Πού γίνεται ο σχολιασμός;

Στο τέλος του κάθε άρθρου υπάρχει σύνδεσμος για το ιστολόγιο του συγγραφέα, όπου και μπορείτε να αφήνετε τα σχόλιά σας.

[ΑπΚ] 2α. Το Κλασσικό Κοσμολογικό Επιχείρημα: Θωμάς Ακινάτης

7 Ιουνίου 2012
Σχόλια κλειστά

Αρθρογράφος: Ebonmuse
Μετάφραση: Evan T


« Προηγούμενο Άρθρο [1δ]
• Περιεχόμενα

Invenimus enim in istis sensibilibus esse ordinem causarum efficientium, nec tamen invenitur, nec est possibile, quod aliquid sit causa efficiens sui ipsius; quia sic esset prius seipso, quod est impossibile. Non autem est possibile quod in causis efficientibus procedatur in infinitum. Quia in omnibus causis efficientibus ordinatis, primum est causa medii, et medium est causa ultimi, sive media sint plura sive unum tantum, remota autem causa, removetur effectus, ergo, si non fuerit primum in causis efficientibus, non erit ultimum nec medium. Sed si procedatur in infinitum in causis efficientibus, non erit prima causa efficiens, et sic non erit nec effectus ultimus, nec causae efficientes mediae, quod patet esse falsum. Ergo est necesse ponere aliquam causam efficientem primam, quam omnes Deum nominant.

Στον κόσμο των αισθήσεων υπάρχει μια αλυσίδα επαρκών αιτίων. Δεν υπάρχει γνωστό προηγούμενο (ούτε και είναι δυνατόν να υπάρξει) πράγματος που να έχει βρεθεί να είναι επαρκές αίτιο του εαυτού του, διότι θα προηγείτο του εαυτού του, το οποίο είναι αδύνατο. Με επαρκή αίτια δεν είναι δυνατόν να φτάσει κανείς στο άπειρο επειδή, όπως ισχύει με όλα τα επαρκή αίτια, το πρώτο είναι η αιτία του μεσαίου αιτίου, και το μεσαίο αίτιο είναι η αιτία του τελευταίου αιτίου, είτε τα ενδιάμεσα αίτια είναι πολλά, είτε ένα. Το να αφαιρέσει κανείς το αίτιο σημαίνει ότι αφαιρεί το αποτέλεσμα. Άρα, αν δεν υπάρχει κάποιο πρώτο αίτιο μεταξύ των επαρκών αιτίων δεν μπορεί να υπάρχει ούτε τελικό, ούτε ενδιάμεσο αίτιο. Αλλά αν είναι δυνατόν να υπάρχουν άπειρα επαρκή αίτια, δεν θα υπάρχει ούτε κάποιο πρώτο επαρκές αίτιο, ούτε κάποιο απώτερο αποτέλεσμα· και όλα αυτά είναι προφανώς εσφαλμένα. Συνεπώς είναι απαραίτητο να αποδεχθούμε ένα πρώτο επαρκές αίτιο, το οποίο όλοι ονομάζουν Θεό.

Θωμάς Ακινάτης, Summa Theologiae, Ι,Q2,art.3§4, 1265–1274
Βάσει της Αγγλικής μετάφρασης
των Πατέρων της Αγγλικής Δομινικανής Επαρχίας (1947)
[ΣτΜ: Η επιλογή μεταφραστή από τα λατινικά είναι διαφορετική από του Ebonmuse]

Το κοσμολογικό επιχείρημα πρωτοεμφανίζεται στον Αριστοτέλη και είναι πιθανότατα το παλιότερο επιχείρημα που προσφέρεται ως απόδειξη της ύπαρξης του Θεού και αυτό που χρησιμοποιούν πιο συχνά οι ερασιτέχνες απολογητές. Όπως αναπτύσσεται παραπάνω από τον Θωμά Ακινάτη, το κοσμολογικό επιχείρημα λέει πως κάθε συμβάν έχει αιτία, η οποία αιτία έχει και αυτή κάποια αιτία. Για να αποφευχθεί η αναγωγή στο άπειρο το επιχείρημα καταλήγει πως πρέπει να ορίσουμε μια πρώτη αιτία η οποία είναι αιώνια και αναίτια, την οποία και αναγνωρίζει ως τον Θεό.

Αν το σφάλμα του οντολογικού επιχειρήματος είναι η κυκλικότητα, το σφάλμα του κοσμολογικού επιχειρήματος είναι η ειδική έκκληση. Συγκεκριμένα δηλώνει, χωρίς καλό λόγο, ότι τα πάντα εκτός από τον Θεό απαιτούν μια αιτία. Αλλά γιατί να ισχύει αυτό; Αν μπορεί να υπάρξει κάτι που να μην έχει αιτία, μπορούμε να συμπεράνουμε πως το ίδιο το σύμπαν δεν έχει αιτία, υπάρχει αιώνια και δημιουργεί όλες τις αλυσίδες αιτίου-αιτιατού. Αυτή η υπόθεση έχει την ίδια ερμηνευτική ισχύ με την υπόθεση ότι το σύμπαν το δημιούργησε ο Θεός και είναι απλούστερη, αφού περιέχει λιγότερες υποθέσεις. Κατά συνέπεια είναι προτιμητέα.

Επιπλέον η αντίρρηση του Ακινάτη στην πιθανότητα άπειρης αλληλουχίας δεν είναι καλά διατυπωμένη. Ισχυρίζεται πως μια άπειρη αλληλουχία αιτιών δεν μπορεί να υπάρχει γιατί δεν θα υπήρχε πρώτη αιτία, αλλά αυτό δείχνει απλώς αδυναμία να συλλάβει την έννοια της άπειρης αλληλουχίας. Σε μια τέτοια αλληλουχία κάθε γεγονός θα είχε μια απόλυτα ικανοποιητική εξήγηση: την αιτία που προηγήθηκε. Διαφορετικά, αν δεχθούμε τη λογική του Ακινάτη, μπορούμε να ρωτήσουμε: “πόσες σκέψεις είχε ο Θεός πριν δημιουργήσει το σύμπαν;” Κάθε σκέψη του Θεού πρέπει να είχε προκληθεί από την προηγούμενη, αφού ο Ακινάτης μας λέει πως τίποτα δεν μπορεί να αποτελεί αιτία του εαυτού του. Αλλά αφού ο Ακινάτης μας λέει πως μια άπειρη αλληλουχία χωρίς αρχή είναι αδύνατη, τότε ο Θεός πρέπει να είχε μία μοναδική σκέψη που προηγήθηκε όλων των άλλων· δηλαδή πρέπει να υπήρξε ένα σημείο κατά το οποίο εμφανίστηκε ο Θεός. Μπορούμε τότε να αναρωτηθούμε για την αιτία της πρώτης αυτής σκέψης κ.ο.κ. ες αεί.

