Ils tumults da giuvenils en Svizra dals onns 1980 fin 1982 èn stads in moviment da protesta cun la finamira da cuntanscher dapli autonomia culturala. Tut en tut ha il conflict chaschunà plirs tschient blessads dad omaduas varts e donns da material da milliuns francs.
Il moviment ha cumenzà ils 30/31 da matg 1980 cun cravals da giuvenils avant l’Opera da Turitg (ils uschenumnads ‹tumults da l’opera›). Curt avant aveva il Cussegl da la citad approvà 60 milliuns francs per la renovaziun da l’opera; il medem mument aveva el dentant refusà las pretensiuns per in Center da giuvenils autonom (tudestg: AJZ). Sin quai è suandada ina spirala da violenza incumparabla tranter ils ‹burascus› e la polizia, uschia per exempel suenter l’emprima serrada dal Center da giuvenils autonom en vischinanza da la staziun principala a Turitg.
Per las autoritads e per la populaziun è la rebelliun dals giuvenils vegnida nunspetgadamain. Il conflict fiss dentant stà da prevesair gia pli baud, per exempel en furma d’in assagl durant in concert da Jimmy Cliff (1979). En pli avevi gia dà vers la fin dals onns 1960 cuntraversas che stevan en connex cun il giavisch per in Center da giuvenils autonom (‹cravals dal Globus›). Pir cun l’ir dals onns è la politica da la citad stada pronta per dialogs ed ha creà lieus per activitads culturalas alternativas (p.ex. la Rote Fabrik).
