pism Nowego Testamentu", Credo Fundacja, 2003.
[edytuj] Linki zewnętrzne
lez:Иса (пайгъамбар)
.jpg)