Υπάρχει και μια τελευταία γραμμή επίθεσης στο κοσμολογικό επιχείρημα. Ας υποθέσουμε πως αγνοούμε το προηγούμενο πρόβλημα και παραδεχόμαστε το επιχείρημα. Ακόμα κι έτσι, πάλι δεν αρκεί ως απόδειξη για την ύπαρξη του Θεού. Ακόμα κι αν δεχθούμε τη λογική του επιχειρήματος, το μόνο που αποδεικνύει είναι ότι υπήρξε μια πρώτη αιτία. Δεν αποδεικνύει ότι αυτή η πρώτη αιτία υπάρχει και σήμερα· δεν αποδεικνύει ότι αυτή η πρώτη αιτία ενδιαφέρεται για τους ανθρώπους ή έστω έχει αντίληψη της ύπαρξής τους· δεν αποδεικνύει ότι η πρώτη αιτία είναι παντοδύναμη ή πάνσοφη ή πανάγαθη· ούτε καν αποδεικνύει ότι η πρώτη αιτία είναι νοήμων ή προσωποπαγής. Ένας άθεος θα μπορούσε να δεχθεί όλη αυτήν τη λογική αλυσίδα και μετά να υποθέσει ότι η πρώτη αιτία ήταν ένα φυσικό φαινόμενο.
[Προσεχώς θα ακολουθήσει η δημοσίευση του επόμενου άρθρου (2β).]

Συνέχεια…


Το άρθρο έχει δημοσιευτεί στο ιστολόγιο On the way to Ithaca, όπου και γίνεται ο σχολιασμός.

Αποχαιρετισμός στη θρησκευτική πίστη (41)

5 Ιουνίου 2012
Σχόλια κλειστά
Αρθρογράφος: Γαλήνη Α., ετών 49, γεννημένη στη Γεωργία Καυκάσου, από σπουδές μεταλλειολόγος-μεταλλογράφος, 4 παιδιά.


Από την επιβεβλημένη αθεΐα στην επιβεβλημένη θεοπληξία!

Ήμουν τυχερή που ποτέ δεν ανήκα σε καμία θρησκευτική ομάδα, γιατί γεννήθηκα και μεγάλωσα σε μια αθεϊστική χώρα, τη Σοβιετική Ένωση. Δεν είναι της στιγμής να περιγράψω τη φρίκη και τα εγκλήματα που γνωρίσαμε στα χρόνια της «Κόκκινης Χολέρας», ούτε να αναφερθώ στα πλεονεκτήματα και τα ελαττώματα του σοσιαλιστικού καθεστώτος. Θα περιοριστώ εδώ μόνο στην αθεϊστική αντίληψη του κόσμου στη Σοβιετική Ένωση.

Στη Γεωργία, που γεννήθηκα και μεγάλωσα, το δικό μας σχολείο ήταν χωρισμένο από την εκκλησία με έναν μεγάλο φράχτη. Έτσι, ο διαχωρισμός της Εκκλησίας από το Κράτος δεν ήτανε μόνο κατοχυρωμένος από το νόμο, αλλά ήταν και ολοφάνερος — αυτός ο ψηλός φράχτης διαχώριζε τον κόσμο της Γνώσης από τον κόσμο του Σκοταδισμού.

Στον έναν κόσμο ο θείος μου ο Δημοσθένης μας δίδασκε γεωγραφία και, ως εμπνευσμένος δάσκαλος, μας αποκάλυπτε σε κάθε του μάθημα καινούργιες χώρες και καινούργιους κόσμους. Ο πατέρας μου, καθηγητής χημείας και βιολογίας, μας εξηγούσε τα θαύματα της σύγχρονης επιστήμης και, παράλληλα, μας έτρεχε στα βουνά και στα δάση για να μαζέψουμε τις συλλογές ξηρών φυτών και να μαθαίνουμε τα πουλιά και τα έντομα.

Ο άλλος κόσμος, κόσμος της νεκρικής σιωπής, αμάθειας και δεισιδαιμονίας, ήταν κλειστός για μας. Λέω «νεκρική σιωπή», γιατί η Εκκλησία ήταν πάντα κλειστή και άνοιγε μόνο σε κάποια κηδεία. Θρησκευτικοί γάμοι και βαφτίσια ήταν απαγορευμένα, καθώς και κάθε μορφή προσηλυτισμού.

Το χωριό μου ήταν ποντιακό, το ίδρυσαν Πόντιοι πρόσφυγες το 1821, και οι Πόντιοι, όπως ξέρουμε, ήταν βαθιά θρησκευόμενος λαός. Αλλά εμάς, τα παιδιά, ποτέ δεν μας πλησίαζαν οι μεγάλοι για να μιλήσουν για τη χριστιανική πίστη τους. Φαίνεται ότι όλοι ζούσαν με το φόβο των ΓΚΟΥΛΑΓΚ. Έτσι μεγαλώσαμε χωρίς να ξέρουμε πως υπάρχει δήθεν κάποιος θεός που είναι παρών παντού και πάντα.

Μετά άρχισε η φοίτηση σε ένα από τα καλύτερα πανεπιστήμια της Ουκρανίας. Παράλληλα με τις μαθηματικές επιστήμες, όπως «Αντοχή των υλικών», «Ρήμαγμα των πετρωμάτων με έκρηξη», «Γεωμετρία του υπεδάφους», «Εκμετάλλευση του υπεδάφους», «Ανώτερα μαθηματικά», μας δίδασκαν και «Επιστημονικό Κομμουνισμό», «Πολιτική Οικονομία», «Φιλοσοφία Μαρξισμού–Λενινισμού», «Κριτική της Μπουρζουαζικής ιδεολογίας και Ρεβιζιονισμού» και μάλιστα «Επιστημονικό Αθεϊσμό».

Θυμάμαι που κανείς από τους φοιτητές δεν ήθελε ούτε να ακούσει για το μάθημα αυτό, δεν μας ενδιέφερε κανένα είδος θεϊσμού ή αθεϊσμού. Το μόνο που θυμάμαι από αυτό το μάθημα είναι ότι στο τέλος της φοίτησης στο πανεπιστήμιο έπρεπε να δώσουμε κρατικές εξετάσεις στο μάθημα «Επιστημονικό Κομμουνισμό» και «Επιστημονικό Αθεϊσμό». Εκείνη τη μέρα έπεσε πάρα πολύ χιόνι και έπρεπε να περπατήσω 4 χιλιόμετρα γιατί δεν είχαν καθαρίσει τους δρόμους από χιόνι με ύψος 2 μέτρων. Δεν έχασα το εξπρές και έφτασα έγκαιρα, οπότε πέρασα και την εξέταση.

Η πρώτη μου σύγκρουση με τη θρησκεία ήταν στην ηλικία των 7-8 χρονών, όταν η πρώτη ξαδέλφη μου με έβαζε με το ζόρι να σβήσω την αναμμένη λαμπάδα της γιαγιάς μου Ελένης, της οποίας η ζωή ήταν σημαδεμένη από τα βάσανα της προσφυγιάς και καταστροφής του Πόντου. Η άτυχη γιαγιά μου θύμωνε πολύ και με έλεγε «αφορισμένη»! Δεν ήξερα τη σημασία αυτής της λέξης τότε· όταν πέρασαν πολλά χρόνια και ήρθα στην Ελλάδα, κατάλαβα τι εννοούσε η γιαγιά, αλλά τη στιγμή που το έλεγε το πέρναγα σαν το καλύτερο κομπλιμέντο.

Ντρέπομαι που στεναχωρούσα τότε τη γιαγιά μου, όμως σ’ εκείνη την ηλικία δεν καταλάβαινα ακόμα πόσο σημαντική ζημιά έκανε στους ανθρώπους η θρησκοληψία. Στην Ελλάδα πήρα τη σωστή απόφαση να αντιστέκομαι στον σκοταδισμό, πράγμα που είχε για μένα πολλές συνέπειες. Συγκεκριμένα, όταν διάβασα κατάρες της Ορθόδοξης Εκκλησίας σαν αυτές «αφωρισμένος είη… κατηραμένος και ασυγχώρητος και άλυτος μετά θάνατον, αι πέτραι και ο σίδηρος λυθήσονται, αυτός δε ουδαμώς, κληρονομήσειε την λέπραν του Γιεζή και την αγχόνην του Ιούδα και είη στένων και τρέμων επί Γης ως ο Κάιν, σχισθείσα η γη καταπίοι αυτόν…η οργή του Θεού επί την κεφαλήν του και άγγελος Κυρίου καταδιώξαι αυτόν εν δίστομω μαχαίραν… μηδείς συμφάγη αυτώ ή συμπίη ή συναναστραφή…ή χαιρετίση ή μετά θάνατον ταφής αξιώση…», ένιωσα αγανάκτηση και οργή.

Δεν μπόρεσα να είμαι αδιάφορη όπως παλιά, ήθελα να πολεμήσω, να εξοντώσω το κακό που κάνει η θρησκεία στην ανθρωπότητα. Δεν ήξερα με ποιους έχω να κάνω. Δεν ήξερα ότι η θρησκεία έχει πολύ στενή σχέση με την πολιτική και στην ουσία είναι δίδυμα αδέλφια. Μαζί αρμέγουν τα πρόβατα, όσο τα πρόβατα προσεύχονται. Αν όμως σηκώσουν κεφάλι τα πρόβατα, θα πέσουν κατάρες που εκτοξεύουν οι μάγοι της Ορθοδοξίας, οι οποίοι διδάσκουν στα ζώα που τους ακολουθούν ότι το σώμα του αφορισμένου δεν θα λιώσει ποτέ. Θυμάστε τα παπούτσια του Ροΐδη, ο οποίος όταν αφορίστηκε έστειλε και τα παπούτσια του για αφορισμό για να μη λιώσουν ποτέ;

Η πρώτη μου γνωριμία με τον ελληνικό Μεσαίωνα ήταν το 2000, όταν καίγανε τo βιβλίo «Μ εις την ν» του γνωστού πολιτικού και συγγραφέα Μίμη Ανδρουλάκη. Το βιβλίο θεωρήθηκε βλάσφημο, αφού παρουσιάζει τον Χριστό να έχει ερωτικές σχέσεις με τη Μαρία τη Μαγδαληνή. Το ομαδικό κάψιμο αντιτύπων του βιβλίου αυτού από φανατικούς τού έδωσε τέτοια δημοσιότητα που, πολύ σύντομα, παρ’ όλο που η λογοτεχνική του αξία αμφισβητήθηκε έντονα από την κριτική, έγινε best-seller.

Αυτό το γεγονός προβάλλανε τα ΜΜΕ, αλλά για μένα ήταν αδύνατον να κατανοήσω τη σοβαρότητα του περιστατικού. Πολύ απλά, δεν μπορούσα να πιστέψω ότι στην αγαπημένη μου Ελλάδα του Φωτός, στην πατρίδα της Δημοκρατίας και της Επιστήμης, κάποιοι τόλμησαν να καίνε βιβλία. Για μένα το να κάψεις ένα βιβλίο είναι σαν να σκοτώσεις άνθρωπο. Και κάτι άλλο — ο καλός γνωστός μας Νομάρχης, Θεσσαλονικιός κι αυτός, εκεί έσπρωχνε με τα ποδαράκια του τα βιβλία να πάνε στη φωτιά.

Το δεύτερο γεγονός που σημάδεψε την πορεία της απιστίας μου ήταν η φυγή των τριών κοριτσιών από μια πολύτεκνη οικογένεια σε μοναστήρι. Τα κορίτσια φεύγανε η μια πίσω από την άλλη μόλις ενηλικιώθηκαν. Ήξερα πολύ καλά τη Μαρία που όλη μέρα έτρεχε με το μηχανάκι της, έβγαινε έξω με τους φίλους και τις φίλες της και άκουγε χέβι–μέταλ. Ήταν πάντα τόσο χαρούμενη. Αναρωτιέμαι τώρα — σε πιο μοναχικό κελί έσβησε το χαμόγελο της;

Όταν άκουσα ότι η Μαρία πιέστηκε από τη μητέρα της και έφυγε σε μοναστήρι, ήταν σαν να με χτύπησε κεραυνός. Έμεινα άφωνη και δεν ήξερα πώς να αντιδράσω και πώς να βοηθήσω. Εδώ και πολλά χρόνια οι αδελφές είναι σε μοναστήρι και η μητέρα τους η τρελαμένη όλη μέρα γυρνάει στις εκκλησιές επιχαίροντας που έκλεψε από τις κόρες της τα νιάτα, το μέλλον, τα όνειρα, τις χαρές της ζωής και το δικαίωμα να ζήσουν τη ζωή τους όπως θέλανε αυτές.

Το τρίτο δυνατό χαστούκι ήταν για μένα το Άγιο Όρος, μια τεράστια αυτοκρατορία του μίσους και της απάτης. Όταν άρχισα να καταλαβαίνω τι γίνεται σε αυτό το αρχιπέλαγος, έγινα έξαλλη. Ειδικά για τη συνεργασία των μοναχών με τους ναζί. Αναφέρομαι στο περίφημο γράμμα των καλόγερων στον Χίτλερ για επαιτεία προστασίας — τη στιγμή που όλη η Ευρώπη άρχισε να αιματοκυλιέται από τους χιτλερικούς στρατιώτες.

Τέταρτο χαστούκι για μένα ήταν όταν έμαθα από τα μεγάλα μου παιδιά ότι στα σχολεία της Ελλάδας δεν μαθαίνανε τη θεωρία της εξέλιξης του Δαρβίνου. Τα παιδιά μου που αποφοίτησαν από το γενικό ελληνικό λύκειο δεν με κατάλαβαν όταν σε μια συζήτηση ανέφερα τη θεωρία του Δαρβίνου και το βιβλίο του «Η καταγωγή των ειδών». Άνοιξα τα βιβλία της βιολογίας και δεν βρήκα αναφορές για τον Δαρβίνο.

Αργότερα όταν συζητούσα με τους φοιτητές βιολογίας από το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, διαπίστωσα ότι το Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων έβαλε φρένο στη μελέτη του μεγάλου επιστήμονα και η ελληνική ιστορία είναι μαυρισμένη με τις τρεις «δίκες των πιθήκων» ξεκινώντας από το 1910 μέχρι της δεκαετίας του 1990. Μετά την τριπλή ήττα της Θεωρίας της Εξέλιξης η διδασκαλία της έμεινε στο περιθώριο της εκπαίδευσης. Κατάλαβα ότι στην Ελλάδα το Κράτος, στην ουσία η Εκκλησία, «λύνει» όλα τα προβλήματα και τα λύνει πολύ επιτυχημένα για το συμφέρον της. Αν ο άνθρωπος είναι προϊόν εξέλιξης από κάποιον πίθηκο, ποιον τότε δημιούργησε ο Θεός;

Το πέμπτο δυνατό χτύπημα το έλαβα στα 30 μου, όταν πέθαινα σε νοσοκομείο της Θεσσαλονίκης από μια βαριά αρρώστια και οι γιατροί δεν δίνανε καθόλου ελπίδες. Εμένα και άλλους βαριά αρρώστους μας επισκέφτηκε ένας παπάς. Όταν τον είδα ήθελα να αυτοκτονήσω. Έπεσα σε βαθιά απελπισία και σκεφτόμουνα μόνο τον θάνατο. Ένα μεγάλο δωμάτιο δίπλα στο δικό μου μεταποιήθηκε σε αίθουσα προσευχής, εκεί γινόντουσαν όλες οι χριστιανικές λειτουργίες, άναβαν και έσβηναν κεριά, αντήχησε η καμπάνα. Με κάθε της χτύπημα εγώ πέθαινα, αλλά τελικά ήταν να ζήσω, αν και μου φαινόταν ότι ο παπάς έμπαινε στο δωμάτιό μου μόνο για να με ευλογήσει στον δρόμο για τον άλλο κόσμο.

Το έκτο χαστούκι, σχεδόν μέχρι λιποθυμίας, με καταθρυμμάτισε στην κηδεία και στο τρισάγιο του μικρού μου αδελφού Σπάρτακου. Αυτό το θέατρο από την πλευρά των ιερωμένων μπορώ να το συγκρίνω μόνο με ομαδικό βιασμό ψυχής και σώματος. Αυτός που βρέθηκε σε παρόμοια κατάσταση καταλαβαίνει περί τίνος πρόκειται.

Στην καθημερινή ζωή μου συμβαίνουν πράγματα που με κάνουν να χάνω την ψυχική και φυσική μου ισορροπία, όπως για παράδειγμα πρωινή προσευχή των δυο μικρών κοριτσιών μου στο σχολείο τους, υποχρεωτική συμμετοχή τους σε διάφορες θρησκευτικές εκδηλώσεις, υποχρεωτική διδασκαλία των θρησκευτικών στα σχολεία, συμμετοχές στο κατηχητικό, εκδρομές στους άγιους τόπους, φίλημα των λειψάνων και διάφορες άλλες θρησκευτικές ακαθαρσίες.

Σαν πεπεισμένη άθεη θέλω να δηλώσω ότι το να μην πιστεύεις είναι πολύ πιο δύσκολο από το να πιστεύεις. Γιατί καθαρά αντιλαμβάνεσαι ότι δεν έχεις πουθενά αποκούμπι και πρέπει να ελπίζεις μόνο στον εαυτό σου. Και ότι σε κάθε κρίσιμη στιγμή κανένας θεούλης δεν θα εμφανιστεί να λύσει το πρόβλημά σου.

Ένας άθεος ξέρει ότι μετά τον θάνατό του το σώμα θα διασπαστεί σε άτομα και καμιά ψυχή δεν θα βλέπει φως στο τέλος του τούνελ που μας καλεί σε αθάνατη ζωή. Ο άθεος ξέρει ότι ζει μόνο μια φορά και για αυτό, ακόμα νέος, ξεκινά τολμηρά και γενναία να σκέφτεται τον θάνατο απορρίπτοντάς τον, όχι από τον φόβο να καίγεται σε αιώνια κόλαση, αλλά γιατί αγαπάει και εκτιμάει εξαιρετικά τη ζωή! Για αυτό και αισθάνεται πραγματικά ελεύθερος άνθρωπος, ξεχωρίζοντας από τον άλλον που έδεσε το μυαλό του με διαφορετικά θρησκευτικά δόγματα.

Μόνο ο άθεος βλέπει ολοκληρωτικά τον ναρκισσισμό και την αυταπάτη των πιστών. Μόνο ο άθεος καταλαβαίνει πόσο ανήθικο είναι να πιστεύεις ότι ο ίδιος ο θεός σε έσωσε από ένα τροχαίο δυστύχημα και ταυτόχρονα έπνιξε πολλούς ανθρώπους σε κάποιο ναυάγιο ή άφησε να πεθάνουν παιδάκια, στέλνοντάς τους καταστροφικό λιμό.

Ο άθεος με την αγχίνοια του πνεύματος αισθάνεται πόσο πολύτιμη είναι η ανθρώπινη ζωή και αρνιέται να κρύψει την πραγματικότητα του ανθρώπινου μαρτυρίου πίσω από γλυκερές ιδέες και φαντασίες για αιώνια ευδαιμονία μετά θάνατον.

Εννοείται ότι οι θρησκευόμενοι δεν κουράζονται να επιβεβαιώνουν ο ένας στον άλλο ότι ο θεός δεν είναι υπεύθυνος για τα μαρτύρια των ανθρώπων. Αλλά τότε, πώς είναι ο θεός πανταχού παρών και παντοδύναμος; Δεν υπάρχει άλλη απάντηση! Το πρόβλημα της σιωπής του Θεού είναι παλιό και αναπάντητο. Αν ο θεός υπάρχει, τότε είτε είναι ανίκανος να αποτρέψει τη φρίκη μιας συμφοράς, είτε δεν θέλει να το κάνει. Δηλαδή, ή ο θεός είναι αδύναμος ή είναι σκληρός. Μερικοί θα λέγανε ότι δεν μπορούμε να πλησιάσουμε τον θεό με τα ανθρώπινα κριτήρια της ηθικής. Αλλά τι κριτήρια επικαλούνται οι θρησκευόμενοι για να αποδείξουν την υποτιθέμενη καλοσύνη του θεού; Φυσικά ανθρώπινα!

Ο κάθε Θεός που τον απασχολούν διάφορα μικροπράγματα, όπως για παράδειγμα οι γάμοι μεταξύ ομοφυλόφιλων ή το όνομα με το οποίο τον φωνάζουν οι προσευχόμενοι, δεν είναι καθόλου αξιόπιστος. Αν υπάρχει ο Θεός του Αβραάμ, αυτός όχι μόνο δεν είναι αντάξιος του μεγαλείου του σύμπαντος, αλλά είναι ανάξιος ακόμα και για τον άνθρωπο.

Η απάντηση είναι μόνο μία: ο Θεός της Βίβλου είναι καρπός της ανθρώπινης φαντασίας. Ο Ρίτσαρντ Ντόκινς παρατήρησε ότι όλοι οι άνθρωποι είναι αθεϊστές, όσον αφορά τον Δία ή τον Θωρ. Μόνο ο άθεος μπορεί να καταλάβει ότι ο Θεός της Βίβλου δεν διαφέρει από όλους τους άλλους θεούς όλων των εποχών και εθνών. Και για αυτό μόνο ο άθεος μπορεί να κατέχει αρκετή δόση συμπόνιας για να βλέπει όλο το βάθος και όλη τη σημασία του ανθρώπινου πόνου και των ανθρώπινων μαρτυρίων. Και το γεγονός ότι για πάρα πολλά μαρτύρια και βάσανα της ανθρωπότητας φταίει η θρησκεία —η θρησκευτική μισαλλοδοξία, οι θρησκευτική πόλεμοι, οι θρησκευτικές φαντασιώσεις, οι σπατάλες των κρατών για τις θρησκευτικές ανάγκες—, όλα αυτά κάνουν τον αθεϊσμό να γίνει μια θεμελιώδης ηθική και διανοητική ανάγκη.

Συνέχεια…


Το άρθρο έχει δημοσιευτεί στο ιστολόγιο sfrang, όπου και γίνεται ο σχολιασμός.

[ΑπΚ] 1δ. Σημειώσεις για την “αναγκαία” ύπαρξη

31 Μαΐου 2012
Σχόλια κλειστά

Αρθρογράφος: Ebonmuse
Μετάφραση: Evan T


« Προηγούμενο Άρθρο [1γ]
• Περιεχόμενα Επόμενο άρθρο [2α]

Ορισμένες μορφές του οντολογικού επιχειρήματος βασίζονται σε διάφορους βαθμούς στον ισχυρισμό ότι ο Θεός κατέχει “αναγκαία” ύπαρξη, δηλαδή ότι δεν θα ήταν δυνατόν ο Θεός να μην υπήρχε. Αλλά αυτό δεν μπορεί να ισχύει. Για να είναι η ύπαρξη ενός όντος αναγκαία σημαίνει πως δημιουργείται λογική αντίφαση αν κάποιος προσπαθήσει να φανταστεί τη μη ύπαρξή του (ο Plantinga εξηγεί πως μια ύπαρξη είναι αναγκαία, αν το ον υπάρχει σε όλους τους δυνατούς κόσμους). Δεν είναι δυνατόν για παράδειγμα να φανταστούμε ένα τρίγωνο με περισσότερες ή λιγότερες από τρεις πλευρές ή έναν πρώτο αριθμό που είναι μεγαλύτερος από οποιονδήποτε άλλο ή έναν παντρεμένο εργένη. Ωστόσο είναι δυνατόν να φανταστούμε έναν κόσμο όπου δεν υπάρχει Θεός — η ύπαρξη αθέων το αποδεικνύει αυτό. Καμία αντίφαση δεν δημιουργείται από αυτό, άρα η ύπαρξη του Θεού δεν μπορεί να είναι αναγκαία.

Ένας ένθεος μπορεί να αντιδράσει λέγοντας πως η σύλληψη ενός κόσμου χωρίς Θεό είναι λογικά αδύνατη, γιατί η ύπαρξη του Θεού απαιτείται για να εξηγήσει την ύπαρξη του ίδιου του κόσμου, αλλά τότε το οντολογικό επιχείρημα μετατρέπεται στο κοσμολογικό επιχείρημα, με το οποίο ασχολούμαστε στην επόμενη ενότητα.
[Προσεχώς θα ακολουθήσει η δημοσίευση του επόμενου άρθρου (2α).]


Το άρθρο έχει δημοσιευτεί στο ιστολόγιο On the way to Ithaca, όπου και γίνεται ο σχολιασμός.

Αποχαιρετισμός στη θρησκευτική πίστη (40)

28 Μαΐου 2012
Σχόλια κλειστά
Αρθρογράφος: Παρασκευή Ό., 43 χρονών, από την Αθήνα.


Θεός; Ευχαριστώ αλλά δεν θα πάρω.

Είμαι άθεη και το λέω ξεκάθαρα. Είμαι άθεη! Δεν πιστεύω σε θεούς ή σε άλλα υπερφυσικά, μεταφυσικά και άλλα παρόμοια κουραφέξαλα όπως αστρολογία, ομοιοπαθητική και παρόμοιες βλακείες. Έρχονται συχνά μηνύματα που μου θέτουν ερωτήσεις σχετικά με την αθεΐα. Με αυτό το κείμενο θέλω να απαντήσω στην πρώτη και ίσως σημαντικότερη ερώτηση: Γιατί είσαι άθεη;

Ο πρώτος και κυριότερος λόγος είναι ότι δεν υπάρχουν επιστημονικά στοιχεία για την ύπαρξη οποιουδήποτε θεού.

Απέρριψα τον χριστιανισμό και άλλες μορφές θρησκείας από τότε που ήμουν μικρό παιδί. Θυμάμαι όταν ήμουν 9-10 ετών, και σκεφτόμουνα πόσο ηλίθιες είναι οι ιστορίες για τον Αδάμ και την Εύα, και την πλημμύρα του Νώε. Ήμουν τυχερή κατά κάποιον τρόπο, επειδή ούτε η μητέρα μου ούτε ο πατέρας μου ήταν ιδιαίτερα θρησκευόμενοι, και η μόνη που προσπαθούσε να με πιέσει υπέρ της θρησκείας ήταν η γιαγιά μου.

Βαφτίστηκα χριστιανή ορθόδοξη, που στην Ελλάδα όπως όλοι ξέρουμε είναι η επικρατούσα θρησκεία. Η χριστιανική ορθοδοξία είναι λίγο διαφορετική σε πρακτικές από άλλες χριστιανικές θρησκείες. Κατ’ αρχάς ο τρόπος που ψέλνονται οι ύμνοι είναι τόσο απαίσιος που πραγματικά μόνο πονοκέφαλο μου φέρνουν. Είναι βασισμένοι στη λεγόμενη Βυζαντινή Μουσική, αλλά όταν ήμουν παιδί μόνο σαν φασαρία τους αντιλαμβανόμουν. Ακόμα και τώρα δεν τους αντέχω, μου προκαλούν σκέτο πονοκέφαλο.

Ας μην ξεχνάμε επίσης πόσο βαρετό είναι να κάθεσαι στην εκκλησία! Να κάθεσαι χωρίς να μπορείς να κουνηθείς, και εκεί να ακούς αυτό τον απαίσιο θόρυβο που θέλουν να ονομάζουν ύμνους. Να ακούς αποσπάσματα από την Αγία Γραφή που δεν καταλαβαίνεις επειδή είναι γραμμένα σε αρχαία ελληνική γλώσσα, την οποία το μεγαλύτερο ποσοστό των Ελλήνων δεν καταλαβαίνει. Για όποιον πάντως θέλει μία μετάφραση της Αγίας Γραφής στα Ελληνικά, υπάρχει από την Ελληνική Βιβλική Εταιρεία. Όχι δηλαδή ότι αυτό το κείμενο διαβάζεται σε οποιαδήποτε γλώσσα! Έχω προσπαθήσει 3-4 φορές να το διαβάσω, και είτε μού’ ρχεται να γελάσω με την ηλιθιότητα ή να κλάψω επειδή ακόμα υπάρχουν άνθρωποι που πιστεύουν ότι αυτές οι ηλίθιες ιστορίες είναι ιστορική πραγματικότητα!

Όταν ήμουν μικρή, η γιαγιά μου με κουβαλούσε με το ζόρι στην εκκλησία, και όσο κι να αν πάλευα δεν γινόταν τίποτα. Εγώ άλλα ήθελα να κάνω, όπως να κοιμηθώ το πρωί της Κυριακής (τότε είχαμε σχολείο και τα Σάββατα). Η γιαγιά με ξυπνούσε και με τραβολογούσε στην εκκλησία. Πότε σταμάτησε αυτό; Πρέπει να ήμουνα 11 ή 12 χρονών.

Η γιαγιά μου με τραβολογούσε επίσης στους Χαιρετισμούς, πριν το Πάσχα. Αλλά οι Χαιρετισμοί είναι Παρασκευή, και τότε τις Παρασκευές το απόγευμα, την ίδια ώρα, παιζόταν στην τηλεόραση το «Διάστημα 1999». Αυτή η σειρά ήταν και είναι μία από τις αγαπημένες μου. Τότε δυστυχώς δεν υπήρχαν βίντεο να το γράψεις και να το δεις μετά, όποτε έχεις καιρό. Ήταν λίγο πριν από την εμφάνιση των πρώτων συσκευών βίντεο. Εγώ επέμενα να δω το «Διάστημα 1999», αλλά η γιαγιά μου με κουβάλησε με το ζόρι στους Χαιρετισμούς.

Φυσικά η γκρίνια μου δεν είχε τέλος. Μπορεί η εκκλησία να κέρδισε εκείνη τη μάχη, αλλά εγώ κέρδισα τον πόλεμο. Δεν με ξανακουβάλησε κανείς στην εκκλησία από τότε. Το επεισόδιο της σειράς το είδα πολλά χρόνια μετά όταν βγήκε στο εμπόριο, και τώρα τα έχω αγοράσει όλα σε DVD.

Υπήρχε από πάντα η σχέση μου και η αγάπη μου για την επιστήμη. Είναι μία από τις μεγάλες αγάπες μου και δεν έχω ποτέ σταματήσει να διαβάζω κάτι, ιδιαίτερα ό,τι αφορά την αστρονομία και τη φυσική. Οι βασικές μου επιρροές είναι Isaac Asimov, και όχι μόνο για την επιστημονική φαντασία που έγραψε, αλλά ιδιαίτερα για τα βιβλία εκλαϊκευμένης επιστήμης που διάβασα μικρή.

Ύστερα, ο Carl Sagan. Τι να πει κανείς για έναν επιστήμονα που έγραψε πάνω από 600 επιστημονικά άρθρα, και που η εκπομπή του, Cosmos, ακόμα και σήμερα, πάνω από 20 χρόνια μετά, θεωρείται ένα από τα καλύτερα ντοκιμαντέρ που γυρίστηκαν ποτέ. Διάβαζα Asimov, και ήθελα να ασχοληθώ με την τεχνολογία, τους υπολογιστές, κ.λπ. Έβλεπα Cosmos και ήθελα να ασχοληθώ με την αστρονομία.

Φυσικά υπέστην και το Κατηχητικό· πάλι ιδέα της γιαγιάς μου να με αφήνει στο Κατηχητικό μετά την εκκλησία. Δεν μου άρεσε να πηγαίνω στην εκκλησία, φανταστείτε στο Κατηχητικό! Ποτέ δεν πήρα μία συγκεκριμένη απάντηση στο Κατηχητικό, όλο αγάπες του θεού, όλα όμορφα και καλά και τα άλλα σχετικά. Βέβαια, και οι «δασκάλες» του Κατηχητικού με συμπαθούσαν ιδιαίτερα, επειδή έκανα τις δύσκολες ερωτήσεις. Οπότε κάποια στιγμή, προς μεγάλη μου χαρά, αποφασίστηκε ότι το Κατηχητικό δεν μου ταίριαζε (αυτό συνέβη πριν από το επεισόδιο με τους Χαιρετισμούς).

Ένα από τα σημαντικά ζητήματα ήταν και το ζήτημα της ανισότητας των φύλων που προέρχεται από τη θρησκεία. Ιδιαίτερα όπως μεγάλωνα και έμπαινα στην εφηβεία, δεν κατάλαβα ποτέ γιατί με θεωρούσε η θρησκεία κατώτερη, μόνο και μόνο επειδή είμαι θηλυκού γένους. Ένα από τα πράγματα που με είχαν νευριάσει περισσότερο ήταν όταν μου είπανε ότι ο σκοπός στη ζωή μου ήταν να βρω έναν άντρα και να κάνω παιδιά! Κι αυτό μόνο και μόνο επειδή τα γεννητικά μου όργανα βρίσκονται μέσα στο σώμα μου και όχι έξω… Γνώριζα για το σεξ, οι γονείς μου μού εξήγησαν για το σεξ όταν μπήκα στην εφηβεία και άρχισα να έχω περίοδο.

Έχω μυαλό, έχω λογική, έχω κριτική σκέψη. Και αυτά ήταν τα εφόδια τα οποία με βοήθησαν να απορρίψω εντελώς τις θρησκείες, ιδιαίτερα από την εφηβεία, όταν άρχισα να σκέφτομαι περισσότερα πράγματα, να μπορώ να χρησιμοποιώ τη λογική μου και την κριτική σκέψη. Από τότε πηγαίνω στην εκκλησία για γάμους, βαφτίσια, κηδείες κ.λπ., ίσως και στον Επιτάφιο μερικές φορές, περισσότερο τότε από παράδοση παρά επειδή τα πίστευα όλα αυτά. Φέτος, για Πάσχα έφυγα, πήγα στο Global Atheist Convention 2012 στη Μελβούρνη, το οποίο ήταν το Σαββατοκύριακο του Πάσχα, 13 έως 15 Απριλίου. Βέβαια πήγα στη Μελβούρνη λίγες μέρες νωρίτερα για να κάνω και λίγο τουρισμό.

Μία άλλη μεγάλη επιρροή που είχα σ’ αυτό τον τομέα, που δεν κατάλαβα μέχρι πριν λίγο καιρό πόσο σημαντική ήταν, αφορούσε την καθηγήτρια φυσικών επιστημών, την κυρία Casotti. Οι περισσότεροι δεν την συμπαθούσαν, επειδή ήταν αυστηρή, αλλά ήταν πάντα δίκαιη, τουλάχιστον κατά τη γνώμη μου. Μας έμαθε πραγματική επιστήμη, συμπεριλαμβανομένης και της εξελικτικής θεωρίας. Ακόμα θυμάμαι το μάθημα γύρω από τη Lucy, τον Australopithecus Afarensis, έναν σκελετό που βρέθηκε στην Αφρική το 1974.

Πριν από λίγα χρόνια, όταν πρωτοέγραψα αυτό το κείμενο στα αγγλικά, ήταν που θυμήθηκα ότι η κυρία Casotti μάς είχε πει ότι ήταν άθεη. Και αυτό στο δεύτερο μισό της δεκαετίας του 1980. Αυτό το είχε πει σε κάποια στιγμή εκτός διδασκαλίας, καθώς μιλούσαμε μαζί της 3-4 παιδιά. Κανένας δεν αντέδρασε ούτε αρνητικά ούτε θετικά, ήταν ένα σχόλιο που πέρασε απαρατήρητο τότε.

Πώς όμως συνειδητοποίησα ότι ήμουν άθεη; Σε μία περίοδο 4 ετών έχασα 4 ανθρώπους που αγαπούσα πολύ. Τον παππού μου από Altzheimer, τη γιαγιά μου από φυσικά αίτια, τον πατέρα μου από καρκίνο και, αυτό που με πλήγωσε περισσότερο, την τότε 26 χρονών μικρή αδερφή μου (2007) από τροχαίο.

Τότε ήμουν θυμωμένη. Με τα πάντα και τους πάντες. Θεώρησα ότι ήταν κάποιο κοσμικό αστείο εις βάρος μου. Πάνω στον θυμό μου, τότε είπα ότι δεν πιστεύω σε θεούς ή κοσμικές δυνάμεις ή ονομάστε το όπως θέλετε. Μπορεί να ήταν πάνω στον θυμό μου, αλλά ήταν αλήθεια. Απλά χρειαζόταν να ξεπεράσω τον θυμό και όλον αυτό τον πόνο, πριν μπορέσω να συνειδητοποιήσω πραγματικά τι πίστευα.

Αυτό ήταν μία αργή διαδικασία. Με βοήθησαν η οικογένειά μου και οι φίλοι μου σε αυτό. Όλη η οικογένειά μου ήταν πληγωμένη από αυτούς τους αλλεπάλληλους θανάτους, αλλά το ξεπεράσαμε μαζί. Και παρότι ο καθένας μας κρύφτηκε λιγάκι μέσα του, με τον τρόπο του βοήθησε τους υπόλοιπους. Ο πόνος μαλακώνει με τα χρόνια αλλά δεν φεύγει ποτέ. Πάντα υπάρχει μία μεγάλη τρύπα που δεν γεμίζει και δεν πρόκειται να γεμίσει όταν χάνεις ένα αγαπημένο πρόσωπο.
*
Global Atheist Convention 2012 στη Μελβούρνη

Τον Ιανουάριο του 2008 παρέλαβα ένα βιβλίο από το Amazon, το «The God Delusion» (Η περί θεού αυταπάτη) του Richard Dawkins. Είχα ακούσει για τον καθηγητή Dawkins ως βιολόγο, και ήμουν περίεργη για αυτό το βιβλίο.

Το βιβλίο δεν μου είπε κάτι καινούργιο. Είχα πολλές φορές χρησιμοποιήσει τα περισσότερα επιχειρήματα σε συζητήσεις με πιστούς, όπως η γιαγιά μου, και άλλους γνωστούς και φίλους. Εκείνο όμως που έκανε ήταν να με βάλει σε σκέψεις, να βάλει τις σκέψεις μου σε μία λογική, και να με κάνει να καταλάβω ότι, όλον αυτό τον καιρό, από τότε που ήμουν έφηβη, ήμουν στην πραγματικότητα άθεη! Μέχρι εκείνη τη στιγμή είχα προσκολληθεί σε μία ιδέα κοσμικής δύναμης ή θεού ή πείτε το όπως θέλετε, που είχε νόημα μόνο για μένα και κανέναν άλλο. Κατάλαβα επίσης ότι χρειαζόταν να αποβάλλω και τα τελευταία παράλογα ταμπού που είχαν απομείνει.

Έτσι, δεν ξανανήστεψα τη μεγάλη εβδομάδα: δεν έτρωγα κρέας, όχι γιατί το ήθελα, αλλά λόγω μιας παράλογης παράδοσης. Και φυσικά χωρίς κρέας προσωπικά πεινούσα πολύ, και έτρωγα ό,τι βλακείες μπορούσα να βρω, πατατάκια, σοκολάτες και παρόμοια για να μπορέσω να αντεπεξέρθω στις ανάγκες του οργανισμού μου. Από τότε που σταμάτησα να το κάνω, είμαι πολύ καλύτερα και περισσότερο ευχαριστημένη με τον εαυτό μου.

Ύστερα ήρθε η ώρα της υποτιθέμενης βλασφημίας. Μα είχα βλασφημήσει πολλές φορές, όταν είχα επικρίνει τη θρησκεία για τον παραλογισμό των ιστοριών της Αγίας Γραφής, για τον μισογυνισμό και όλα τα υπόλοιπα. Απλά υπήρχαν κάποια πράγματα που δεν έλεγα ή έκανα. Αλλά μας τέλειωσε και αυτό. Τα πρόσωπα της Αγίας Γραφής δεν είναι τίποτε άλλο από πρωταγωνιστές σε ένα βιβλίο, και μπορείς να τους επικρίνεις, να τους σατιρίσεις και κοροϊδέψεις όσο θέλεις. Sweet Fucking Zombie Jesus!!!!

Είμαι άθεη! Δεν πρόκειται να πιστέψω σε κανέναν θεό, χωρίς τα ανάλογα επιστημονικά στοιχεία. Ακόμα και εάν μου δώσουν τα επιστημονικά στοιχεία, θα πιστέψω ότι υπάρχει, αλλά ο σεβασμός και η αγάπη κερδίζονται. Δεν πρόκειται να σεβαστώ κανέναν θεό, δεν πρόκειται να αγαπήσω κανέναν θεό, χωρίς να το έχει κερδίσει με τις πράξεις του, αν βέβαια ποτέ υπάρξουν επιστημονικά στοιχεία ότι υπάρχει.

Συνέχεια…


Το άρθρο έχει δημοσιευτεί στο ιστολόγιο sfrang, όπου και γίνεται ο σχολιασμός.

[Απκ] 1γ. Η Μανιχαϊστική Απαγωγή

25 Μαΐου 2012
Σχόλια κλειστά

Αρθρογράφος: Ebonmuse
Μετάφραση: Evan T


« Προηγούμενο Άρθρο [1β]
• Περιεχόμενα Επόμενο άρθρο [1δ] »

Σ’ αυτή την ενότητα θα ήθελα να προτείνω μια τελική επίθεση στο οντολογικό επιχείρημα που, απ’ όσο γνωρίζω, είναι εντελώς νέα. Αυτή η επίθεση είναι ένα παράδειγμα απαγωγής σε άτοπο (κατάρριψη μέσω αντίφασης) και γι’ αυτό, για λόγους που ελπίζω πως θα γίνουν σαφείς σύντομα, την ονομάζω “μανιχαϊστική απαγωγή”.

Ένας σύγχρονος του Άνσελμου, ονόματι Gaunilo, πρότεινε μία από τις πρώτες και ίσως ισχυρότερες απαντήσεις στο οντολογικό επιχείρημα με ένα άλλο παράδειγμα εις άτοπον απαγωγής. Χρησιμοποιώντας την ίδια λογική με τον Άνσελμο, πρότεινε την ύπαρξη ενός “τέλειου νησιού”, του οποίου ανώτερο δεν μπορεί να συλληφθεί, και συνέχισε συμπεραίνοντας ότι ένα τέτοιο νησί πρέπει να υπάρχει γιατί ένα τέλειο νησί που υπάρχει πραγματικά είναι πολύ ανώτερο από ένα που υπάρχει μόνο στη φαντασία. Θα μπορούσαμε να χρησιμοποιήσουμε την ίδια λογική για να αποδείξουμε την ύπαρξη ενός τέλειου οτιδήποτε: το υπέρτατο σάντουιτς, το υπέρτατο στυλό κ.ο.κ.

Οι απαντήσεις των υποστηρικτών του οντολογικού επιχειρήματος είναι τουλάχιστον μπερδεμένες. Οι περισσότεροι υποστηρίζουν πως η αναλογία δεν είναι ορθή, αλλά χωρίς να μπορούν να εξηγήσουν επαρκώς το γιατί. Μερικοί υποστηρίζουν ότι η έννοια ενός “υπέρτατου” δυνατού αντικειμένου πέρα από τον Θεό στερείται νοήματος και είναι συνεπώς αδύνατη, επειδή όσο καλό κι αν είναι ένα νησί, σάντουιτς ή στυλό, μπορούμε πάντα να συλλάβουμε ένα καλύτερο (αλλά γιατί δεν ισχύει το ίδιο και για τον Θεό; [ΣτΜ: άλλωστε ορίσαμε ότι το “υπέρτατο νησί” είναι εκείνο του οποίου ανώτερο δεν μπορεί να συλληφθεί]). Ωστόσο, η Μανιχαϊστική Απαγωγή είναι μια ενισχυμένη μορφή της επίθεσης του Gaunilo, που ούτε αυτές οι αδύναμες κριτικές δεν μπορούν να αγγίξουν. Στον πυρήνα βρίσκεται μια απλή σύλληψη: γιατί πρέπει το “ανώτερο” να ορίζεται βάσει του ηθικού “καλού”;

Ας υποθέσουμε πως προσπαθούμε να συλλάβουμε το πιο τέλεια αγαθό ον που μπορούμε να φανταστούμε και λέμε, όπως κάνουν και οι υποστηρικτές του οντολογικού επιχειρήματος, ότι ένα τέτοιο ον υπάρχει γιατί ένα τέτοιο ον που υπάρχει στ’ αλήθεια είναι ανώτερο ενός που υπάρχει μόνο στη φαντασία. Αλλά τώρα ας υποθέσουμε πως προσπαθούμε να συλλάβουμε το πιο μοχθηρό ον που μπορούμε να φανταστούμε. Με τη λογική του οντολογικού επιχειρήματος δεν πρέπει να υπάρχει και αυτό το ον; Άλλωστε, ένα μοχθηρό ον που υπάρχει στ’ αλήθεια είναι σίγουρα ανώτερο από ένα μοχθηρό ον που υπάρχει μόνο στη φαντασία.

Με την ίδια λογική, που οδηγεί το παραδοσιακό οντολογικό επιχείρημα να συμπεράνει πως το τέλεια αγαθό ον πρέπει να είναι πάνσοφο και παντοδύναμο, μπορούμε να συμπεράνουμε πως και αυτό το τέλεια μοχθηρό ον έχει τις ίδιες ιδιότητες. Ένα μοχθηρό ον με παντοδυναμία σίγουρα είναι πιο τέλειο από ένα πεπερασμένο, αφού θα μπορούσε να υποβάλει τα θύματά του σε άπειρη οδύνη. Και ένα μοχθηρό ον που είναι πάνσοφο σίγουρα είναι πιο μοχθηρό από ένα που δεν θα μπορούσε να ξέρει και να απολαμβάνει πόσο κακό προκαλεί. Άρα με τη λογική του οντολογικού επιχειρήματος μόλις “αποδείξαμε” πως δεν υπάρχει ένας, αλλά δύο θεοί. Κάθε ένας άπειρος, κάθε ένας πάνσοφος, κάθε ένας παντοδύναμος, αλλά που ο καθένας επιθυμεί το ακριβώς αντίθετο από τον άλλο σε κάθε περίπτωση (που προκύπτει από τους ορισμούς του τέλεια αγαθού και τέλεια μοχθηρού).

Αλλά αυτό είναι αδύνατο. Δεν μπορούν να υπάρχουν δυο παντοδύναμα όντα με αντίθετες επιθυμίες, αφού σε κάθε περίπτωση δεν θα μπορούσαν να πραγματοποιηθούν οι επιθυμίες και των δύο· η επιθυμία του ενός τουλάχιστον δεν θα πραγματοποιούνταν και αυτό μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι τουλάχιστον ένα δεν είναι παντοδύναμο. Ωστόσο το οντολογικό επιχείρημα μας οδηγεί αδιαμφισβήτητα σ’ αυτή την αδύνατη κατάσταση. Συνεπώς, αφού το χρησιμοποιήσαμε για να καταλήξουμε σε μια αντίφαση, το οντολογικό επιχείρημα πρέπει να είναι λανθασμένο.

Συνέχεια…


Το άρθρο έχει δημοσιευτεί στο ιστολόγιο On the way to Ithaca, όπου και γίνεται ο σχολιασμός.